• ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΕΧΕΙ ΠΡΟΚΥΨΕΙ ΑΠΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (ΕΡΓΑΣΙΕΣ-ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ-ΣΧΕΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΤΗΣ Δ/ΝΣΗΣ Π.Ε. Γ΄ ΑΘΗΝΑΣ

Τρίτη 24 Ιανουαρίου 2012

ΥΠΑΙΘΡΙΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

περισσότερα....

ΣΗΜΑΤΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ

περισσότερα...

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ: ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ

Εκπαιδευτικό πακέτο
περισσότερα...

ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ

περισσότερα...

ΔΑΣΟΣ: Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ

περισσότερα...

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

περισσότερα...

Α ΜΠΕ ΜΠΑ ΜΠΛΟΜ... ΠΟΥ ΤΡΕΧΕΙ ΤΟ ΝΕΡΟ

περισσότερα...

ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

Οικιακή κομποστοποίηση
παρουσίαση....
Δημιουργία κομποστοποιητή
παρουσίαση....

ΠΡΑΣΙΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΥΛΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΜΑΣ

Πιλοτικό πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για το δημοτικό απο τη WWF HELLAS
περισσότερα....

ΠΥΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Για να συνδεθείτε με την ιστοσελίδα πατήστε εδώ....

Εκπαιδευτικό πακέτο: ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΝΕΡΟΥ

Για να δείτε το εκπαιδευτικό πακέτο πατήστε εδώ.....

Τετάρτη 18 Ιανουαρίου 2012

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Βιβλιογραφία για θέματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Διάφορες εκδόσεις
1) « Τρία τέρατα», Ντέιβιντ Μακκή, Εκδόσεις Εστία
2) Μαθαίνω τον κόσμο, Εκδόσεις Μίνωας : « Κατοικίδια ζώα», « Στο αγρόκτημα», «Έντομα» (Ν/γεία)
3) Αγαπώ το περιβάλλον, Εκδόσεις Φλούδας: « Ανακύκλωση-Εξοικονόμηση ενέργειας», «Η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά».
4) Γνωρίζω τα ζώα, (Σειρά) Εκδόσεις Το καλό βιβλίο-Modern Times
5) Eκδόσεις Μίνωας, (7-13 ετών): « Τα ζώα του αγροκτήματος», « Τα ζώα του δάσους», «Τα ζώα της θάλασσας», «Τα ζώα του βουνού».
6) Εκδόσεις Στρατίκη: «Τα φυτά», « Τα ζώα», «Η γη», «Η θάλασσα».
7) Μαθαίνω με την παιχνιδοπαρέα, Εκδ. Παγουλάτου : « Η φύση και πως τη φροντίζουμε», « Τα ζώα είναι φίλοι μου», « Στεριές και θάλασσες» (Α΄,Β΄, Γ΄, Δημ.)
8) Παραμύθια, Εκδ.Αστέρης Δεληθανάσης: « Το λυπημένο ψαράκι», « Το δέντρο της Σοφίας», « Το ελεφαντάκι και η θάλασσα»(6-9 χρονών)
9) Εκδόσεις Καστανιώτη: « Το κάστρο της Καρέτα-Καρέτα», «Πώς ένα βιβλίο έγινε χαρταετός» (4-7χρονών)
10) Εκδόσεις Ανεμόμυλος « Η μεγάλη δίψα»
11) Σ.Ζαραμπούκα, Εκδόσεις Κέδρος, « Στο δάσος», « Το Βρωμοχώρι»
12) « Ο Πάνω και ο Κάτω» (Ε.Πιτσιδοπούλου) Εκδόσεις Μικρή Μίλητος
13) « Το σπίτι που πετάει» Α.Μιχαλοπούλου, Δ. Αϊδίνης Εκδόσεις Άμμος
14) «Προστατεύω το περιβάλλον», Morris, Neil, Εκδόσεις : Σαββάλας (2009)
15) «H κυρα-Φύση και ο κακός Pύπος» της Eφης Παπαδοπούλου, Eκδόσεις M. Σιδέρη
16) «Χρωματίζω και μαθαίνω τα ζώα της Ελλάδας που κινδυνεύουν» / εικ. Βρανάς, Θ.- Αθήνα : Σαββάλας, 1996
17) «Το συνέδριο των ζώων : SOS, κινδυνεύουμε», Βλαχοπούλου, Σ., / εικ. Δεσφινιώτου, Μ.- Αθήνα : Εστία
18) «Η ιστορία του καλού λύκου» Νικλ, Π., μετ. Βαβάνη, Ε., εικ. Βίλκον, Γ.- Αθήνα : Παπαδόπουλος
19) « Το βιβλίο της πόλης», Εκδ.Ερευνητές
20) « Οικολογία, δράση για τον πλανήτη», Εκδ.Ερευνητές
21) « Η γη» , εικονογραφημένο λεξικό, Εκδ. Άλφα
22) « Σώστε τη θάλασσα», Ε.Σβορώνου, εκδ.Δίπτυχο
23) « Σώστε τη γη», Ε.Σβρώνου, εκδ.Δίπτυχο
24) « Η Πιπίτσα κάνει αναδάσωση», Μ.Θεοδωράκη, Εκδ.Διάπλαση
25) «Η Πιπίτσα προστατεύει τα αδέσποτα ζώα», Μ.Θεοδωράκη, Εκδ.Διάπλαση
26) « Οι μέλισσες θεραπεύουν»,R.Domerego(2000),Εκδόσεις Ψύχαλου
27) «Όλα για το μέλι»,Μπίκος, Εκδόσεις Μπίκος
28) « Η πρασινοσκουφίτσα και το φλεγόμενο δάσος», Κάτσου-Καντάνη, Εκδόσεις Ψυχογιός
29) « Ο μικρός Μανουέλ και οι φάλαινες», Ν.Ράουπριχ, Εκδόσεις Ψυχογιός
30) « Ο πράσινος κουμπαράς», Συγγραφείς της γυναικείας λογοτεχνικής συντροφιάς, Εκδόσεις Ψυχογιός
31) « Η δυναστεία των μίσκα», Κίρα Σίνου, Εκδόσεις Ψυχογιός

Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
1) Εσμεράλδα η φάλαινα (Ν. Μαρουλάκης)
2) Ένα δάσος για 13 ( Ν. Μαρουλάκης)
3) Δέντρα παππούδες και δέντρα παιδιά ( Φ.Μυλωνά)
4) Ένας κήπος χωρίς μη και απαγορεύεται (Φ.Μυλωνά)
5) Θαλασσινές ιστορίες διπλής όψεως( Λ. Χρυσικοπούλου )
6) Το περήφανο παγόνι (Π.Φωτοπούλου)
7) Ο χορτοφάγος λύκος (Δ.Μήττα)
8) Στην αγκαλιά της θάλασσας ( Ε.Αρτζανίδου)
9) Οι αρκούδες που γύρισαν το ποτάμι πίσω (Ταμπάκης)
10) Η λίμνη Κάρλα φοράει τα καλά της (Α.Θάνου- Κουζιώκα)
11) Η φώκια που τραγουδούσε (Ι.Κυρίτση-Τζιώτη)
12) Η Αγαπούλα του καλοκαιριού (Ν.Χατζηνικολάου)
13) Σπίτια- σπίτια (Μ.Μιλλεούνη)
14) Η γη, το σπίτι μου- Έντομα (Ζ.Θ.Σπυροπούλου)
15) Το γκρεμισμένο αρχοντικό (Ζ.Θ.Σπυροπούλου)
16) Αθήνα- Η πόλη μας άλλοτε και τώρα (Μ.Μιλλεούνη)
17) Η γη, το σπίτι μου-ψάρια (Ζ.Θ.Σπυροπούλου)
18) Παραμύθια: Η ασπίδα της ειρήνης (Μ. Καπλάνογλου)
a. Τα χρώματα της ίριδας (Μ. Καπλάνογλου)
b. Το θαυμαστό ταξίδι του φεγγαριού (Μ. Καπλάνογλου)
19) Η Σεμέλη διώχνει το νέφος (Χρ.Μπουλιώτης)
20) Ο Συννεφούλης (Αρ. Κοκορέλη)
21) Οι κύκνοι ( Θ. Νικολάου) (αγάπη για τη φύση)
22) Η παράξενη φα-φάλαινα ( Μ.Βασιλειάδου)
23) Η αγάπη του αλόγου και της λεύκας (Χρ. Μπουλιώτης)
24) Μια γλυκιά ιστορία (Μ.Μολυβιάτης) (μέλισσες)
25) Η σταγόνα της αγάπης ( Σ.Παράσχου)
26) Τετράδια εργασίας ( Άλκηστις),Το σπίτι,ISBN-960-393-603-0,Ο κήπος, ISBN-960-393-605-7,Τα πουλιά, ISBN-960-393-608-1,Τα ψάρια, ISBN-960-393-609-χ
27) Ο φίλος μου ο ήλιος ( Κ. Φραγκιά)
28) Ένα χελωνάκι που το έλεγαν Λούη (Λ.Βασιλείου)
29) Αγαπημένη μου Greenpeace-S.James
30) Ο Κρυστάλλινος αετός ( Α.Μπίνου)
31) Τι γνωρίζεις για τα κάστρα , Disney,
Εκδόσεις Κέδρος
1) «Ένας νερόμυλος στην Τζιά», « Η Μελισσάνθη και οι μέλισσες», « Ένα λιοτρίβι στην Αλόνησο» (Γ.Σπέης- Κ.Παλαιολόγου)
2) «Πρωτότυπα παιχνίδια» (45 παιχνίδια για παιδιά 3-7 ετών)(Ζωή Σκαλίδη-Φωτεινή Τσάμπρα)
3) Στέλλα Βλαχοπούλου : «Η πασχαλίτσα που αγαπούσε τα λουλούδια», «Ο τρομαγμένος σκαντζόχοιρος», « Το ψαράκι που ήθελε να ζήσει», « Το πράσινο εργοστάσιο», « Πετώντας στα δάση», «Το καμένο δάσος»
4) «Ιστορίες με ουρά» ( Ν.Μαρμαρά-Δαγιόγλου), (σεβασμός στη φύση, ζώα)
5) «Όταν ο λαγός συνάντησε τη βασίλισσα χελώνα», (Ν.Μαρμαρά-Δαγιόγλου), (μεταλλαγμένα είδη)
6) «Εσύ και το ζωάκι σου»,(Μαρκ Γουϊνσταϊν)
7) «Η λαίμαργη φάλαινα» Τριβιζάς, Ε., / εικ. Ελευθερίου, Β.- Αθήνα : Κέδρος

Για εκπαιδευτικούς
1. «Λεξικό Περιβαλλοντικών-Αρχαιολογικών όρων» Λ.Καραλή (Εκδ. Ελληνικά Γράμματα)
2. « Ελαφροπάτητα-Τι μπορεί να κάνει ο καθένας μας για να προστατεύσει το περιβάλλον», Κ.Βασιλάκης ( Εκδ. Λιβάνη)
3. « Η κατάσταση του πλανήτη 1996-1997»,Worldwatch Institute,( Εκδ.Σαβάλα)
4. Η βιώσιμη πόλη, ΔΙΠΕ ( Εκδ. Στοχαστής)
5. «Περιβάλλον και κοινωνία. Μια σχέση σε αδιάκοπη εξέλιξη» Κ.Τσαμπούκου-Σκαναβή Εκδ.Καλειδοσκόπιο
6. « Περιβαλλοντική αγωγή σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης» Α.Αθανασάκης Εκδ.Δάρδανος 2004
7. « Καθημερινή Οικολογία»(μικρός οδηγός για την αλλαγή των καθημερινών μας συνηθειών) Εκδ.Ουτοπία
8. « Μαθαίνοντας για τους σεισμούς» Π Βασάλα , Εκδόσεις Δάρδανος-Τυπωθήτω
9. « Οι μάγοι του καιρού» Τιμ Φλανέρι, Εκδόσεις Ισόρροπον
10. « Σχέσεις νερού» Σοφίας Ριζοπούλου, Εκδόσεις Δίκυκλος
11. « Περιβαλλοντική πολιτική και οικολογική κρίση», Εκδόσεις – Ελληνικά Γράμματα
12. « Θεωρία και πράξη στην Περιβαλλοντική Εκ/ση», Μ.Δασκολιά, Εκδόσεις Μεταίχμιο
13. « Ο κόσμος της θάλασσας- Εκπ/ση για το περιβάλλον και την αειφορία» ( σχέδια εργασίας), Π.Βασάλα- Ε.Φλογαϊτη, Εκδόσεις Μεταίχμιο
14. « Η διδακτική προσέγγιση του μουσείου φυσικών επιστημών», Δ.Κολιόπουλος, Εκδόσεις Μεταίχμιο
15. « Προαιρετικά εκπ/κά προγράμματα στη σχολική εκπ/ση», Γ. Μπαγάκης, Εκδόσεις Μεταίχμιο
16. « Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη μουσειακή αγωγή», Γ.Κόκκινος, Ε.Αλεξάκη, Εκδόσεις Μεταίχμιο
17. «Δραστηριότητες για το περιβάλλον», Mackay F., (1996), Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα
18. «1001 τρόποι για να σωθεί ο πλανήτης μας», Valley B., (1992) Εκδόσεις Νέα Σύνορα - Λιβάνη, Αθήνα «Λεξικό της Φύσης». Burnie D. (1994), Ερευνητές.
19. «Παιδαγωγική και Περιβάλλον. Ανακάλυψη, κατανόηση και καλλιτεχνική δημιουργία». Chauvel. D, Chauvel, P. (1998). Αθήνα. Τυπωθήτω.
20. «Τα παιδιά δημιουργούν με υλικά από το περιβάλλον». Col, M. A.- Gainer, S. (1995). Αθήνα, Πατάκης.
21. «Οικοφιλοσοφία». Skolimowski, H. (1984). Αθήνα. Κάλβος.
22. «Oικολογική νοημοσύνη»,Daniel Goleman,Ελληνικά Γράμματα
23. «Το οικολογικό αλφαβητάρι», Ασλανίδης, Α., Ζαφειρακίδης, Γ., (2003), Αθήνα, Πατάκης
24. «Περιβαλλοντική εκπαίδευση στην προσχολική εκπαίδευση». Δεληκανάκη, Ν. Κοκολάκη, Ρ., Νοΐδου, Μ. (2001). Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα
25. «Περιβαλλοντική ηθική: Από την έρευνα και τη θεωρία στην εφαρμογή». Θεοδωροπούλου, Ε., Καΐλα Μ., Bonnett, M., Larrere, C., (επιμ.), (2009), Εκδόσεις Ατραπός.
26. «Ομαδικά Παιδικά Παιχνίδια. Το κυνήγι του κρυμμένου θησαυρού». Κουρουζίδης, Σ., Πολέμη - Τοδούλου, Μ., Κοσμίδης, Π., (2000), Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
27. «Ήπιες Μορφές Ενέργειας: Διδακτική προσέγγιση με το παραδοσιακό και το εποικοδομητικό πρότυπο». Κουτσούμπας, Χ., (2006), Έκδοση: Ελληνικά Γράμματα
28. «Εργαστηριακές ασκήσεις και δραστηριότητες περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης». Μαυρικάκη, Ε. (2001). Αθήνα, Τυπωθήτω.
29. «Από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη, Προβληματισμοί, τάσεις και προτάσεις.» Λιαράκου, Γ. & Φλογαΐτη, Ε. (2007), Αθήνα. Εκδόσεις Νήσος.
30. «Συστημική Σκέψη και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Ένα διδακτικό μοντέλο που οικοδομεί την κριτική σκέψη και τη σχέση με τον «άλλον»», Σχίζα, Κ., (2008), Αθήνα, Εκδόσεις Χ. Δαρδανός.
31. «Άνθρωποι και ζώα.», Σφήκας, Γ., Αθήνα : Πατάκης
32. « Νοιάζομαι για τη γη», Εγκυκλοπαίδεια οικολογίας, εκδ.Πατάκη
33. « Δραστηριότητες για το περιβάλλον», εκπ/κό πακέτο με θέματα : φυσικοί πόροι, άνθρωποι και κοινότητες, κτίρια και βιομηχανίες, νερό,κλίμα για όλες τις τάξεις του Δημ.Σχ.
34. «1001 δραστηριότητες για το νηπιαγωγείο» ( Μεταίχμιο)
35. «Οικολογία για παιδιά», Van Cleave’s J., (1997) Εκδόσεις Πνευματικός, Αθήνα
36. « Δραστηριότητες για να ανακαλύψω τη φύση»,Φ.Λιζάκ, Ζ.Κ.Περτιζέ (Νηπ/γείο, Δημοτικό)
37. «Σύγχρονες τάσεις της Προσχολικής αγωγής», Ντολιοπούλου Ε., Αθήνα:Τυποθήτω
38. « Διαθεματικές δραστηριότητες-Σχέδια εργασίας», ( Νηπ/γείο, Α΄τάξη Δ.Σχ.) Εκδόσεις Δεσυπρή
39. « Το φαινόμενο του θερμοκηπίου»,L.David-C.Gordan, Εκδόσεις Άγκυρα
40. « Μαθαίνοντας για τους σεισμούς»,Π.Βασάλα, Εκδόσεις Δαρδάνος-Τυπωθύτω
41. « Η Π.Ε.στο Νηπιαγωγείο»,Α.Βασιλάκη, Εκδόσεις Κέδρος
42. « Π.Ε. ένας νέος πολιτισμός που αναδύεται»,Α.Γεωργόπουλος, Εκδόσεις Gutemberg
43. « Η αφήγηση ως εργαλείο μάθησης στην Π.Ε.»,Ε.Αγγελίδου, Τ.Τσιλιμένη, Εκδόσεις Ελλ.Γράμματα
44. « Πώς να σώσουμε τον πλανήτη από το φαινόμενο του θερμοκηπίου», Τζορτζ Μουμπιότ, Εκδόσεις Ψυχογιός
45. «Περιβαλλοντικά παιχνίδια.» Bartl, A. & Bartl, M. (1999), Αθήνα. Κορφή.

Εκδόσεις Πατάκη
1) « Μαθαίνω τα πάντα για τα ζώα» ( σειρά), (Μέλισσα, άλογο, δελφίνι, η καφέ αρκούδα, το μυρμήγκι, ο λύκος, η κότα)
2) « Γυρίζει, γυρίζει η γη», « Πέφτει, πέφτει η σταγόνα», « Εξαφανίστηκε, εξαφανίστηκε η κάμπια», «Μεγαλώνει, μεγαλώνει το φυτό», « Φυτρώνει, φυτρώνει ο σπόρος», Σειρά Μελισσάκια
3) « Παρατηρώ τις κατοικίες των εντόμων», « Παρατηρώ τον ουρανό», Σειρά Παρατηρώ
4) « Το δάσος», « Ο γατοβουτηχτής», «Ο Μπεν, η Μου και τα σκουπίδια», «Ευρωζωϊκή κοινότητα», «Μενέλαος και Πάρης», « Στο δάσος»,«Αστρογάτος» (Ν/γεία, Α΄,Β΄Δημ.) Σ. Ζαραμπούκα
5) « Εκλογές στη Νεφούπολη», Π.Κυρίμης
6) « Έχω ράμματα για τη γούνα σου», Μ.Παπαθανασοπούλου
7) « Η νύχτα τρέχει να συναντήσει την ημέρα», « Το ποτάμι τρέχει να συναντήσει τη θάλασσα», « Ο δρόμος τρέχει να συναντήσει την πολιτεία», Μ.Λοϊζου
8) « Το τσίρκο και ο νάνος Γολιάθ»,Λ.Ψαραύτη
9) « Ο θησαυρός του Ασπρογένη», Μ.Σκιαδαρέση
10) « Το βατραχάκι με την κίτρινη γραμμή»,Β.Ψαράκη
11) «Η φύλλινη πολυκατοικία», Δ.Τσουκαλά
12) «Το λαγουδάκι που έτρωγε μόνο καρότα», Δ.Τσουκαλά
13) «Δραστηριότητες για το περιβάλλον», Φράνσις Μακκέυ, (Νηπ/γείο)
14) « Η κοιλάδα με τις πεταλούδες», Ε.Δικαίου
15) Σειρά : Σωσίβιο για τον πλανήτη Γη, Το νερό,Τα απορρίμματα, Η διατροφή, Αγαπώ τον πλανήτη μου,Η ρύπανση του αέρα, Ο θόρυβος, Η ενέργεια, Είδη που κινδυνεύουν
16) Σειρά: Γιούπι! Μικρή εγκυκλοπαίδεια για μικρούς …περίεργους, Τα δέντρα του κήπου μου,Τα μυστικά του νερού,Τα έντομα του κήπου μου κ.λ.π.
17) «Έχω ράμματα για τη γούνα σου» ,Μάιρα Παπαθανασοπούλου «Τα παιδιά δημιουργούν με υλικά από το περιβάλλον». Κολ, Μ.-Α., Γκέϊνερ, Σ., / μετ. Δεληγιάννη, Χ.-
18) «Τι φτιάχνουν τα χέρια μου : δημιούργησε και ανακύκλωσε» , Limos, A., Sadurni, L., / μετ. Παλάντιου,
19) « Η φύση μας»,Εικονογραφημένο λεξικό
20) « Το πρώτο μου βιβλίο για το περιβάλλον»,προσχολική ηλικία
21) «Μπελάδες για τρεις» ,(ανακύκλωση, φιλία, συνεργασία),παραμύθι για προσχολική ηλικία
22) « Οικολογήματα 1-Ο κότσυφας απαιτεί το δάσος να σωθεί»
23) « Οικολογήματα –Τραγούδια για το περιβάλλον και την οικολογία»
24) « Οικολογήματα-Η Μεσόγειος είμαι εγώ και δεν είμαι πια εδώ»
25) « Οικολογήματα-Παιδιά σε δράση. Η ώρα να σώσουμε τη γη έχει φτάσει»
26) « Οικολογήματα 4- Η μικρή γοργόνα πώς να ζήσει στο σκουπιδονήσι;» (Παραμύθι,δραστηριότητες , τραγούδια για 5-11 χρονών)
27) Σειρά: Η επιστήμη για όλους, Μετάφραση: Ν.Γάσπαρης, Ενέργεια, Νερό

Εκδόσεις Μεταίχμιο
1) « Ο τζιτζικο- Περικλής Υπουργός Φύσης», Ε.Σβορώνου
2) « Ο τζιτζικο- Περικλής μεγάλος συνθέτης της Ελλάδας», Ε.Σβορώνου
3) « Το μυστικό του Μαυροπόδαρου», « Ο Αρίων και το δελφίνι», Σ.Μανταδάκη
4) « Δραστηριότητες για να ανακαλύψω τη φύση»,Φ.Λιζάκ, Ζ.Κ.Περτιζέ (Νηπ/γείο, Δημοτικό)
5) « Η πρώτη μου Εγκυκλοπαίδεια για τα ζώα Larousse», « Η πρώτη μου Εγκυκλοπαίδεια για τη φύσηLarousse»
6) « Η προφητεία των βατράχων» (οικολογικό παραμύθι από 6 ετών ), Ζακ Ρεμί Ζιρέρ
7) « Η ιστορία του χρόνου» (παραμύθι από 6 ετών ),Χανς Κρίστιαν Άνταρσεν
8) « Η γάτα που δεν νιαούριζε», Λ. Ψάραυτη
9) « Ιστορίες από την προϊστορία» ( από 8 ετών), Αλμπέρτο Μοράβια
10) « Ο κύκλος της ζωής» ( βιβλίο γνώσεων, δραστηριοτήτων), SYLVAINE PEYROLS
11) « Τι χρώμα να διαλέξω το χρόνο για να τρέξω» ( 40 θεματικές προσεγγίσεις για το Νηπ/γείο), Τζένη Μοραΐτη, Γλυκερία Διανέλλου
12) « Ρωτώ και μαθαίνω για : Γη και Διάστημα», « Ρωτώ και μαθαίνω για: Φυτά και ζώα», Ian Graham, Andew Langley
13) «Το μικρό βιβλίο του περιβάλλοντος», Συγγραφέας : Coirault, Christine
14) «101 τρόποι να σώσεις τη Γη», Συγγραφέας : Bellamy, David
15) « Ένα ζουζούνι παραπάνω»,Κ.Λάσκι

Εκδόσεις Λιβάνη
1) « Πέρσι, ο φύλακας του Πάρκου, μετά την καταιγίδα», Ν.Μπάτεργουορθ
2) « Ο κύριος Λιονταρής και η παρέα του», Κ.Ιγερινού
3) « Η Δάφνη», « Ο Νάρκισσος», « Η Πεταλούδα», Κ.Βασιλάκης(Μυθολογία)
4) « Τα πουλιά που ζουν πλάι μας», « Τα πουλιά που ζουν στο νερό», « Τα πουλιά που ζουν στους αγρούς και στα δάση», Κ.Βασιλάκης
5) « Τα ζώα της φάρμας», Κ. Βασιλάκης

Εκδόσεις Παπαδόπουλος
1) « Ο αρκούδος Αρθούρος», Ν. Ανδρικόπουλος
2) « Η χελωνίτσα Καρέτα-Καρέτα και το παλιό Φολκσβάγκεν», Χ.Μπουλιώτης
3) « Αχελώος ο θεός ποταμός», « Φαέθων ο γιος του Ήλιου», Β.Ηλιόπουλος (Μυθολογία)
4) «Ο λύκος ξαναγύρισε!», De Pennart, G., / επιμ. Μπουλώτης, Χ., μετ. Παπαδόπουλος, Γ.- Αθήνα : Παπαδόπουλος
5) «Γνωρίζω το νερό, την ελιά, τα μέσα μεταφοράς» ( Νηπ/γείο)

Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
1)Ένα κουτί γεμάτο νερό(Εκπαιδευτικό πακέτο)
2) Μεσόγειος θάλασσα (Εκπαιδευτικό πακέτο)
3)Το βαλιτσάκι της καφέ αρκούδας ( Εκπαιδευτικό πακέτο)
6) Έδαφος- ένας ολόκληρος κόσμος ( Εκπαιδευτικό πακέτο)
7) Τα ταξίδια του κότσυφα ( Εκπαιδευτικό πακέτο)
8) Τα σπίτια των ζώων (τετράδιο δραστηριοτήτων)
9) Ο κόσμος της θάλασσας ( τετράδιο δραστηριοτήτων)
10) Πεταλούδες και ζουζούνια ( τετράδιο δραστηριοτήτων)
11) Ο ουρανός με τα άστρα (τετράδιο δραστηριοτήτων)
10)Δέκα μικροί διάλογοι για ένα μουσείο
11)Εξερευνώ την πόλη μου, Μ.Δημοπούλου, Τ.Ζόμπολα
12)Περιβαλλοντική αγωγή για μικρά παιδιά , Μ.Δημοπούλου, Τ.Ζόμπολα
13) Αρχαιολογία χωρίς σκαπάνη, Τιερύ Βαν Άντελ-Κέρτις Ράνελς


Εξοικονόμηση Ενέργειας και Γυάλινη Συσκευασία: Υπολογίστε αμέσως τα Οφέλη!
Το Ινστιτούτο Γυάλινης Συσκευασίας (ΗΠΑ) έχει δημιουργήσει ένα απλό εργαλείο για να βοηθήσει τον κάθε ένα από εμάς να αποκτήσει μια ιδέα για το πόση ενέργεια μπορούμε να εξοικονομήσουμε με την ανακύκλωση των γυάλινων συσκευασιών. Το “Carbon Calculator είναι εξαιρετικά απλό. Το μόνο που σας ζητάει είναι ο αριθμός των γυάλινων συσκευασιών που ανακυκλώνετε στο σπίτι σας την εβδομάδα και σας βγάζει αμέσως το αποτέλεσμα. Δοκιμάστε το τώρα στο: www.gpi.org

¨Ο Σούπερ Ανακυκλωτής- Παίξε το Παιχνίδι στον Υπολογιστή σου¨
Διασκεδαστικό και εκπαιδευτικό υλικό , παιχνίδια , κ.τ.λ για τα παιδιά και τους μαθητές που μιλούν ..λίγα Αγγλικά στην ιστοσελίδα:http://games.wrap.org.uk/superrecycler/

Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2012

ΜΙΚΡΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ

Σύνθημά μας : << Ξεχνάμε τις κακές συνήθειες>>.Τι πραγματικά πρέπει να κάνουμε για να βοηθήσουμε:1. Μικρές καθημερινές κινήσεις ,όπως το να σβήνουμε τα φώτα και την τηλεόραση όταν βγαίνουμε από ένα δωμάτιο. (Αφήνουμε το φυσικό φως να περνάει όσο δυνατόν περισσότερο στους χώρους του σπιτιού μας). 2. Κλείνουμε την τηλεόραση ,το βίντεο και το στερεοφωνικό από το διακόπτη της συσκευής και όχι από το τηλεκοντρόλ γιατί οι συσκευές αυτές μένουν σε λειτουργία αναμονής.(Κερδίζουμε 5% -15% ηλεκτρική ενέργεια. Στην Ελλάδα η διαρροή ενέργειας από την κατάσταση αναμονής είναι υπεύθυνη για περίπου 45 εκατομμύρια ευρώ). 3. Αν έχουμε αυτόνομη θέρμανση να ρυθμίζουμε τη θερμοκρασία στους 20° C και να μην καλύπτουμε τα θερμαντικά σώματα με καλύμματα γιατί μειώνεται η απόδοση τους. (Για κάθε επιπλέων βαθμό σπαταλάμε 7% ενέργεια) . 4. Αντικαθιστούμε σταδιακά τους κοινούς λαμπτήρες (λάμπες), με λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας.(Οι λαμπτήρες οικονομίας διαρκούν 10 φορές περισσότερο και καταναλώνουν 75% λιγότερο ρεύμα από τους κοινούς λαμπτήρες). 5. Μειώνουμε τη συχνή χρήση του κλιματιστικού και το αντικαθιστούμε με ένα νέο ενεργειακής κατηγορίας Α. (Το καλοκαίρι ρυθμίζουμε τη θερμοκρασία του κλιματιστικού μας όχι χαμηλότερα από τους 27°C ).6. Να αντικαταστήσουμε το παλιό μας ψυγείο ,με ένα νέο ενεργειακής κατηγορίας Α και να μην αφήνουμε την πόρτα του ψυγείου ανοιχτή περισσότερο χρόνο από όσο είναι απαραίτητος. (Ένα στρώμα πάγου πάχους 5 χιλιοστών αυξάνει κατά 30% την κατανάλωση ρεύματος και ρυθμίζουμε τη θερμοκρασία στο θάλαμο συντήρησης να είναι 7 °C και του καταψύκτη στους –18 °C. Έτσι εξοικονομούμε μέχρι και 15% ρεύμα).7. Αγοράζοντας πλυντήριο ρούχων, προσέχουμε να είναι χαμηλής κατανάλωσης και να έχει μικρή κατανάλωση νερού .(Προτιμάμε την οικονομική λειτουργία σε θερμοκρασία 40°C, θα εξοικονομήσουμε περισσότερο από τα 2/3 της ενέργειας που καταναλώνουμε γι’ αυτόν το σκοπό) .8. Φροντίζουμε τα μαγειρικά σκεύη να εφαρμόζουν σωστά στις εστίες της ηλεκτρικής κουζίνας. Σβήνουμε το φούρνο μερικά λεπτά (περίπου 10) προτού ολοκληρωθεί το ψήσιμο του φαγητού.Μην ανοίγουμε συχνά την πόρτα του φούρνου όταν μαγειρεύουμε. Σκεπάζουμε την κατσαρόλα ή το σκεύος που βράζουμε το φαγητό. (Έτσι, με αυτούς τους τρόπους η κουζίνα μας θα καίει 30% λιγότερο ρεύμα το χρόνο).
9. Απενεργοποιούμε τον υπολογιστή και τον εκτυπωτή μας όταν τελειώνουμε μια εργασία και τον βγάζουμε από την πρίζα. 10. Πριν αγοράσουμε μικροσυσκευές να ενημερωθούμε για την κατανάλωσή τους σε ρεύμα.11. Τοποθετούμε θερμοσίφωνα ηλιακό στο σπίτι μας(περικόπτουμε 20% -25% το λογαριασμό του ηλεκτρικού). Αν έχουμε ηλεκτρικό θερμοσίφωνα ρυθμίζουμετο θερμοστάτη όχι πάνω από τους 50°C. Προτιμάμε το ντους από το μπάνιο στη μπανιέρα. (Ξοδεύουμε 3 φορές λιγότερο ρεύμα και νερό).12. Για τη θέρμανσή μας να χρησιμοποιούμε φυσικό αέριο (καλοριφέρ).13. Με ένα καλά μονωμένο σπίτι μπορούμε να πετύχουμε( 15 - 40% εξοικονόμηση ενέργειας).14 . Όταν είναι να κάνετε μικρές διαδρομές, αφήστε το αυτοκίνητο στο σπίτι. Να σκεφτούμε ότι για κάθε κιλοβατώρα που κερδίζουμε στα τιμολόγια της ΔEH, αποτρέπουμε την απελευθέρωση ενός κιλού διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Η δράση για το περιβάλλον αρχίζει από το σπίτι. Κάνοντας μερικές μικρές αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες <<ΠΟΥ ΘΑ ΠΟΥΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ>> όχι μόνο βοηθούν το περιβάλλον, αλλά κάνουν και οικονομία στις δαπάνες της οικογένειας .
Oι μαθητές μοιράζουν φυλλάδια προτείνοντας πως με μικρές καθημερινές κινήσεις στο σπίτι μας μπορούμε να κάνουμε οικονομία και συγχρόνως προστατεύουμε και το περιβάλλον.
Συμβολικά δίνουμε και από ένα κεράκι.
ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΣΥΝΘΗΜΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ << Ξεχνάμε τις κακές συνήθειες >>.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΣΟΥ

Φύλλο Εργασίας

Ποια είναι η αρμόδια υπηρεσία που έχει την ευθύνη ύδρευσης της πόλης σου;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Από πού έρχεται το νερό στην πόλη σου;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Τι έργα έχουν γίνει για να έρθει το νερό μέχρι το σπίτι σου;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Ποιες οι διαδικάσιες καθαρισμού του μέχρι να φθάσει στο ποτήρι μας;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Πού καταλήγει μετά την χρήση του;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Γνωρίζεις αν υπάρχει εργοστάσιο επεξεργασίας λυμάτων (Βιολογικός Καθαρισμός) στην περιοχή σου;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Οργανώστε μια επίσκεψη σ’ ένα χημείο (δημόσιο ή ιδιωτικό) και κάντε μετρήσεις καθαρότητας του νερού ύδρευσης – βροχής που πέφτει στη περιοχή σας (συλλέξτε ένα μπουκαλάκι του μισού λίτρου).

Πόσα λίτρα νερό πιστεύεις ότι καταναλώνει ο κάθε κάτοικος της πόλης σου κατά μέσο όρο; Πού νομίζεις ότι χρησιμοποιείται η μεγαλύτερη ποσότητα νερού; Βάλε σε σειρά από τη μεγαλύτερη στη μικρότερη κατανάλωση: Φαγητό, πλύσιμο ρούχων, προσωπική καθαριότητα, καζανάκι τουαλέτας, πόση, μαγείρεμα, πλύσιμο πιάτων.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Υπολόγισε πόσα κυβικά μέτρα νερό καταναλώνει, κατά μέσο όρο, ο κάθε κάτοικος του Δημοτικού Διαμερίσματος του Πύργου* σε ένα χρόνο και πόσα λίτρα** σε μια μέρα αν γνωρίζεις ότι ο πληθυσμός του Δήμου Πύργου* είναι 35.681 κάτοικοι (απογραφή 2001) και το 2005 καταναλώθηκαν 2.000.000 κυβικά μέτρα νερό περίπου (πηγή: ΔΕΥΑ Πύργου). Στρογγυλοποίησε το ποσό που βρήκες στην μονάδα. Πόσα χρήματα πληρώνει αν το κάθε κυβικό μέτρο στοιχίζει κατά μέσο όρο 0,30 € (2005)
**1 κυβικό μέτρο = 1000 λίτρα
*Πόλη Πύργου και κοινότητες δημοτικού διαμερίσματος
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Σύγκρινε την δική σου κατανάλωση με ενός παιδιού από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αν γνωρίζεις ότι ο κάθε κάτοικος των Ηνωμένων Πολιτειών καταναλώνει 420 περίπου λίτρα νερό την ημέρα (U.S. EPA). Πού πιστεύεις ότι οφείλεται αυτή η διαφορά;
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Πόσα κυβικά μέτρα νερό καταναλώνει, κατά μέσο όρο, εβδομαδιαίως – μηνιαίως - ετησίως μια οικογένεια τεσσάρων ατόμων στην περιοχή μας; Μπορείς να τα μετατρέψεις σε λίτρα; (Ο υπολογισμός θα σου χρειαστεί και σε επόμενη δραστηριότητα)
Στρογγυλοποίησε το ποσό που βρήκες στην μονάδα.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Ζήτησε τη βοήθεια των γονιών σου και κατέγραψε με τη βοήθεια του μετρητή ύδρευσης της ΔΕΥΑ σε καθημερινή βάση το νερό που καταναλώνει η οικογένειά σου για χρονικό διάστημα μιας εβδομάδας.
Κατέγραψε τις μετρήσεις σου στον παρακάτω πίνακα.

ΔΕΥΤΕΡΑ
ΤΡΙΤΗ
ΤΕΤΑΡΤΗ
ΠΕΜΠΤΗ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
ΣΑΒΒΑΤΟ
ΚΥΡΙΑΚΗ








Τι παρατηρείς;
Ποιες μέρες καταναλώνετε περισσότερο νερό;
Ποιες συσκευές χρησιμοποιούσατε την συγκεκριμένη μέρα;
Ποιες απ’ αυτές πιστεύεις ότι καταναλώνουν περισσότερο νερό;
Υπάρχει τρόπος εξοικονόμησης νερού;
Αναζήτησε πληροφορίες εξοικονόμησης νερού στα τεχνικά εγχειρίδια που δίνονται μαζί με τις ηλεκτρικές συσκευές.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΣΟΥ

Φύλλο Εργασίας

Ποια είναι η αρμόδια υπηρεσία που έχει την ευθύνη ύδρευσης της πόλης σου;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Από πού έρχεται το νερό στην πόλη σου;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Τι έργα έχουν γίνει για να έρθει το νερό μέχρι το σπίτι σου;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Ποιες οι διαδικάσιες καθαρισμού του μέχρι να φθάσει στο ποτήρι μας;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Πού καταλήγει μετά την χρήση του;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Γνωρίζεις αν υπάρχει εργοστάσιο επεξεργασίας λυμάτων (Βιολογικός Καθαρισμός) στην περιοχή σου;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Οργανώστε μια επίσκεψη σ’ ένα χημείο (δημόσιο ή ιδιωτικό) και κάντε μετρήσεις καθαρότητας του νερού ύδρευσης – βροχής που πέφτει στη περιοχή σας (συλλέξτε ένα μπουκαλάκι του μισού λίτρου).

Πόσα λίτρα νερό πιστεύεις ότι καταναλώνει ο κάθε κάτοικος της πόλης σου κατά μέσο όρο; Πού νομίζεις ότι χρησιμοποιείται η μεγαλύτερη ποσότητα νερού; Βάλε σε σειρά από τη μεγαλύτερη στη μικρότερη κατανάλωση: Φαγητό, πλύσιμο ρούχων, προσωπική καθαριότητα, καζανάκι τουαλέτας, πόση, μαγείρεμα, πλύσιμο πιάτων.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Υπολόγισε πόσα κυβικά μέτρα νερό καταναλώνει, κατά μέσο όρο, ο κάθε κάτοικος του Δημοτικού Διαμερίσματος του Πύργου* σε ένα χρόνο και πόσα λίτρα** σε μια μέρα αν γνωρίζεις ότι ο πληθυσμός του Δήμου Πύργου* είναι 35.681 κάτοικοι (απογραφή 2001) και το 2005 καταναλώθηκαν 2.000.000 κυβικά μέτρα νερό περίπου (πηγή: ΔΕΥΑ Πύργου). Στρογγυλοποίησε το ποσό που βρήκες στην μονάδα. Πόσα χρήματα πληρώνει αν το κάθε κυβικό μέτρο στοιχίζει κατά μέσο όρο 0,30 € (2005)
**1 κυβικό μέτρο = 1000 λίτρα
*Πόλη Πύργου και κοινότητες δημοτικού διαμερίσματος
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Σύγκρινε την δική σου κατανάλωση με ενός παιδιού από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αν γνωρίζεις ότι ο κάθε κάτοικος των Ηνωμένων Πολιτειών καταναλώνει 420 περίπου λίτρα νερό την ημέρα (U.S. EPA). Πού πιστεύεις ότι οφείλεται αυτή η διαφορά;
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

Πόσα κυβικά μέτρα νερό καταναλώνει, κατά μέσο όρο, εβδομαδιαίως – μηνιαίως - ετησίως μια οικογένεια τεσσάρων ατόμων στην περιοχή μας; Μπορείς να τα μετατρέψεις σε λίτρα; (Ο υπολογισμός θα σου χρειαστεί και σε επόμενη δραστηριότητα)
Στρογγυλοποίησε το ποσό που βρήκες στην μονάδα.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Ζήτησε τη βοήθεια των γονιών σου και κατέγραψε με τη βοήθεια του μετρητή ύδρευσης της ΔΕΥΑ σε καθημερινή βάση το νερό που καταναλώνει η οικογένειά σου για χρονικό διάστημα μιας εβδομάδας.
Κατέγραψε τις μετρήσεις σου στον παρακάτω πίνακα.

ΔΕΥΤΕΡΑ
ΤΡΙΤΗ
ΤΕΤΑΡΤΗ
ΠΕΜΠΤΗ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
ΣΑΒΒΑΤΟ
ΚΥΡΙΑΚΗ








Τι παρατηρείς;
Ποιες μέρες καταναλώνετε περισσότερο νερό;
Ποιες συσκευές χρησιμοποιούσατε την συγκεκριμένη μέρα;
Ποιες απ’ αυτές πιστεύεις ότι καταναλώνουν περισσότερο νερό;
Υπάρχει τρόπος εξοικονόμησης νερού;
Αναζήτησε πληροφορίες εξοικονόμησης νερού στα τεχνικά εγχειρίδια που δίνονται μαζί με τις ηλεκτρικές συσκευές.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

Θέμα : Ενεργός Πολίτης
Υποθέματα : Συμμετοχική δημοκρατία, Παραβατική συμπεριφορά, Εθελοντισμός,
Αποδοχή διαφορετικότητας
Συμμετοχική δημοκρατία
Εισαγωγικό Κείμενο για τους εκπαιδευτικούς
Ο ενεργός πολίτης είναι ο υπεύθυνος πολίτης που είναι ενημερωμένος και
γνωρίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του, εκφράζει την άποψή του και
συμμετέχει ενεργά στην κοινωνία. Ο ενεργός πολίτης είναι υπεύθυνος απέναντι στον
εαυτό του, φροντίζει για την υγεία και την ευεξία του, την προσωπική του ευημερία
και ανάπτυξη. Ενημερώνεται για τα κοινά, αναζητά πληροφορίες, συμμετέχει στο
χώρο της δημόσιας συζήτησης με παραδοσιακούς ή σύγχρονους τρόπους,
διαμορφώνει κριτική σκέψη και παίρνει θέση. Προστατεύει το περιβάλλον και
ενδιαφέρεται για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Δεν ρυπαίνει, υιοθετεί
πρακτικές που ενισχύουν το πράσινο, την εξοικονόμηση ενέργειας, προσέχει την
κατανάλωση του νερού, ανακυκλώνει, κινείται με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς ή
το ποδήλατο. Ο ενεργός πολίτης διεκδικεί τα δικαιώματά του, τη δημιουργία
υποδομών στη γειτονιά του και στη χώρα του, τη διατήρηση ελεύθερων χώρων, την
προστασία του πράσινου στους κοινόχρηστους χώρους και της πολιτιστικής
κληρονομιάς. Σέβεται τη διαφορετικότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα, βοηθά τους
συμπολίτες του, τηρεί τους κανόνες που θεσπίζονται για τη διευκόλυνσή τους και
είναι ανοιχτός απέναντι στους μετανάστες της πόλης, διεκδικώντας την κοινωνική
ένταξή τους. Παρατηρεί τι συμβαίνει στην κοινωνία και παρεμβαίνει , σε συνεργασία
με συμπολίτες του, όταν διαπιστώνει παρανομίες δημόσιων ή ιδιωτικών φορέων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα ( Δείτε και το Π.Σ.)
Φύλλο Εργασίας 5 : Πόσο ενεργός πολίτης είμαι (Παιχνίδι ερωτήσεων )
Επιπλέον δραστηριότητες
Καταιγισμός ιδεών: Τι σημαίνει ενεργός πολίτης;
Παιχνίδι ρόλων: Ένα σχολείο για όλα τα παιδιά.
Δικαιώματα και υποχρεώσεις του ενεργού πολίτη τον 21ο αιώνα.
Α. Παραβατική συμπεριφορά στο πλαίσιο της γειτονιάς.
Β. Πρόσκληση στο σχολείο ειδικών της ψυχικής υγείας και ενημέρωση για τους
κινδύνους και τις αιτίες παρώθησης σε παραβατικές συμπεριφορές.
39
Σύνθεση και αφήγηση κειμένων: «Είμαστε όλοι ίδιοι, είμαστε όλοι διαφορετικοί».
Επισκόπηση απόψεων: Η θέση της γυναίκας σε πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα
στην τοπική κοινωνία
Ανάληψη δράσης:
Α. Συγγραφή ενημερωτικού φυλλαδίου με τα σημαντικότερα άρθρα της Διακήρυξης
των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Β. Οργάνωση εκδήλωσης με θέμα: «Τα δικαιώματα του ανθρώπου: Είμαστε όλοι
ίδιοι, είμαστε όλοι διαφορετικοί».
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Ιστότοπος της UNESCO Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη:
http://www.unesco.org/new/en/education/themes/leading-the-internationalagenda/
education-for-sustainable-development/
Ιστότοπος της Νεολαίας υπέρ των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων:
http://www.youthforhumanrights.org/el/educators/education-package-details.html
Ιστότοπος του Περιφερειακού Κέντρου Ενημέρωσης των Ηνωμένων Εθνών:
http://www.unric.org/el/
Ιστότοπος του Γραφείου της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ελλάδα:www.amnesty.org.gr
Ιστότοπος της Quality Νet Foundation : www.qualitynet.gr/profile.asp
Ιστότοπος του Ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Οργάνωσης Action Aid:
http://education.actionaid.gr/
Ιστότοπος του Συνήγορου του Παιδιού: www.0-18.gr
Οδηγός Ανάπτυξης Διαθεματικών Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης:
http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/
40
Φύλλο Εργασίας 1 : Δημιουργία υπαίθριου χώρου στάθμευσης στη γειτονιά μου
στη θέση ενός πάρκου
Στόχοι της δραστηριότητας αυτής είναι:
Να αναπτύξετε το συναίσθημα του ενεργού πολίτη
Να ασκηθείτε σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων για τη λύση του
προβλήματος
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Ένα άρθρο από εφημερίδα η άλλο έντυπο σχετικό με το θέμα
Διάρκεια : 2 διδακτικές ώρες
Διαδικασία
• Nα παίξετε ένα παιχνίδι ρόλων με θέμα «Δημιουργία υπαίθριου χώρου
στάθμευσης στη θέση ενός πάρκου στη γειτονιά μου»
Σενάριο: Το μεγαλύτερο πρόβλημα της γειτονιάς μου είναι η έλλειψη χώρων
στάθμευσης λόγω των πολλών βιοτεχνιών που βρίσκονται εκεί. Η παρουσία τους
προσελκύει επίσης πολλούς μετανάστες που ελπίζουν να βρουν κάποια μορφή
απασχόλησης. Ο δήμος για να λύσει αυτό το πρόβλημα αποφάσισε στη θέση του
μοναδικού πάρκου της γειτονιάς να δημιουργήσει ένα υπαίθριο χώρο στάθμευσης
επειδή πιστεύει ότι το οικονομικό όφελος από τις βιοτεχνίες είναι πολύ υψηλότερο
από την περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής. Τα ερωτήματα που τίθενται είναι
αν η γειτονιά αντέχει την ύπαρξη τόσων βιοτεχνιών, αν υπάρχουν κατάλληλα
καταλύματα για το μεγάλο αριθμό μεταναστών που φθάνουν με την ελπίδα εύρεσης
κάποιας μορφής εργασίας, αν το περιβάλλον επιβαρύνεται ανεπανόρθωτα και αν τα
παιδιά θα μπορέσουν να βρουν άλλο ελεύθερο χώρο για να παίζουν.
Ρόλοι: H επιτροπή ενεργών και ευαισθητοποιημένων πολιτών σε θέματα προστασίας
του περιβάλλοντος οργανώνει συζήτηση στην οποία έχουν κληθεί να συμμετάσχουν ο
δήμαρχος, οι επιχειρηματίες της περιοχής, εκπρόσωποι Μ.Κ.Ο, κάτοικοι και
εκπρόσωποι μαθητών/τριών.
• Επιλέξτε κάποιον ρόλο η προτείνετε άλλους σχετικά με το θέμα.
• Δημιουργήστε τις αντίστοιχες ομάδες - ρόλους.
• Μελετήστε το ρόλο σας και ορίστε συντονιστή.
• Καθορίστε τη διάρκεια του παιχνιδιού.
• Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού κάθε ομάδα μέσω του συντονιστή θα
παρουσιάσει τα επιχειρήματά της.
• Μετά την ολοκλήρωση του παιχνιδιού καταγράψτε τα συμπεράσματα σας.
41
Φύλλο Εργασίας 2: Κανονισμός της σχολικής ζωής
Στόχοι της δραστηριότητας αυτής είναι:
Να οργανώσετε την κοινή σας ζωή στο σχολείο και στη τάξη.
Να αποσαφηνίσετε την έννοια της συμμετοχικής δημοκρατίας.
Να συμμετέχετε στη διαχείριση της τάξης και του σχολείου.
Να ασκηθείτε σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Σημειωματάρια, χαρτόνι, μαρκαδόροι σε διάφορα χρώματα
Διάρκεια : 2 διδακτικές ώρες
Διαδικασία
• Χωριστείτε σε ομάδες 3-5 ατόμων.
• Ορίστε τον συντονιστή της ομάδας σας.
• Συζητείστε τους παρακάτω κανόνες της σχολικής ζωής που θα ισχύουν για το
τρέχον έτος και θα είναι στη διάθεση του καθενός.
• Ψηφίστε το περιεχόμενο του παρακάτω πίνακα και συμπληρώστε τον με ότι
άλλα θεωρείτε σημαντικό για την σχολική ζωή σας.
• Δώστε έμφαση ότι όλα τα δικαιώματα έχουν αντίστοιχες ευθύνες.
• Η παλιά πειθαρχία και οι ποινές έχουν αντικατασταθεί από τη στέρηση του
αντίστοιχου δικαιώματος.
• Αντιγράψτε τον τελικό πίνακα σε ένα χαρτόνι και αναρτήστε τον στην
αίθουσά σας.
• Εφαρμόστε τους κανόνες και σεβαστείτε τα δικαιώματά σας καθώς και τα
δικαιώματα των συμμαθητών / τριών σας.
42
ΕΧΩ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ
ΝΑ…
ΕΧΩ ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ
ΝΑ…
ΕΑΝ ΔΕΝ ΣΕΒΑΣΤΩ
ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ …
1. Παίζω στην αυλή με
μπάλα η άλλα παιχνίδια
2. Επωφελούμαι από όλα
τα μαθήματα και
συμμετέχω σε όλες τις
δραστηριότητες
3. Εργάζομαι ήρεμα στην
τάξη και δεν ενοχλώ τους
συμμαθητές/τριες μου
4. Εργάζομαι σε ευχάριστο
περιβάλλον και σε καθαρή
αίθουσα.
5. Να γίνω αποδεκτός
όπως είμαι και να είμαι
ευτυχισμένος στο σχολικό
μου περιβάλλον
6.κλπ
1 Σέβομαι τον εξοπλισμό
του σχολείου και παίζω
μπάλα μόνο στον ειδικό
χώρο.
2. Φθάνω στην ώρα μου
στο σχολείο και να μην
απουσιάζω χωρίς σοβαρό
λόγο.
3. Μην κάνω θόρυβο για
να μην ενοχλώ τους
άλλους.
4. Διατηρώ καθαρή την
αίθουσα, να μην πετώ
χαρτιά και να μην φθείρω
τον εξοπλισμό του
σχολείου.
5.Αποδεχτώ τη
διαφορετικότητα των
άλλων και να σεβαστώ τα
πιστεύω τους, τον
πολιτισμό του, την
εμφάνιση τους.
6.κλπ
1. Δεν θα παίξω σε 2
διαλείμματα.
2. Δεν θα συμμετέχω στις
δραστηριότητες για 2
μέρες.
3. Δεν θα μπορώ να πάρω
το λόγο για 1 σχολική
μέρα
4. Θα καθαρίσω την
αίθουσα και θα
επιδιορθώσω τον
εξοπλισμό που χάλασα.
5. Θα επαναλαμβάνω στην
αρχή του μαθήματος για
μια εβδομάδα «Θα
σέβομαι τα δικαιώματα
και τις ιδιαιτερότητες των
άλλων»
6.κλπ
43
Φύλλο Εργασίας 3: Δημιουργώ τη δική μου κλίμακα δικαιωμάτων των
ανθρώπων
Στόχοι της δραστηριότητας αυτής είναι:
Να συνειδητοποιήσετε το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν δίνουν απαραιτήτως
την ίδια σημασία στα ίδια δικαιώματα και ότι η ιεράρχηση αυτών των
δικαιωμάτων μπορεί να είναι πολύ διαφορετική.
Να επισημάνετε στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του
Ανθρώπου ότι τα κράτη υποχρεώνονται να διασφαλίσουν, ακόμη και σε
ακραίες περιπτώσεις, την ικανοποίηση των κοινών βασικών αναγκών για την
ανθρωπότητα.
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Η διακήρυξη των δικαιωμάτων των ανθρώπων (απλοποιημένη
έκδοση) σε φωτοτυπία, η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, κόλες , ψαλίδι ,
χαρτόνι, μαρκαδόροι σε διάφορα χρώματα
Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες
Διαδικασία
• Χωριστείτε σε δύο ομάδες.
• Η πρώτη ομάδα αναζητά στο διαδίκτυο την Οικουμενική Διακήρυξη των
Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τη μελετά.
• Η δεύτερη ομάδα αναζητά στο διαδίκτυο τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του
Παιδιού και τη μελετά.
• Κάθε μέλος της κάθε ομάδας αντιγράφει ένα δικαίωμα σε φύλλο χαρτιού Α4.
• Κάθε ομάδα με πλειοψηφικές διαδικασίες επιλέγει δέκα άρθρα με φθίνουσα σειρά
σπουδαιότητας.
• Οργανώστε συζήτηση με βάση τα δικαιώματα που επέλεξε η κάθε ομάδα.
• Οι ομάδες μπορούν να αλλάξουν τη σειρά των δικαιωμάτων που επέλεξαν,
ανάλογα με το τι έχουν ανακαλύψει κατά τη διάρκεια των συζητήσεων και να
προσθέσουν επιπλέον δικαιώματα τη σημασία των οποίων έχουν ανακαλύψει
κατά την διάρκεια της συζήτησης.
• Κάθε ομάδα αντιγράφει σε ένα χαρτόνι τα δικαιώματα που επέλεξε ως τα πλέον
σημαντικά και τα αναρτά στην αίθουσα διδασκαλίας.
44
Φύλλο Εργασίας 4 : Παραβατική συμπεριφορά
Στόχοι της δραστηριότητας αυτής είναι:
Να μάθετε να κατανοείτε και να διαχειρίζεστε τις συγκρούσεις δημιουργικά
και εποικοδομητικά.
Να αναπτύξετε στρατηγικές για την επίλυση των διαφορών με ειρηνικό
τρόπο
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Σημειωματάρια, μολύβι, χαρτόνι, μαρκαδόροι σε διάφορα χρώματα
Διάρκεια: 1 διδακτική ώρα
Διαδικασία
• Χωριστείτε σε ομάδες των 3-5 ατόμων.
• Κάθε ομάδα συζητά μια εμπειρία από μια σύγκρουση ή μια διαμάχη που ξέσπασε
μεταξύ τους στην τάξη ή στην αυλή.
• Κάθε ομάδα απαντά στις παρακάτω ερωτήσεις :
Α. Ποιοι ήταν που εμπλέκονται στη σύγκρουση;
Β. Ποιος ήταν ο λόγος της σύγκρουσης;
Γ. Πώς τελείωσε η σύγκρουση;
• Κάθε ομάδα διηγείται τη σύγκρουση και συμπληρώνει τον ακόλουθο πίνακα
Πρόσωπα
εμπλεκόμενα στη
σύγκρουση
Τόπος της
σύγκρουσης
Αντικείμενο της
σύγκρουσης
Διευθέτηση της
σύγκρουσης
• Επιλέξτε τις συγκρούσεις που έχουν τελειώσει άσχημα για να είναι το
αντικείμενο της συζήτησης, με τα ακόλουθα ερωτήματα:
Α. Γιατί ο τρόπος που έληξε η σύγκρουση δεν ήταν καλός;
Β. Τι συνέβη μετά τη διακοπή της σύγκρουσης;
Γ. Τι έπρεπε να συμβεί για να τελειώσει καλά;
45
Γράφουμε στο πίνακα κανόνες για τη δίκαιη διευθέτηση της σύγκρουσης
1 Προσδιορισμός του προβλήματος
2 Επικέντρωση στο πρόβλημα
3 Αναφορά στο πρόβλημα και όχι στο πρόσωπο
4 Παρουσίαση των επιθυμιών του προσώπου
5 Ενεργητική ακρόαση και ανοιχτό μυαλό
6 Σεβασμός στα αισθήματα του προσώπου με το οποίο είμαστε σε σύγκρουση
7 Ανάληψη ευθύνης
8 Αναζήτηση επωφελούς λύσης
• Παίξτε ένα παιχνίδι ρόλων με θέμα μια σύγκρουση που έληξε άδοξα
επιλέγοντας όμως ένα καλό τέλος.
• Σημειώσουν αν οι πρωταγωνιστές του παιχνιδιού σεβάστηκαν τους κανόνες
για μια δίκαιη διευθέτηση του προβλήματος.
46
Φύλλο εργασίας 6 : Πόσο ενεργός πολίτης είμαι
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να καλλιεργήσετε την έννοια του
ενεργού πολίτη
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Σημειωματάρια, μολύβι, τα ερωτηματολόγια
Διάρκεια: 1 διδακτική ώρα
Διαδικασία
• Κάθε μαθητής / μαθήτρια συμπληρώνει το παρακάτω ερωτηματολόγιο.
Ερωτηματολόγιο : Υπολόγισε το πόσο ενεργός πολίτης είσαι απαντώντας με
«ναι» η «όχι» στις παρακάτω ερωτήσεις
1. Σέβεσαι τον εξοπλισμό του σχολείου σου;
2. Φροντίζεις να μην λερώνεις τους τοίχους του σχολείου;
3. Στην αίθουσα ή στην αυλή, προσέχεις να μην πετάς χαρτιά στο έδαφος;
4. Συμμετέχεις στην ανακύκλωση του σχολείου σου;
5. Φροντίζεις τα φυτά στην αυλή του σχολείου σου;
6. Σέβεσαι τους φίλους και τους καθηγητές σου του σχολείου σου;
7. Φροντίζεις να μην αντιγράφεις στις εξετάσεις;
8. Φροντίζεις να μην κάνεις θόρυβο τις ώρες κοινής ησυχίας;
9. Σταματάς πάντα στο κόκκινο φανάρι ακόμα και όταν δεν υπάρχει τροχονόμος;
10. Δείχνεις ενδιαφέρον για τα μικρά περιβαλλοντικά προβλήματα της γειτονιάς
σου;
Πόσο ενεργός πολίτης είσαι
• Έχεις 6 "όχι" ή περισσότερα: Η αίσθηση του ενεργού πολίτη δεν είναι πολύ
ανεπτυγμένη, πρέπει να γνωρίζεις τα καθήκοντά σου και να σέβεσαι περισσότερο
τους άλλους.
• Είσαι μεταξύ 3 και 5 "όχι": Το αίσθημα ευθύνης και υποχρεώσεών σου είναι
αρκετά αναπτυγμένο, αλλά χρειάζεται κάποια προσπάθεια για να γίνεις ένας ενεργός
πολίτης.
• Έχεις 1 ή 2 "όχι": Το πνεύμα του ενεργού πολίτη έχει αναπτυχθεί ικανοποιητικά.
Κοίταξε προσεκτικά τις απαντήσεις σου και δες μόνο σου τι ακόμη πρέπει να κάνεις.
47
• Έχετε 0 «όχι»:ΜΠΡΑΒΟ! Η αίσθηση του ενεργού πολίτη είναι πολύ ανεπτυγμένη.
Στη συνέχεια
• Χωριστείτε σε ομάδες των 3-5 ατόμων.
• Κάθε ομάδα επεξεργάζεται το 1ο και 2ο από τα ερωτηματολόγια που ακολουθούν.
• Κάθε ομάδα επιλέγει ένα μαθητή/τρια που θα παίξει το ρόλο του/ης
κοινωνιολόγου.
• Ο/η «κοινωνιολόγος» κάθε ομάδας σημειώνει τις απαντήσεις των άλλων μελών
της ομάδας του προκειμένου να διαπιστωθεί πόσο ενεργοί πολίτες είναι.
1ο Ερωτηματολόγιο :
Είσαι καλός πολίτης στο χώρο του σχολείου; Απάντησε με «ναι» η «όχι» στις
παρακάτω ερωτήσεις
1. Σέβεσαι τον εξοπλισμό της τάξη σας και του σχολείο σας;
2. Στην τάξη και στην αυλή, μαζεύεις τα πεταμένα στο έδαφος χαρτιά ;
3. Προσέχεις να μην ενοχλείς στο μάθημα;
4. Σέβεσαι τους φίλους και τους δασκάλους σου;
5. Σέβεσαι τα δέντρα και τα λουλούδια του σχολείου σας;
6. Φροντίζεις να μην κάνεις θόρυβο που ενοχλεί τους συμμαθητές/τριες σου;
7. Φροντίζεις να μην σπάζουν τις λάμπες που φωτίζουν τους διαδρόμους;
8. Σταματάς στο κόκκινο φανάρι, όταν περπατάς ή είσαι στο ποδήλατό σου;
9. Προσέχεις να μην γράφεις στους τοίχους της τάξης σου και του σχολείου σου;
10. Φθάνεις πάντα στην ώρα σου για το μάθημα;
2ο Ερωτηματολόγιο : Είσαι ενεργός πολίτης στη καθημερινότητά σου;
Απάντησε με «ναι» η «όχι» στις παρακάτω ερωτήσεις
Στην εργασία :
• Φροντίζεις να εργάζεσαι απερίσπαστος/η στη δουλειά σου χωρίς να χάνεις πολύ
χρόνο;
• Κάνεις τη δουλειά σου σωστά όταν δεν σε επιτηρούν;
• Αναζητάς τρόπους για να αποφύγεις τις ευθύνες σου, επινοώντας κάθε λογής
δικαιολογίες;
Στο δρόμο:
• Προσέχεις την καθαριότητα των δημόσιων χώρων;
• Σταματάς σε ένα κόκκινο φανάρι, όταν ο αστυνομικός δεν είναι εκεί;
• Τηρείς τους κανόνες οδικής κυκλοφορίας;;;

ΕΙΡΗΝΗ ΠΟΛΕΜΟΣ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Θέμα : Ειρήνη - Πόλεμος
Υποθέματα :
Δικαιώματα των παιδιών-θυμάτων πολέμου
Ειρηνικά μέσα επίλυσης διαφορών
Πολεμικά μέσα επίλυσης διαφορών
Επιπτώσεις στο Περιβάλλον
Ελευθερία, Δικαιοσύνη, Διεθνής αμνηστία
Εισαγωγικό Κείμενο για τους εκπαιδευτικούς
Στην ιστορία της ανθρωπότητας ο πόλεμος, ως μέσο επίλυσης των διαφορών
μεταξύ των λαών και οι αυξανόμενες απειλές κατά της ειρήνης θέτουν σε κίνδυνο την
ίδια την ύπαρξη του ανθρώπινου γένους και καθιστούν επιτακτική την ανάγκη
εκπαίδευσης όλων των πολιτών για την ειρήνη, η οποία δεν θα πρέπει πλέον να
θεωρείται ως το τέλος μιας πολεμικής σύγκρουσης ή ως αποτέλεσμα ενός
διπλωματικού συμβιβασμού αλλά ως μια μόνιμη και διαρκής κατάσταση.
Οι καταστροφικές συνέπειες του πολέμου στο περιβάλλον, τον άνθρωπο και τον
πολιτισμό καθιστούν την Ειρήνη και τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ως απαίτηση
των λαών για εδραίωση μιας νέας παγκόσμιας κοινωνίας, ελεύθερης, δίκαιης και
ειρηνικής στη βάση του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της απόρριψης
της βίας σε όλες της τις μορφές. Βασικές αρχές και αξίες που προωθούν την
κουλτούρα της ειρήνης είναι η ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ όλων των ανθρώπων, η
συνεργασία και η αλληλεγγύη μεταξύ των λαών. Οι παραπάνω αρχές συμβάλουν
στην άμβλυνση των εμποδίων και των απειλών για την παγκόσμια ειρήνη και την
πρόοδο.
Η UNESCO υποστηρίζει ότι η εκπαίδευση είναι το «κλειδί» για την κοινωνική και
οικονομική ανάπτυξη. Αποσκοπεί σε ένα αειφόρο κόσμο με δικαιοσύνη στις
κοινωνίες, όπου η γνώση θα αξιολογείται ως πολύτιμο αγαθό και θα προωθεί τον
πολιτισμό, την ειρήνη και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θεωρεί την
εκπαίδευση για την ειρήνη ως μια συμμετοχική διαδικασία που περιλαμβάνει τη
διδασκαλία για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη μη βία, την
κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη, την ισότητα των φύλων και των φυλών, την
περιβαλλοντική βιωσιμότητα, τον αφοπλισμό, τις παραδοσιακές πρακτικές της
ειρήνης, του διεθνούς δικαίου και την ανθρώπινη ασφάλεια. Με αυτήν την έννοια η
Εκπαίδευση για την Ειρήνη αποσκοπεί στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων, οι
οποίες θα εμποδίσουν μια μικρή παρεξήγηση να αναπτυχθεί σε σύγκρουση και στη
συνέχεια σε κρίση ή ακόμα και σε πόλεμο. Για να επιτευχθεί, όμως, ο σκοπός αυτός
θα πρέπει να ξεκινήσουμε από το ίδιο το άτομο- μαθητή/τρια και πολίτη- και μάλιστα
από πολύ νεαρή ηλικία με τη διερεύνηση του τρόπου επίλυσης των διαφορών μεταξύ
των ανθρώπων και των κρατών, τις επιπτώσεις ενός πολέμου στη ζωή των ανθρώπων,
27
στο περιβάλλον και στον πολιτισμό και τη συνειδητοποίηση ότι η ειρήνη προασπίζει
την ελευθερία και τα δικαιώματα του ατόμου.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Action Aid Ελλάς, ανασύρθηκε στις 15/6/2011 από: http://www.actionaid.gr/
Εκπαιδευτική τηλεόραση, ανασύρθηκε στις 15/6/2011 από :http://www.edutv.gr/
Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας, ανασύρθηκε στις 15/6/2011 από:
http://www.amnesty.org.gr/
Περιφερειακό κέντρο πληροφόρησης των Ηνωμένων Εθνών-Ανθρώπινα δικαιώματα,
ανασύρθηκε στις 15/6/2011 από: http://www.unric.org/el/index.php/human-rightsgreek
Πύλη Παιδαγωγικού Υλικού Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, ανασύρθηκε στις
15/6/2011 από: http://www.env-edu.gr/
UNICEF-Αντιπολεμική Ατζέντα, ανασύρθηκε στις 15/6/2011 από:
http://www.unicef.gr/oldpress/worldnews/n210905.php
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα ( Δείτε και το Π.Σ.)
Ενδεικτικές Δραστηριότητες ( Δείτε και το Π.Σ.)
Φύλλο εργασίας 1. Τρόποι επίλυσης των διαφορών μεταξύ των ανθρώπων
Στόχοι της δραστηριότητας αυτής είναι:
Να περιγράφετε τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι επιλύουν τις
διαφωνίες και τις διαφορές τους.
Να συγκεντρώσετε πληροφορίες για τους τρόπου αυτούς.
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Σημειωματάρια, μολύβι, χαρτόνι, μαρκαδόροι σε διάφορα χρώματα
Διάρκεια: 1 διδακτική ώρα
Διαδικασία
• Χωριστείτε σε ομάδες των 3-5ατόμων.
• Συνεργαστείτε και παρουσιάστε την παρακάτω εργασία σας στην τάξη.
• Τα σκίτσα της 1ης στήλης δείχνουν μερικούς τρόπους με τους οποίους οι
άνθρωποι επιλύουν τις διαφορές τους.
• Παρατηρήστε τα σκίτσα και γράψτε στη 2η στήλη τις φράσεις που ταιριάζουν με
τους τρόπους αυτούς: προσφυγή στο δικαστήριο, συζήτηση, καυγάς, συμφιλίωση,
ξυλοδαρμός
• Στην 3η στήλη γράψτε τα ρήματα που αντιστοιχούν σε καθένα από τους τρόπους
επίλυσης των διαφορών: συνεργάζομαι, διαφωνώ, διαμαρτύρομαι, αγανακτώ,
θυμώνω, συζητώ, επιτίθεμαι, γρονθοκοπώ, συμφιλιώνομαι,.
• Συζητήστε αν υπάρχουν και άλλοι τρόποι που οι άνθρωποι επιλέγουν να λύσουν
τις διαφορές τους και βρείτε ρήματα ή φράσεις που ταιριάζουν με αυτούς
1η Στήλη 2η Στήλη 3η Στήλη
• Συζητήστε παρόμοιες περιπτώσεις από την σχολική ζωή, όπως στο παράδειγμα που
ακολουθεί :
Η Σοφία και η Άννα ανέλαβαν να εκπονήσουν μια εργασία στο μάθημα της
Γλώσσας. Διαφωνούν όμως ριζικά ως προς το τρόπο της τελικής παρουσίασης σε
σημείο που η συνεργασία τους κινδυνεύει να διακοπεί. Με βάση τα τρία βήματα που
προτείνονται στο σκίτσο βοηθήστε τις να βρουν μια οριστική λύση στο πρόβλημα
αυτό. Γράψτε σε κάθε βήμα τι πρέπει να κάνουν. Προτείνετε και άλλους τρόπους για
να λυθεί το πρόβλημα. Στη συνέχεια μπορείτε να δραματοποιήσετε στην τάξη τα τρία
βήματα που ακολούθησαν για να μη χαλάσει η συνεργασία τους.
Φύλλο Εργασίας 2: Τρόποι με τους οποίους οι λαοί επιλύουν τις διαφορές τους -
παραδείγματα από την μυθολογία και την ιστορία
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι:
Να βρείτε τρόπους με τους οποίους οι λαοί επιλύουν τις διαφορές τους.
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Σημειωματάρια, μολύβι, χαρτόνι, μαρκαδόροι σε διάφορα χρώματα
Διάρκεια: 3 διδακτικές ώρες
30
Διαδικασία
• Χωριστείτε σε ομάδες 3 - 5 ατόμων
• Μελετήστε το Άρθρο 33 του Χάρτη του ΟΗΕ που ορίζει τις μεθόδους
ειρηνικής επίλυσης των διαφορών μεταξύ των κρατών:
-Οι διαπραγματεύσεις: Απευθείας συζήτηση μεταξύ δύο κρατών με σκοπό την επίλυση
της διαφοράς τους
-Η μεσολάβηση: Στην επίλυση της διαφοράς μεταξύ των κρατών παρεμβαίνει ένας
μεσολαβητής
-Η Έρευνα: Ειδική επιτροπή αναλαμβάνει να διερευνήσει τα πραγματικά αίτια της
διαφοράς μεταξύ των δύο κρατών
-Η Διαιτησία: Ένας μεσολαβητής αναλαμβάνει να επιλύσει τη διαφορά και οι
αποφάσεις του δεσμεύουν και τα δύο κράτη.
-Τα Διεθνή Δικαστήρια: Τα δύο κράτη καταφεύγουν σε διεθνές δικαστήριο για να
λύσει τη διαφορά τους
-Η προσφυγή σε οργανισμούς: Ένα από τα δύο κράτη ζητά τη βοήθεια διεθνούς
οργανισμού για τη λύση της διαφοράς
• Συζητήστε στην τάξη τα παρακάτω θέματα:
1. Με ποιούς τρόπους οι άνθρωποι και τα κράτη έλυναν τις μεταξύ τους
διαφορές άλλοτε και τώρα;
2. Αναφέρετε παραδείγματα από την Μυθολογία και την Ιστορία όπου οι
λαοί επέλεξαν τον πόλεμο ως μέσο επίλυσης των διαφορών τους.
Ποιές ήταν οι συνέπειες αυτής της επιλογής;
3. Γνωρίζετε περιπτώσεις κρατών που κατέφυγαν σε διεθνή οργανισμό
για να επιλύσουν τη διαφορά τους με άλλο κράτος;
4. Ποιούς διεθνείς οργανισμούς γνωρίζετε που προωθούν την ειρήνη στις
σχέσεις μεταξύ των κρατών;
Παιχνίδι στην τάξη
• Χωριστείτε σε τρεις ομάδες:
Η ομάδα Α υποστηρίζει ότι μπορούμε να λέμε ελεύθερα τη γνώμη μας ακόμη και αν
προσβάλλουμε ή φέρουμε σε δύσκολη θέση τον άλλο.
Η ομάδα Β υποστηρίζει ότι το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης περιορίζεται από το
δικαίωμα του άλλου να μην προσβάλλεται ή να μην έρχεται σε δύσκολη θέση από
αυτά που λέμε εμείς.
Η ομάδα Γ αναλαμβάνει το ρόλο της μεσολάβησης. Ακούει τα επιχειρήματα και των
δύο ομάδων, συζητά μαζί τους και τελικά βήμα προς βήμα οδηγεί τις ομάδες Α και Β
σε συμπεράσματα που θα είναι δεσμευτικά για όλους.
• Αφού συζητήσετε και καταγράψετε την επιχειρηματολογία της κάθε ομάδας
οργανώστε μια συζήτηση μέσα στην τάξη για το θέμα αυτό και γράψτε ένα
κείμενο που θα δεσμεύει όλη την ομάδα.


Φύλλο Εργασίας 3 : Οι επιπτώσεις ενός πολέμου στο περιβάλλον, την υγεία, τον πολιτισμό
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι:
Να διερευνήσετε και να ομαδοποιήσετε τις επιπτώσεις ενός πολέμου στο
περιβάλλον, την υγεία του ανθρώπου και των άλλων οργανισμών καθώς και
τον πολιτισμό.
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Σημειωματάρια, μολύβι, χαρτόνι, μαρκαδόροι σε διάφορα χρώματα
Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες
Διαδικασία
• Χωριστείτε σε ομάδες 3 - 5 ατόμων.
• Μελετήστε το παρακάτω κείμενο
Οι περιβαλλοντικές συνέπειες της πολεμικής σύρραξης του 1991
Στη διάρκεια του πολέμου του 1991, οι Ιρακινές στρατιωτικές δυνάμεις ξεσκέπασαν 76
πετρελαιοπηγές του Κουβέιτ, από τις οποίες προκλήθηκε διαρροή πετρελαίου. Περίπου 60
εκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο διέρρευσαν, σχηματίζοντας 246 λίμνες πετρελαίου.
Περισσότερες από 600 πετρελαιοπηγές του Κουβέιτ πυρπολήθηκαν από τα Ιρακινά
στρατεύματα καίγοντας 2,6 - 6 εκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο την ημέρα. Οι πηγές
φλέγονταν αδιάκοπα από τα τέλη Φεβρουαρίου ως τις αρχές Απριλίου του 1991 και ο καπνός
εκτείνονταν σε αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα μήκος. Η συνολική ποσότητα των
ρυπογόνων αερίων που εκλύθηκε στην ατμόσφαιρα από την καύση του πετρελαίου,
συμπεριλαμβανομένου διοξειδίου του θείου, μονοξειδίου του άνθρακα, υπολογίζεται σε
500.000 τόνους την ημέρα. Η συνολική εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα από τις
πετρελαιοπηγές που καίγονταν, εκτιμάται περίπου 1,5% της ετήσιας παγκόσμιας εκπομπής
αερίων θερμοκηπίου.
Εκτεταμένη υποβάθμιση των βοσκοτόπων της, αντιμετώπισε η Σαουδική Αραβία, ως
αποτέλεσμα της απόθεσης στο έδαφος, ραδιενεργής τέφρας, αιθάλης και σταγονιδίων
πετρελαίου.
Τον Φεβρουάριο του 1991, 6-8 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου διέρρευσαν στα νερά του
Περσικού Κόλπου. Η πετρελαιοκηλίδα αυξήθηκε στα 120-130km μήκος και 5-25 km πλάτος
ενώ 707km κατά μήκος των ακτογραμμών της Σαουδικής Αραβίας, καλύφθηκαν από
πετρέλαιο.
Τα διαθέσιμα αρχεία των νοσοκομείων αποδεικνύουν προσωρινή αύξηση εισαγωγών
περιστατικών με συμπτώματα στο ανώτερο αναπνευστικό και ασθματικά επεισόδια.
Η εποχική βλάστηση δεν αναπτύχθηκε ενώ το μεγαλύτερο μέρος της αιώνιας βλάστησης
καταστράφηκε ή βλάφτηκε σοβαρά.Σε περιοχές όπου για την κατάσβεση των πυρκαγιών
χρησιμοποιήθηκε θαλάσσιο νερό, υπήρξε καταστροφή των τοπικών ειδών χλωρίδας, ενώ
σημειώθηκε μετατόπιση ανθεκτικών στην αλμύρα παράκτιων ειδών. Περίπου 30,000
αποδημητικά πουλιά που διαχείμαζαν στην περιοχή του Περσικού Κόλπου, πέθαναν από την
εκτεταμένη πετρελαιοκηλίδα.
Εκτός από τις ενδεχόμενες επιδράσεις στον άνθρωπο και τα ζώα, οι δηλητηριώδεις ρύποι,
καταστρέφουν τη βλάστηση, τις καλλιέργειες και τα αρχαιολογικά μνημεία).
(Απόσπασμα από την έκθεση της U.N.E.P για τις συνέπειες του πολέμου στο Ιράκ,
Διασκευή)
• Συζητήστε τις επιπτώσεις από τις συνέπειες του πολέμου στο Ιράκ στο
περιβάλλον, την υγεία και τον πολιτισμό και συμπληρώστε τον παρακάτω
πίνακα
Οι συνέπειες ενός πολέμου
Αέρας
Χλωρίδα
Πανίδα Έδαφος
Στην υγεία του
ανθρώπου και των
άλλων οργανισμών
Στον πολιτισμό
• Αναζητήστε στο διαδίκτυο παρόμοιες περιπτώσεις και από άλλες πολεμικές
συρράξεις που έχουν γίνει και δημιουργήστε ένα φωτογραφικό λεύκωμα στην
τάξη σχετικό με το θέμα.


Φύλλο Εργασίας 4 : Ομαδοποίηση συνεπειών ενός πολέμου και συσχέτιση με
την παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού, την ελευθερία, την ισότητα και την ειρήνη
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι:
Να συνδέσετε τις συνέπειες ενός πολέμου με την παραβίαση των
δικαιωμάτων των παιδιών, την ελευθερία, την ισότητα και την ειρήνη.
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Σημειωματάρια, μολύβι, χαρτόνι, μαρκαδόροι σε διάφορα χρώματα
Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες
Διαδικασία
• Χωριστείτε σε τέσσερις ομάδες όσες είναι και οι ομάδες των εικόνων
παρακάτω.
• Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει να σχολιάσει το περιεχόμενο των εικόνων που της
αντιστοιχεί και να γράψει ένα μήνυμα για τις συνέπειες ενός πολέμου που θα
ανακοινώσει στην ολομέλεια της τάξης .
Ομάδα 1 Ομάδα 2
Ομάδα 3 Ομάδα 4
• Στη συνέχεια η κάθε ομάδα θα συμπληρώσει το αντίστοιχο κουτί με τα
δικαιώματα των παιδιών που παραβιάζονται στη διάρκεια ενός πολέμου και
μετά.
Ομάδες
Ομαδοποίηση των δικαιωμάτων του παιδιού
Δικαιώματα που
παραβιάζονται στη διάρκεια
μιας πολεμικής σύρραξης
και μετά
1
Το δικαίωμα επιβίωσης
Κάθε παιδί έχει :
το δικαίωμα στέγης
το δικαίωμα για αρκετή τροφή,
το δικαίωμα πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες.
2
Τα δικαίωμα προστασίας.
Κάθε παιδί έχει το δικαίωμα να προστατεύεται :
από τη βία από ενήλικες,
από βασανιστήρια και εκμετάλλευση,
απαγορεύεται η ανάμειξη των παιδιών σε πολέμους
και υποβολή παιδιών σε εργασία.
3
Τα δικαιώματα ανάπτυξης και εξέλιξης.
Κάθε παιδί έχει το δικαίωμα για μόρφωση, για
ελευθερία της σκέψης, της θρησκείας, του λόγου και
της συνείδησης αλλά και για παιχνίδι και αναψυχή!
4
Τα δικαίωμα συμμετοχής.
Και τα παιδιά είναι παρά της μικρής τους ηλικίας
μικροί πολίτες, γι' αυτό και πρέπει να έχουν το
δικαίωμα να συμμετέχουν και να εκφέρουν άποψη σε
ζητήματα που τα αφορούν
Φύλλο Εργασίας 5 : Ανάλυση περιεχομένου σε ομάδες εργασίας των άρθρων
της αντιπολεμικής ατζέντα της UNESCO που αναφέρονται: Α. Στα παιδιά
στρατιώτες, Β. Τα παιδιά ως ζώνες ειρήνης.
Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι:
Να εργαστούν οι μαθητές/τριες σε ομάδες και να μελετήσουν τα άρθρα της
αντιπολεμικής ατζέντα της UNESCO που αναφέρονται στα παιδιά.
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Σημειωματάρια, μπλοκ ζωγραφικής, μολύβι, χαρτόνι, μαρκαδόροι σε
διάφορα χρώματα
Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες
Διαδικασία
• Χωριστείτε σε ομάδες των 3-5 ατόμων.
• Μελετήστε προσεκτικά τα σημεία της αντιπολεμικής ατζέντας:
1. Πρόληψη: Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να ασχοληθεί
συστηματικότερα με το πρόβλημα της μεταφοράς όπλων και να επιβάλει
οριστική απαγόρευση στις αποστολές οπλισμού σε ζώνες πολεμικών
συγκρούσεων.
2. Κορίτσια & Γυναίκες: Θα πρέπει να ενισχυθεί η εκπαίδευση και
νομοθεσία ώστε να εξασφαλιστεί η ασφάλειά τους από κακοποίηση σε
περίοδο πολέμου.
3. Παιδιά Στρατιώτες: Να απαγορευθεί η πρόληψη και η χρησιμοποίηση
παιδιών κάτω των 18 ετών ως στρατιώτες σε εμπόλεμες ζώνες.
4. Νάρκες: Η UNICEF υποστηρίζει τη Συνθήκη της Οτάβα για την πλήρη
απαγόρευση των ναρκών κατά προσωπικού.
5. Τα παιδιά ως ζώνες ειρήνης: Να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες για
καθιέρωση ζωνών που θα επιτρέπουν τη μεταφορά ανθρωπιστικής
βοήθειας όπως τρόφιμα και φάρμακα καθώς και τον εμβολιασμό των
παιδιών σε καιρό πολέμου.
6. Κυρώσεις: Να λαμβάνεται υπόψη το συμφέρον των παιδιών πριν την
επιβολή οποιωνδήποτε οικονομικών κυρώσεων.
7. Βοήθεια: Η βοήθεια σε περιπτώσεις μακροχρόνιων συγκρούσεων να
κατευθύνεται στην επαναδημιουργία ισχυρών κοινωνικών δομών.
8. Αποκατάσταση: Είναι απαραίτητο να ενισχυθούν τα προγράμματα
αποκατάστασης και ψυχολογικής στήριξης των παιδιών στρατιωτών.
9. Εκπαίδευση για την Ειρήνη: Προώθηση της Εκπαίδευσης για την
Ειρήνη ώστε να αποτραπούν οι πολεμικές συγκρούσεις και να
αντικατασταθούν από την ειρηνική επίλυση των διαφορών.
• Αναζητήστε στο κείμενο και συζητήστε τα άρθρα που αναφέρονται ειδικά για
τα παιδιά.
• Γράψτε μια παράγραφο ή ένα ποίημα για ένα από τα σημεία της ατζέντας που
θεωρείτε σημαντικό και αναρτήστε το στον πίνακα ανακοινώσεων.


Φύλλο Εργασίας 6 : Παγκόσμια ειρήνη και Παιδιά
Στόχοι της δραστηριότητας αυτής είναι:
Να μελετήστε το παρακάτω κείμενο του Αντώνη Σαμαράκη που θα σας
βοηθήσει να σχεδιάσετε το σενάριο του παιχνιδιού ρόλων.
Να παίξετε το παιχνίδι.
Τόπος: Η αίθουσα διδασκαλίας
Υλικά: Σημειωματάρια, μολύβι, χαρτόνι, μαρκαδόροι σε διάφορα χρώματα
Διάρκεια: 3 διδακτικές ώρες
Διαδικασία
• Μελετήστε το παρακάτω κείμενο
Ποτέ πια πόλεμος!
"Τις τελευταίες νύχτες δεν βλέπω όνειρα, φοβάμαι πια να ονειρεύομαι" είπε το
οκτάχρονο παιδί από το Κόσσοβο. Το παιδί ξαναζούσε τον εφιάλτη του παράλογου
πολέμου. Εμείς, πώς τολμάμε να ονειρευόμαστε;
"Πόλεμος εναντίον του πολέμου".
Άπειρες φορές έχει γραφτεί και ακουστεί αυτό το σύνθημα-σλόγκαν. Και όμως, ο
πόλεμος ζει και βασιλεύει και τα πάντα σακατεύει:ανθρώπινες ζωές, δημιουργήματα
της επιστήμης και της τεχνολογίας, πολιτιστική κληρονομιά, το περιβάλλον.
Εις τους αιώνας των αιώνων πόλεμος.
Διαψεύστηκαν τραγικά οι ελπίδες που είχαμε ότι πόλεμος δεν θα ξαναγίνει ποτέ πια.
"Πόλεμος πάντων πατήρ" είπε ο Ηράκλειτος. Ένας πατέρας που καταβροχθίζει τα
παιδιά του. Το συνηθίσαμε πια, εδώ είναι ο μέγας κίνδυνος. Ενώ πόλεμοι και εμφύλιοι
σπαραγμοί μαίνονται γύρω μας, τους θεωρούμε κάτι φυσικό και αναπότρεπτο.
Πρώτη προτεραιότητα στη λίστα των θυμάτων των πολέμων έχουν τα παιδιά. Τα
βλέπουμε στην τηλεόραση, χάρη σ'αυτήν έχουν μπει στα σπίτια μας - στην ψυχή μας
όμως έχουν άραγε μπει;
Παιδιά που τους δίνουν όπλα μεγαλύτερα από το μπόι τους και τα στέλνουν να
κλαδέψουν τη ζωή άλλου ανθρώπου και να πεθάνουν και τα ίδια.
Παιδιά που τα ποτίζουν μίσος για τον πλησίον.
Αλλά το παιδί σκέφτεται την ειρήνη, την ονειρεύεται, τη ζωγραφίζει, την τραγουδά. Τα
παιδιά-θύματα να μην τα μετράμε με νούμερα, φτάνει και μόνο ένα παιδί να χαθεί έτσι,
τότε ο κόσμος μας ο δήθεν πολιτισμένος, ο δήθεν χριστιανικός, έχει χρεοκοπήσει. Αυτό
που πεθαίνει είναι η ψυχή του παιδιού.
• Σχεδιάστε το σενάριο ενός παιχνιδιού ρόλων στο οποίο μπορούν να
συμμετέχουν : Παιδί στρατιώτης, παιδί θύμα βομβιστικών επιθέσεων, παιδί
από χώρα που ξεκίνησε έναν επιθετικό πόλεμο, παιδί πρόσφυγας εξ αιτίας
πολεμικών συγκρούσεων
• Επιλέξτε ένα από τους παραπάνω ρόλους ή προτείνετε άλλους, σχετικούς με
το θέμα και χωριστείτε σε αντίστοιχες ομάδες.
• Δημιουργήστε τις αντίστοιχες ομάδες-ρόλους και επιλέξτε το συντονιστή κάθε
ομάδας.
• Ζητήστε από τον δάσκαλος ή την δασκάλα σας να σας φέρει ενημερωτικό
υλικό, το οποίο διανέμει στις ομάδες-ρόλους.
• Μελετήστε ως ομάδα το ρόλο σας και το υλικό που έχετε στη διάθεσή σας.
• Καθορίστε τη διάρκεια του παιχνιδιού.
• Ορίσετε τον συντονιστή του παιχνιδιού.
• Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, κάθε ομάδα, μέσω του συντονιστή της, θα
παρουσιάσει τα επιχειρήματά της ανάλογα με το ρόλο της.
• Παίξτε το παιχνίδι στην αίθουσα διδασκαλίας.
• Επαναλάβατε το παιχνίδι παρουσία όλων των μαθητών/τριών του σχολείου.
• Μετά την ολοκλήρωση του παιχνιδιού καταγράψτε τα συμπεράσματα.

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ .... ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Προγράμματα ανοικτών Περιβαλλοντικών
τάξεων «ΚΑΛΛΙΣΤΩ»
Αγροτικές περιοχές
Βιολογικές καλλιέργειες
Παραδοσιακά επαγγέλματα
και παραδοσιακές τέχνες
«ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΟΙΚΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ
«ΚΑΛΛΙΣΤΩ»»
ΜΕ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ 75% ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΤ
ΚΑΙ 25% ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
1
ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
…ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Συγγραφέας
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
1. Ιστορική αναδρομή……………………………………………………………………….3
2. Βιολογική καλλιέργεια…………………………………………………………………..4
2α. Βιολογική γεωργία…………………………………………………………….5
i. Στόχοι Βιολογικής Γεωργίας……………………………………….5
ii. Νομοθετικό πλαίσιο…………………………………………………….6
2β. Βιολογική κτηνοτροφία……………………………………………………..6
3. Διαφορές μεταξύ συμβατικής και βιολογικής γεωργίας……………….7
4. Η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα……………………………………………….8
5. Βιολογικά τρόφιμα και προϊόντα…………………………………………………..9
6. Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί(Γ.Τ.Ο.)………………………………9
7. Βιολογική καλλιέργεια…μια ελπίδα για το περιβάλλον………………..10
Β. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ- ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Γενικές Οδηγίες για την διεξαγωγή των δραστηριοτήτων……………….12
Δραστηριότητα 1η : «Στο πολυκατάστημα»……………………………………………………….13
Φύλλο εργασίας 1……………………………………………………………………14
Φύλλο εργασίας 2…………………………………………………………………..15
Δραστηριότητα 2η : «Στη λαϊκή αγορά»………………………………………….17
Φύλλο εργασίας 1……………………………………………………………………19
Φύλλο εργασίας 2……………………………………………………………………20
Φύλλο εργασίας 3 ……………………………………………………………………22
Δραστηριότητα 3η : «Στα αγροκτήματα»…………………………………………23
Φύλλο εργασίας 1……………………………………………………………………24
Φύλλο εργασίας 2……………………………………………………………………26
Γ. ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
1. Τι είναι το γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι……………………………30
2. Τι είναι η γενετικά τροποποιημένη σόγια…………………………………….31
3. Οδηγίες χρήσεως για ενημερωμένους βιο-καταναλωτές…………….32
4. Οργανισμοί Ελέγχου και Πιστοποίησης Προϊόντων Βιολογικής
Γεωργίας……………………………………………………………………………………….36
5. Βιολογικά φάρμακα φυτοπροστασίας………………………………………….36
6. Βιοποικιλότητα και…σπόροι………………………………………………………….37
7. Οδηγός μήνα-μήνα με φρούτα και λαχανικά για σωστή – υγιεινή
διατροφή………………………………………………………………………………………37
Δ. ΛΕΞΙΚΟ ΟΡΩΝ……………………………………………………………………………39
Ε. ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………….45
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
3
ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Από την αρχαιότητα ο άνθρωπος προκειμένου να καλύψει τις
διατροφικές του ανάγκες ακολουθούσε γεωργικές πρακτικές που δεν
διαφέρουν σε τίποτα από τις πρακτικές που εφαρμόζονται σήμερα
στο βιολογικό τρόπο παραγωγής.
Τα τεχνολογικά επιτεύγματα και η πρόοδος του 19ου κι κυρίως
του 20ου αιώνα, οδήγησαν στην ξέφρενη ανάπτυξη του γεωργικού
τομέα ο οποίος είχε στόχο τη μεγιστοποίηση της παραγωγής και του
κέρδους. Αποτέλεσμα αυτής της πορείας ήταν η διαμόρφωση ενός
συστήματος γεωργικών πρακτικών που επικράτησε παγκόσμια και
ονομάζεται συμβατική γεωργία. Μέσα από διαδοχικές διασταυρώσεις
οργανισμών του ίδιου ή συγγενών ειδών, ο άνθρωπος στο πέρασμα
των αιώνων, προσπάθησε να κάνει τα προϊόντα του πιο ελκυστικά
στην αγορά. Ο ερχομός της «πράσινης επανάστασης» προκάλεσε
μέσα σε λίγες δεκαετίες, την εκτεταμένη καλλιέργεια ποικιλιών, οι
οποίες ικανοποιούσαν τα χαρακτηριστικά που θα έκαναν επιθυμητά
τα προϊόντα. Ταυτόχρονα όμως προκάλεσε τον παραγκωνισμό και τη
μείωση των χρησιμοποιουμένων ντόπιων ποικιλιών με αποτέλεσμα τη
μείωση της ανθεκτικότητάς τους σε ασθένειες, περιβαλλοντικές
πιέσεις κ.λ.π.
Η λύση που προτάθηκε για εφαρμογή, από αυτούς που
ευαγγελίζονταν την «πράσινη επανάσταση», ήταν η εντατική
γεωργία και η αύξηση της παραγωγής με εκτεταμένη χρήση χημικών
λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων . Όμως οι παθογόνοι οργανισμοί
προσαρμόζονται και αναπτύσσουν την ανθεκτικότητά τους οπότε
εισερχόμαστε σε μια ανεξέλεγκτη κούρσα χρήσης μεγαλύτερης
ποσότητας και πιο «αποτελεσματικών» φυτοφαρμάκων. Τα
παράπλευρα προβλήματα και τα αδιέξοδα πολλά: μεγάλη ενεργειακή
σπατάλη, διάβρωση και ρύπανση εδαφών, υποβάθμιση χλωρίδας και
πανίδας, ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων νερών, αποψίλωση
και καύση δασικών εκτάσεων για εντατική γεωργική χρήση,
παρουσία υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στα προϊόντα, διατροφικά
σκάνδαλα. Επίσης: εκπομπές αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο
του θερμοκηπίου, απώλεια καλλιεργήσιμης γης και υποβάθμιση της
παραγωγικότητάς της, μείωση της βιοποικιλότητας με ανεξέλεγκτους
ρυθμούς που προκαλεί μη αντιστρεπτά αποτελέσματα ενώ γνωστές
αλλά και άγνωστες μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες είναι οι
συνέπειες και επιπτώσεις στους οργανισμούς και στην υγεία, από τη
χρήση φυτοφαρμάκων και τη διασπορά τους στο περιβάλλον και την
τροφική αλυσίδα.
Η επόμενη λύση που προτείνεται στο αδιέξοδο απέναντι στα
πολλαπλά περιβαλλοντικά προβλήματα αλλά και στην καταπολέμηση
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
4
της πείνας, είναι η προώθηση και υιοθέτηση της Γενετικής
Μηχανικής με τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (Γ.Τ.Ο.)
ή μεταλλαγμένα προϊόντα που θα μειώσουν τη χρήση
φυτοφαρμάκων, όπως υποστηρίζουν(κάτι που στην πράξη δεν
αποδείχτηκε τελικά). Και όχι μόνον αυτό! Η αναπόφευκτη
διασταύρωση των γενετικά μεταλλαγμένων φυτών με τη φυσική
βλάστηση και την ανεξέλεγκτη διαρροή γονιδίων στο φυσικό
περιβάλλον, εμπεριέχει τη βεβαιότητα για την αρνητική επίδραση στο
περιβάλλον και την επιστημονική αβεβαιότητα για ενδεχόμενη άμεση
βλάβη στην ανθρώπινη υγεία ενώ εγκυμονούν ταυτόχρονα και
κοινωνικο-οικονομικούς κινδύνους. Γιατί μέσα από τα αποκλειστικά
πνευματικά δικαιώματα της «πατέντας» των σπόρων για τα νέα
προϊόντα από τις λίγες πολυεθνικές, η παγκόσμια παραγωγή
πληθώρας αγροτικών προϊόντων θα περάσει στα χέρια αυτών. Ένα
αποτέλεσμα που βλάπτει τους αγρότες, τους καταναλωτές και τις
εθνικές οικονομίες.
Όμως απέναντι στα προβλήματα που δημιουργεί η συμβατική
καλλιέργεια από τη μια και οι Γενετικά Τροποποιημένοι οργανισμοί
(Γ.Τ.Ο.) από την άλλη, οι κοινωνίες και οι επιστήμονες έχουν στα
χέρια τους ένα μεγάλο όπλο να αντιπαραθέσουν στην κατεύθυνση
αναχαίτισης της καταστροφής του περιβάλλοντος. Ενός
περιβαλλοντικά βιώσιμου μοντέλου που ακούει στο όνομα βιολογική
ή οικολογική καλλιέργεια.
Το 1923 ο Γερμανός οραματιστής Ρούντολφ Στάινερ έγραφε
το παρακάτω προφητικό κείμενο: «Τι θα μπορούσε να συμβεί αν αντί
για φυτική τροφή τα βόδια άρχιζαν να τρώνε κρέας; Το
σημαντικότερο είναι ότι οργανισμός τους θα γέμιζε ουρικό οξύ και
άλατα ουρικού οξέος, που επιδρούν στο νευρικό σύστημα και τον
εγκέφαλο. Θα επιδρούσαν στον εγκέφαλο και και το βόδι θα
τρελαινόταν»(Science et Nature, No 103, “A l΄origine de la bio”). Η
κρίση του 1929 και η οικονομική καταστροφή πολλών αγροτών στην
Αμερική βοήθησαν στην εξάπλωση της βιολογικής γεωργίας σε αυτή
την ήπειρο. Η πραγματική όμως διάδοση αρχίζει στις αρχές της
δεκαετίας του 60., ως οργανική γεωργία στην Αγγλία με τις δράσεις
οικολόγων πολιτικών και γιατρών. Ο Γάλλος Lemair προωθεί την
εκτεταμένη χρήση ορισμένων φυκιών ως βιολογικό λίπασμα. Η
πρώτη μεγάλη αναγνώριση της βιολογικής γεωργίας ήρθε το 1984 με
τη θέσπιση από την Ε.Ο.Κ.(Ε.Ε.) ευρωπαϊκών προδιαγραφών και
κοινού λογότυπου για τη βιολογική γεωργία ενώ το 1986
εκπονήθηκε πρόγραμμα προώθησής της.
2. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Η βιολογική καλλιέργεια (γεωργία- κτηνοτροφία), είναι ένα
ολοκληρωμένο (ολιστικό) σύστημα παραγωγής και διαχείρισης
αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, με ήπια μέσα και με κατά
το δυνατόν φυσικές διεργασίες, που προστατεύει το περιβάλλον σε
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
5
όλα τα στάδια διαχείρισης, προασπίζοντας ταυτόχρονα την υγεία των
καταναλωτών.
2α. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ
Ποια είναι αυτή η βιολογική γεωργία, που τα τελευταία χρόνια
εισβάλει στην καθημερινή μας ζωή με τα προϊόντα της στον τομέα
της διατροφή, αλλά και των απορρυπαντικών και των καλλυντικών
καθώς και πρόσφατα των ρούχων, των παιδικών παιχνιδιών, των
επίπλων και των δομικών υλικών κατασκευής κτιρίων;
Βιολογική λοιπόν γεωργία σε αντιδιαστολή με τη συμβατική, είναι η
μέθοδος γεωργίας στην οποία χρησιμοποιούνται μόνο ήπιες
πρακτικές λίπανσης, φυτοπροστασίας στη φυτική παραγωγή, όπως
και εκμετάλλευσης του ζωικού κεφαλαίου με ελεγχόμενες βιολογικές
εισροές στη ζωική παραγωγή, με αναπόσπαστο και καταλυτικό στόχο
την προάσπιση και το σεβασμό στο περιβάλλον και τον άνθρωπο. Οι
πρακτικές της βιολογικής καλλιέργειας είναι τέτοιες που
προστατεύουν, το έδαφος, την ατμόσφαιρα και τα αποθέματα νερού.
προφυλάσσοντας έτσι τη βιοποικιλότητα του οικοσυστήματος. Κύριο
χαρακτηριστικό της βιολογικής γεωργίας είναι η απουσία
συνθετικών χημικών λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων, ρυθμιστών
ανάπτυξης των φυτών, φυτοφαρμάκων, ορμονών, αντιβιοτικών και
άλλων εξίσου επικίνδυνων τοξικών, χημικών και πρόσθετων ουσιών
στις ζωοτροφές σε όλα τα στάδια της παραγωγής.
Οι βιοκαλλιεργητές με σεβασμό στη σοφία της φύσης, συνδυάζοντας
την ελληνική παράδοση και την εμπειρία με τη σύγχρονη γνώση και
τις κατακτήσεις της επιστήμης, εκμεταλλεύονται τους ισχυρούς
νόμους της φύσης για να αυξήσουν την απόδοση και την αντίσταση
στις ασθένειες. Προς τούτο, προσαρμόζουν τις ενέργειές τους στα
εδαφοκλιματολογικά δεδομένα του τόπου, χρησιμοποιούν μόνο
φυσικά οργανικά λιπάσματα (ζωική κοπριά, χλωρή λίπανση,
κομπόστες- εδαφοβελτιωτικά, λάσπη βιολογικού καθαρισμού,
χουμικά λιπάσματα, βακτηριακά λιπάσματα),ενισχύουν τη γονιμότητα
του εδάφους εναλλάσσοντας τα είδη που καλλιεργούν (αμειψισπορά)
και επιτρέπουν τη φυσική ωρίμανση των καρπών χωρίς να
εντατικοποιούν ή να επιταχύνουν την παραγωγή με τεχνητές
μεθόδους. Επιπλέον τα βιολογικά προϊόντα δεν περιέχουν
συντηρητικά, πρόσθετα και διάφορες άλλες χημικές ουσίες στη
σύνθεσή τους.
i. Στόχοι Βιολογικής Γεωργίας
Οι βασικοί στόχοι όπως αυτοί διατυπώνονται και καθορίζονται
από την IFOAM(Διεθνή Ομοσπονδία Κινημάτων Βιολογικής
Γεωργίας) και τη γενική συνέλευση το 1994 είναι οι ακόλουθοι:
 Να παράγει τροφή υψηλής θρεπτικής αξίας σε επαρκή
ποσότητα.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
6
 Να διατηρήσει και να αυξήσει μακροπρόθεσμα τη γονιμότητα
του εδάφους.
 Να εργαστεί όσο είναι δυνατόν, με υλικά και ουσίες που
μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν.
 Να περιορίσει όλες τις μορφές ρύπανσης που προέρχονται από
τη γεωργική πρακτική.
 Να διατηρήσει τη γενετική ποικιλομορφία των γεωργικών
οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των
φυτών και των άγριων ζώων.
 Να ενθαρρύνει και να αυξήσει τους βιολογικούς κύκλους στα
γεωργικά συστήματα.
 Να εργαστεί όσο είναι δυνατό, σε κλειστά συστήματα σε σχέση
με την οργανική ουσία και τα θρεπτικά στοιχεία.
Δίνεται επομένως έμφαση στην ανάπτυξη και προαγωγή
ολοκληρωμένων σχέσεων μεταξύ εδάφους, φυτών, ζώων, ανθρώπου
και βιόσφαιρας, έτσι ώστε τελικά να λαμβάνονται γεωργικά προϊόντα
και είδη διατροφής χωρίς χημικά υπολείμματα και ταυτόχρονα το
περιβάλλον να προστατεύεται και να αναβαθμίζεται.
ii. Νομοθετικό πλαίσιο
Νομοθετικά η βιολογική γεωργία ενοποιείται για τον
ευρωπαϊκό χώρο το 1991 και περιγράφεται από τον κανονισμό
2092/91(Βιολογικός τρόπος παραγωγής γεωργικών προϊόντων) της
Ε.Ε., καθώς και από τις μετέπειτα συμπληρώσεις του. Μέσα από αυτή
τη Νομοθεσία, μπαίνουν κανόνες στην παραγωγική διαδικασία των
βιολογικών προϊόντων, καθορίζονται διαδικασίες για τη μεταποίηση,
τυποποίηση και διακίνησή τους, περιγράφονται κυρώσεις για τους
παραβάτες και θεσμοθετείται σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης
όλων των βιολογικών προϊόντων από εγκεκριμένους αρμόδιους
εγχώριους και ξένους οργανισμούς πιστοποίησης.
2β. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
Στο πλαίσιο της βιολογικής δραστηριότητας, η εκτροφή των
ζώων αποτελεί την ολοκλήρωση ενός φυσικού κύκλου, με αφετηρία
τη βιολογική γεωργία και κατάληξη τη χρήση και κατανάλωση
βιολογικών προϊόντων, χωρίς στα ενδιάμεσα στάδια να αλλοιώνεται
η ισορροπία του περιβάλλοντος.
Η βιολογική κτηνοτροφία σέβεται την φυσική ζωή των ζώων και τις
ανάγκες τους. Κάθε ζώο ζει ακολουθώντας τους φυσικούς ρυθμούς
του, έχοντας στη διάθεσή του άνετους χώρους, δηλαδή εκτεταμένα
βοσκοτόπια και ευρύχωρα, καλά αεριζόμενα στέγαστρα. Έτσι δεν
επιβάλλεται καμία τροποποίηση στις ιδιαίτερες συνήθειές τους που να
επισπεύδει και να αυξάνει την παραγωγή εις βάρος τους.
Η διατροφή των ζώων είναι ποιοτική, καθώς αποτελείται
αποκλειστικά από βιολογικές φυτικές τροφές, όπως κριθάρι,
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
7
καλαμπόκι, σόγια και σανό. Η βιολογική εκτροφή στοχεύει στη
σωστή ανάπτυξή τους, με φυσικές μεθόδους και σύμφωνα με τους
βιορυθμούς των ζώων, προφυλάσσοντας αυτά τόσο από την
παθολογία, τις ενοχλήσεις και το άγχος, όσο και από την αφύσικη
επίσπευση της ανάπτυξης τους. Σε περιπτώσεις ασθενειών,
χορηγούνται μόνο ομοιοπαθητικά ή φυτοθεραπευτικά σκευάσματα
και πάντοτε έπειτα από συνεννόηση με ειδικευμένους κτηνίατρους.
Αυτή η φροντίδα και ο σεβασμός προς τα ζώα έχει ως
αποτέλεσμα την παραγωγή κρέατος με μοναδικά χαρακτηριστικά ως
προς τη γεύση, την υφή, τη συνοχή και την απουσία περιττού
λίπους.
Έτσι και τα παράγωγα των ζώων, όπως είναι τα γαλακτοκομικά και
τα τυροκομικά προϊόντα, είναι αγνά, φυσικά προϊόντα απαλλαγμένα
από χημικά κατάλοιπα
3. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ
ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Αν επισκεφτούμε ένα βιολογικό αγρόκτημα αντίθετα από ένα
συμβατικό, θα διακρίνουμε: σήματα –ταμπέλες, παγίδες
προσέλκυσης εντόμων κρεμασμένες στα δέντρα για την
αντιμετώπιση των εχθρών, κομποστοποιημένα και ανακυκλώσιμα
λιπάσματα και «αγριόχορτα» (άγρια αυτοφυή φυτά). Στις βιολογικές
καλλιέργειες η βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους επιτυγχάνεται
με οργανικά λιπάσματα και η θρέψη των φυτών είναι έμμεση ενώ
στα συμβατικά είναι άμεση. Στη βιολογική γεωργία η προστασία των
φυτών γίνεται χρησιμοποιώντας βιολογική φυτοπροστασία ενώ στη
συμβατική χρησιμοποιώντας χημικά φάρμακα. Χωρίς λοιπόν τη
χρήση χημικών φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων, χωρίς
εξαντλητική εκμετάλλευση του εδάφους και με γνώμονα τη φυσική
ροή των πραγμάτων, η βιολογική γεωργία παρουσιάζει σημαντικά
πλεονεκτήματα έναντι της συμβατικής. Αυτές οι διαφορές μειώνουν
τις προσδοκίες παραγωγής, όμως εξασφαλίζουν προϊόντα ανώτερης
βιολογικής αξίας αφού είναι καθαρά από χημικά κατάλοιπα και
τοξίνες και ταυτόχρονα πλουσιότερα σε βιταμίνη C, μέταλλα
σιδήρου, χαλκού και ψευδαργύρου αλλά και μεταβολίτες που
προστατεύουν από τον καρκίνο και τις καρδιοπάθειες. Επιπρόσθετα
είναι γευστικά, ώριμα, αρωματικά και όχι υπερμεγέθη.
Βεβαίως, όλα αυτά ελέγχονται και πιστοποιούνται από τους
διαπιστευμένους οργανισμούς ελέγχου. Για αυτό στις συσκευασίες
τους αναγράφεται ο παραγωγός, η περιοχή προέλευσης, το σήμα του
φορέα πιστοποίησης και αντίστοιχος κωδικός που ανανεώνεται σε
κάθε καλλιεργητική περίοδο.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
8
4. Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στην Ελλάδα η βιολογική γεωργία ξεκίνησε δειλά και
αποσπασματικά με προσωπική ευθύνη του κάθε παραγωγού πριν την
ψήφιση του παραπάνω κανονισμού. Η πρώτη πιστοποίηση σε
ελληνικό προϊόν δίνεται το 1984 από Ολλανδικό οργανισμό
πιστοποίησης, στη σταφίδα από το Αίγιο, η οποία προοριζόταν για
εξαγωγή. Ουσιαστικά οι ελληνικές πιστοποιήσεις βιολογικών
προϊόντων ξεκίνησαν, με την ίδρυση του πρώτου οργανισμού
πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων, τη ΔΗΩ το 1992, που άρχισε
να ελέγχει τους βιοκαλλιεργητές και να πιστοποιεί από το 1993.
Σήμερα υπάρχουν 8 οργανισμοί πιστοποίησης στην Ελλάδα. Το 2002
ιδρύεται η Ομοσπονδία Ενώσεων Βιοκαλλιεργητών Ελλάδας, η οποία
αριθμεί σήμερα 29 Ενώσεις από όλη την Ελλάδα.
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης
και Τροφίμων, για το έτος 2005 οι κυριότερες βιολογικές
καλλιέργειες στην Ελλάδα και το αντίστοιχο ποσοστό τους επί του
συνόλου των βιοκαλλιεργειών ήταν:
ελιάς 38,2%
ψυχανθών 29%
σιτηρών, 13,5%
μηδικής 5,6%
αμπελώνες 3,8%
εσπεριδοειδών 1,9%
Οι καλλιεργούμενες βιολογικά εκτάσεις στο σύνολο των
καλλιεργούμενων ελληνικών εκτάσεων αντιστοιχούσαν στο 1,5% το
2004, στο 2,6% το 2005 ενώ το 2006 έφτασαν στο 4,5%.
Επίσης σύμφωνα με στατιστικές του ίδιου Υπουργείου το έτος
2004 οι εμπλεκόμενοι με τη βιολογική γεωργία-κτηνοτροφία ήταν
9.885, το 2005 έφτασαν τους 15.556, ενώ στις 31-12-2006
υπήρχαν 25466 βιοκαλλιεργητές, Το ποσοστό αυτό θεωρείται(για τα
δεδομένα της Ε.Ε.) ικανοποιητικό και αυξάνει με γρήγορους ρυθμούς
τα τελευταία χρόνια. Αυτό οφείλεται στην ευρωπαϊκή πολιτική
ενίσχυσης και προώθησης της βιολογικής γεωργίας και
κτηνοτροφίας , καθώς και στην οικονομική ενίσχυση πενταετούς
διάρκειας, που δίνεται για την παραγωγή των βιολογικών προϊόντων.
Για το 2006 η επιδότηση έφτασε τα 90 €/ στρέμμα στη φυτική
παραγωγή ενώ ενισχύθηκαν και οι βιολογικές εκτροφές αγελάδων,
αιγοπροβάτων και χοιρινών.
Χρειάζεται όμως να γίνουν πιο προσιτά στο βιοκαταναλωτή τα
βιολογικά προϊόντα. Και αυτό θα επιτευχθεί με τον εκσυγχρονισμό,
την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε θέματα
υγιεινής και πλεονεκτημάτων των παραγόμενων προϊόντων, με την
αλλαγή καταναλωτικών προτύπων και συμπεριφορών, τον έλεγχο
της αγοράς σε σχέση με τη ζήτηση μέσα από αντίστοιχες μελέτες και
έρευνες, την εκπαίδευση και την τεχνική στήριξη των
βιοκαλλιεργητών σε διάφορα θεματικά πεδία με κυριότερο τη
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
9
φυτοπροστασία, τη διαφήμιση και προβολή των πλεονεκτημάτων
των βιολογικών προϊόντων, την εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή
πραγματικότητα στο θέμα των φυτοπροστατευτικών εφοδίων που
επιτρέπονται στη βιολογική γεωργία καθώς και με τη στήριξη
επιδότησης για την αύξηση της παραγωγής στις μονάδες αλλά και
στήριξη στη δαπάνη πιστοποίησης.
5. ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Είναι τα παραγόμενα με βιολογικό τρόπο πιστοποιημένα από
τους αρμόδιους φορείς προϊόντα. Τα βιολογικά τρόφιμα
απευθύνονται σε καταναλωτές που αναζητούν προϊόντα υγιεινής
ολοκληρωμένης και ισορροπημένης διατροφής. Άλλωστε τα
τελευταία χρόνια παρατηρείται μια στροφή του καταναλωτικού
κοινού προς τα βιολογικά προϊόντα που θεωρούνται πιο υγιεινά από
τα συμβατικά. Η τάση αυτή ενισχύεται με το χρόνο λόγω της
ευαισθητοποίησης των καταναλωτών σε θέματα περιβάλλοντος, αλλά
και υγείας. Τέτοια προιόντα μπορεί να είναι το κρασί, το λάδι,
εσπεριδοειδή, κηπευτικά, μποστανικά, σπαράγγια, φράουλες, μηδική,
όσπρια, σιτηρά, μέλι, σοκολάτες πρόπολης, κρόκος, καστανιές,
φουντουκιές, καρυδιές αρωματικά- φαρμακευτικά αλλά και
ζωοτροφές
Όμως Βιολογικά προϊόντα θεωρούνται και αυτά που
χρησιμοποιούνται στις βιολογικές καλλιέργειες όπως τα βιολογικά
λιπάσματα, οι σπόροι, τα φάρμακα φυτοπροστασίας κ.ά
Τα τρόφιμα που παράγονται με βιολογικές μεθόδους είναι ακριβότερα
από τα συμβατικά παραγόμενα τρόφιμα. Αυτό δεν είναι πάντα
κανόνας και εξαρτάται από το προϊόν, τις καιρικές συνθήκες κ.λ.π.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε αρκετές περιπτώσεις θα βρείτε σε
καταστήματα φρέσκα φρούτα και λαχανικά σε τιμές ίδιες ή και
χαμηλότερες από τα συμβατικά των πολυκαταστημάτων ή των
λαϊκών αγορών. Όμως όλο και περισσότεροι καταναλωτές φαίνονται
πρόθυμοι να πληρώσουν υψηλότερη τιμή σε ανταπόδοση εγγυήσεων
που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων και την ποιότητά τους.
Διατίθενται εκτός από τα ειδικευμένα καταστήματα και τις τοπικές
αγορές, και στα ράφια των μεγαλύτερων αλυσίδων καταστημάτων
αλλά και σε λαϊκές αγορές από τους ίδιους τους παραγωγούς. Πρέπει
όμως να ελέγχουμε τη σήμανση, την πιστοποίηση (ιδίως στις λαϊκές
αγορές για χύμα προϊόντα), και γενικά να ακολουθούμε κάποιες
οδηγίες χρήσιμες για την προστασία του καταναλωτή.
6. ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ
(Γ.Τ.Ο.)
Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί δημιουργούνται με την
απομόνωση των επιλεγμένων γονιδίων από έναν οργανισμό ή από
ένα ιό και η εισαγωγή αυτών των γονιδίων με (τεχνητό τρόπο) σε
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
10
ίδιο ή εντελώς διαφορετικό οργανισμό με σκοπό να δημιουργηθούν
ήδη με νέες ιδιότητες. Η γενετική τροποποίηση των οργανισμών είναι
μια διαδικασία που δεν σχετίζεται με την συμβατική γενετική
βελτίωση των ειδών (υβρίδια), όπως συμβαίνει επιλεγμένη
διασταύρωση οργανισμών του ίδιου ή συγγενικών ειδών. ΄Ετσι
διασπώνται οι φραγμοί της φύσης. Άλλες εφαρμογές της γενετικής
μηχανικής μπορούν να χαρακτηριστούν ως ευεργετικές για τον
άνθρωπο – και είναι εκείνες που δεν διαταράσσουν την σχέση του με
την φύση και δεν προσβάλλουν την ισορροπία των οικοσυστημάτων
– και εκείνες που εγκυμονούν τους μεγαλύτερους κινδύνους για την
βιωσιμότητα του πλανήτη και της ίδιας της ζωής. Στην πρώτη
κατηγορία ανήκουν οι εφαρμογές που χρησιμοποιούν τους Γ.Τ.Ο.
στα εργαστήρια για την παρασκευή χρήσιμων φαρμακευτικών
ουσιών όπως εμβόλια. Η κατηγορία αυτή στο βαθμό που
λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα για την μη απρόβλεπτη διασπορά
τους στο περιβάλλον, θα λέγαμε ότι μπορεί να γίνει αποδεκτή με
όρους σκοπιμότητας, χρησιμότητας και ασφάλειας. Πάντως σε καμία
περίπτωση δεν αφορά προϊόντα που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με
την διατροφή του ανθρώπου και των ζώων.
Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τους Γ.Τ.Ο. που σκόπιμα
απελευθερώνονται στο περιβάλλον σε τεράστιες εκτάσεις (σόγια,
καλαμπόκι, ψάρια, ζώα κλπ.) και οι οποίοι χωρίς να εισφέρουν
ουσιαστικά στην επίλυση των προβλημάτων της ανθρωπότητας,
μπορούν να υπονομεύσουν την περιβαλλοντική ισορροπία και
συνοχή και να κινηθούν σε μια κατεύθυνση εχθρικών αλλαγών
απέναντι στη φύση και την ανθρωπότητα. Θα πρέπει να γίνει
κατανοητό ότι με το υπάρχον επίπεδο γνώσης της επιστήμης δεν
μπορεί να υπάρξει διαδικασία οικολογικής πρόβλεψης των
επιπτώσεων των Γ.Τ.Ο. στο περιβάλλον.
Οι πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία από τρόφιμα που
προέρχονται από Γ.Τ.Ο. είναι: α) η εισαγωγή στη τροφική αλυσίδα
νέων αλλεργιογόνων παραγόντων, β) η αύξηση της αντίστασης των
μικροβίων στα αντιβιοτικά με την επακόλουθη μείωση της
αποτελεσματικότητας των φαρμάκων αυτών και γ) η παραγωγή νέων
τοξινών από γενετικά τροποποιημένα φυτά που εκκρίνουν τοξικές
ουσίες σε ζιζάνια και έντομα και οι οποίες μπορεί να είναι επικίνδυνες
για τον άνθρωπο.
7. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ…ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Θα λέγαμε ότι η βιολογική καλλιέργεια, η «άλλη γεωργία» και η
ενασχόληση με αυτήν, δεν είναι απλά μια νέα οικονομική
δραστηριότητα αλλά μια φιλοσοφία ζωής. Μια ελπίδα για το
περιβάλλον και την οικολογική ισορροπία. Συνδέεται με την έννοια
της αειφορικής παραγωγής και κατανάλωσης και απευθύνεται σε
αυτούς που έχουν την ευαισθησία απέναντι στα σύγχρονα
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
11
περιβαλλοντικά προβλήματα, κατανοούν τις ανάγκες της φύσης και
του ανθρώπου για βελτίωση της ποιότητας ζωής του και εντέλει
εκμεταλλεύονται τη φύση για να παράγουν χωρίς όμως να την
εξαντλούν…. σκεπτόμενοι το μέλλον του πλανήτη …..τις επόμενες
γενιές
"Τα παράσιτα είναι οι καθηγητές της φύσης" έλεγε ο Albert Howard, ένας από τους
θεμελιωτές της βιολογικής γεωργίας, εννοώντας ότι κάθε προσβολή ή ασθένεια
δεν έρχεται παρά να μάς επισημάνει κάποιο λάθος στον τρόπο καλλιέργειας
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
12
Β. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ- ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Γενικές Οδηγίες για την διεξαγωγή των δραστηριοτήτων
Για τις δραστηριότητες που θα επιλεγούν να οργανωθούν κατά
την επίσκεψη, οι εκπαιδευτικοί προετοιμάζουν γνωστικά τους
μαθητές, επιλέγοντας τον τρόπο και την ύλη από το εκπαιδευτικό
υλικό που αναφέρεται στις βιολογικές καλλιέργειες (θεωρητικό
μέρος, υποστηρικτικό υλικό, λεξικό όρων, πηγές πληροφόρησης) .
Κάθε μια δραστηριότητα είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε
να εμπλέκονται όλοι οι μαθητές της ομάδας είτε με την καθοδήγηση
του εκπαιδευτικού είτε χωρίς αυτή. Η φύση των δραστηριοτήτων
είναι τέτοια που δίνει στον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να
αυτενεργήσει, να επεκτείνει και να αναπτύξει αυτές αλλά και να τις
προσαρμόζει στο επίπεδο των μαθητών, στις ιδιαιτερότητες του
χώρου και στον διαθέσιμο χρόνο.
Οι δραστηριότητες έχουν την παρακάτω δομή:
α) αντικείμενο
β) χώρος
γ) διάρκεια (ενδεικτική)
δ) μέθοδος/μέσα και εργαλεία
ε) υλικά
στ) περιγραφή
ζ) οδηγίες πριν και κατά την διάρκεια της δραστηριότητας
η) φύλλο εργασίας
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
13
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1η
ΕΝΟΤΗΤΑ: Βιολογικές καλλιέργειες
ΤΙΤΛΟΣ: «Στο πολυκατάστημα»
Αντικείμενο : Καταγραφή – έλεγχος βιολογικών προϊόντων και
συνέντευξη με τον υπεύθυνο/ους επιχείρησης σχετικά με αυτά.
Χώρος : Πολυκατάστημα συμβατικών και βιολογικών προϊόντων
Διάρκεια : 2 ώρες
Μέθοδος/μέσα και εργαλεία : Εκπαιδευτική επίσκεψη, έρευνα,
συνέντευξη, ερωτηματολόγιο, συζήτηση.
Υλικά : φύλλα εργασίας (πίνακας καταγραφής και ερωτηματολόγιο
συνέντευξης), στυλό, φωτογραφική μηχανή, βίντεο, δημοσιογραφικό
μαγνητόφωνο.
Περιγραφή: Οι μαθητές χωρισμένοι σε τέσσερις ομάδες των 4 έως
5 ατόμων επισκέπτονται το χώρο πώλησης βιολογικών προϊόντων
ενός πολυκαταστήματος και α] κάθε μαθητής καταγράφει ένα είδος
βιολογικού προϊόντος (τρόφιμου ή άλλου) ελέγχοντας την ετικέτα
πιστοποίησης και συμπληρώνοντας τα στοιχεία του πίνακα του
φύλλου εργασίας 1. Κατόπιν επισκέπτονται τα τμήματα συμβατικών
προϊόντων και καταγράφουν τις αντίστοιχες τιμές συμπληρώνοντας
τη στήλη του πίνακα. Στο σχολείο συζητούν τα συμπεράσματά τους,
τυχόν παρατηρήσεις και κάνουν τις συγκρίσεις στις τιμές
προσπαθώντας να εξηγήσουν τις διαφορές. β] Οι υπόλοιποι μαθητές,
αφού αναλάβουν διάφορους «ρόλους» (ερωτώντες δημοσιογράφους,
οπερατέρ, παρατηρητές, φωτογράφοι, καταγραφής…….),
επισκέπτονται τον υπεύθυνο ή τους υπεύθυνους του
πολυκαταστήματος και παίρνουν συνέντευξη με την βοήθεια του
ερωτηματολογίου του φύλλου εργασίας 2 ή του τροποποιημένου
κατά την προετοιμασία αυτού. Υπάρχει βέβαια η δυνατότητα να
τεθούν ερωτήματα που θα προκύψουν και κατά την διάρκεια της
συνέντευξης. Στο σχολείο ή άλλη χρονική στιγμή που θα επιλέξει η
ομάδα προτείνεται η επεξεργασία των απαντήσεων του
ερωτηματολογίου που θα οδηγήσει σε συμπεράσματα, θέσεις και
απόψεις των ερωτώντων μαθητών που θα ανακοινωθούν στην τελική
εκδήλωση παρουσίασης του προγράμματος.
Οδηγίες πριν και κατά την διάρκεια της δραστηριότητας:
Μελετήστε τις οδηγίες χρήσεως για ενημερωμένους καταναλωτές
καθώς και τα στοιχεία (ονόματα, κωδικοί) των οργανισμών ελέγχου
και πιστοποίησης. Προετοιμάστε στο ερωτηματολόγιο της
συνέντευξης προσθέτοντας ή τροποποιώντας κάποιες ερωτήσεις
ανάλογα με τις συνθήκες και την περίπτωση.
Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας οι μαθητές έχουν την
δυνατότητα να φωτογραφίζουν να βιντεοσκοπούν ή να
μαγνητοφωνούν. Το υλικό αυτό θα είναι χρήσιμο για την τελική
εκδήλωση παρουσίασης του προγράμματος.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
14
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
α/α Είδος
Προϊόντος
Χώρα
Προέλευσης
Συσκευασία
(ναι/όχι)
Προϊόν
Βιολογ.
Γεωργίας
(ναι/όχι)
Προϊον
βιολογ.
Γεωργίας
σε
μεταβατικό
στάδιο
(ναι/όχι)
Για
εισαγόμενα
«ΒΙΟ»,
«ΕCO»,
«ΑΒ»
(ναι/όχι)
Οργανισμός
Πιστοποίησης
Κωδικός
οργανισμού
Τιμή
βιολογικού
προϊόντος
Τιμή
αντίστοιχου
συμβατικού
Διαφορά
τιμής
%
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….......
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
15
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο
1) Στοιχεία ερωτώμενου (ονομ/νυμο, θέση στην επιχείρηση,
ειδικότητα κλπ.)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
2) Από πότε δημιουργήθηκε το τμήμα βιολογικών προϊόντων στο
κατάστημά σας και τι είδη υπάρχουν στα αντίστοιχα ράφια;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
3) Τι είδη βιολογικών προϊόντων κυρίως προτιμούν οι καταναλωτές;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
4) Παρατηρείται αυξητική ή μειωτική τάση στην ζήτηση των
βιολογικών προϊόντων τα τελευταία χρόνια; (ζητούνται αν
υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για την κίνηση των προϊόντων αυτών
και την ποσοστιαία ζήτησή τους επί του συνόλου βιολογικών και
συμβατικών)
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
16
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5) Από πού προμηθεύεστε τα βιολογικά προϊόντα; (παραγωγή,
εταιρείες, εισαγωγές κλπ.)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
6) Από ποιους παράγοντες κατά τη γνώμη σας διαμορφώνονται οι
τελικές τιμές των βιολογικών προϊόντων και τι εξέλιξη προβλέπετε
σχετικά με την πορεία των τιμών;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
7) Τι προβλήματα αν υπάρχουν έχετε στη συνεργασία σας με τους
παραγωγούς ή τις εταιρείες που σας προωθούν και προμηθεύουν τα
βιολογικά προϊόντα;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
8) Άλλες ερωτήσεις
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
17
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2η
ΕΝΟΤΗΤΑ: Βιολογικές καλλιέργειες
ΤΙΤΛΟΣ: «Στη λαϊκή αγορά»
Αντικείμενο : Επίσκεψη σε λαϊκή αγορά ενός τόπου με σκοπό την
έρευνα σχετικά με τις γνώσεις και γνώμες των ερωτωμένων
(καταναλωτών, παραγωγών και μικροπωλητών) σε θέματα που
αφορούν τη βιολογική γεωργία.
Χώρος : Η λαική αγορά μια πόλης, κωμόπολης ή χωριού
Διάρκεια : 3 ώρες
Μέθοδος/μέσα και εργαλεία : Εκπαιδευτική επίσκεψη,
δημοσκοπική έρευνα, συνέντευξη, ερωτηματολόγιο με ανοιχτές ή
κλειστές ερωτήσεις, συζήτηση.
Υλικά : φύλλα εργασίας (ερωτηματολόγια), στυλό, φωτογραφική
μηχανή, βίντεο, δημοσιογραφικό μαγνητόφωνο, Η/Υ (για
παρουσίαση).
Περιγραφή: Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες των 2 έως 3 ατόμων
επισκέπτονται μια λαϊκή αγορά συμβατικών και βιολογικών
προϊόντων. Από τις παραπαίω ομάδες το 1/3 απευθύνουν
ερωτηματολόγιο στους καταναλωτές, το 1/3 στους παραγωγούς και
οι υπόλοιποι στους μικροπωλητές. Αφού παρέλθει ο ορισμένος
χρόνος που διατίθεται για τη δραστηριότητα και συμπληρωθεί ένας
ικανοποιητικός αριθμός ερωτηματολογίων(που εξαρτάται από
διαφόρους παράγοντες και συνθήκες), οι μαθητές συγκεντρώνουν τα
ερωτηματολόγια για περαιτέρω επεξεργασία στατιστική επεξεργασία,
συζήτηση σε ομάδες και εξαγωγή συμπερασμάτων. Μετά την
εισαγωγή των δεδομένων στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τη
δημιουργία ιστογραμμάτων ή άλλων τύπων γραφικών παραστάσεων
που οι ίδιοι οι μαθητές επιλέγουν, τα συμπεράσματα παρουσιάζονται
στη σχολική ή τοπική κοινότητα με στόχο την ευαισθητοποίηση του
κοινού.
Επέκταση: Η ίδια δραστηριότητα θα μπορούσε να επαναληφθεί στον
ίδιο χώρο αλλά διαφορετική ημέρα(αν υπάρχει δυνατόητα) ή στη
λαϊκή της γειτονιάς του σχολείου για εξαγωγή συγκριτικών
αποτελεσμάτων
Οδηγίες πριν και κατά την διάρκεια της δραστηριότητας: Πριν
την επίσκεψη μελετήστε και προετοιμάστε ανά ομάδες τα
ερωτηματολόγια, προσθέτοντας ή τροποποιώντας κάποιες ερωτήσεις
ανάλογα με τις δικές σας προσδοκίες.
Επίσης χρήσιμος για την ερώτηση 10 του φύλλου εργασίας 1, είναι ο
«οδηγός μήνα-μήνα με φρούτα και λαχανικά για σωστή – υγιεινή
διατροφή» που περιέχεται στο υποστηρικτικό υλικό.
Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας οι μαθητές έχουν την
δυνατότητα να φωτογραφίζουν να βιντεοσκοπούν ή να
μαγνητοφωνούν συζητήσεις και άλλες πληροφορίες που μπορούν να
προκύψουν κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων-απαντήσεων. Το υλικό
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
18
αυτό θα είναι χρήσιμο για την τελική εκδήλωση παρουσίασης του
προγράμματος.
Προσοχή στην επεξεργασία των δεδομένων: α) Όσοι απαντούν ΝΑΙ
στο ερώτημα «αν γνωρίζετε τι είναι βιολογική γεωργία», από τις
επόμενες αντιφατικές απαντήσεις των ερωτημάτων μπορείτε να
ελέγξετε αν η απάντηση στην ερώτηση ήταν «αληθινή» β) στην
ερώτηση που αφορά την «επίδραση της βιολογικής γεωργίας στο
περιβάλλον ή στην υγεία», η σωστή απάντηση που πρέπει να
περιμένουμε είναι «στο περιβάλλον» γιατί ο άνθρωπος είναι μέρος
του περιβάλλοντος και η υγεία του εξαρτάται πρώτα από αυτό.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
19
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο
(Για καταναλωτές)
ΦΥΛΟ: ΑΝΔΡΑΣ ………. ΓΥΝΑΙΚΑ…….
ΗΛΙΚΙΑ: έως 30……… 30-50……… άνω των 50…………
1) Γνωρίζετε τι είναι η βιολογική γεωργία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
2) (Για όσους απαντούν ΝΑΙ στην ερώτηση (1)
Η βιολογική γεωργία έχει μεγάλη επίδραση
Στο περιβάλλον………. Στην υγεία…… σε τίποτα από τα δύο………….
3) Αγοράζετε βιολογικά προϊόντα;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
4) Αν ΝΑΙ πως τα αναγνωρίζετε και τα ελέγχετε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5) Αν ΝΑΙ για ποιους λόγους τα προτιμάτε; Για
τη διατροφική αξία…….τη γεύση……….χάρη του περιβάλλοντος…..
άλλο………
6) Αν ΝΑΙ για ποιους τα αγοράζετε;
Για τα παιδιά σας………για σας μόνο…….για όλη την οικογένεια…………
Άλλο…………
7) Αν ΟΧΙ τι σας εμποδίζει να το κάνετε;……………………………………………
8)Πιστεύετε ότι η Πολιτεία πρέπει να ενισχύει τη βιολογική γεωργία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
9) Υπάρχει στην περιοχή σας κατάστημα πώλησης βιολογικών
προϊόντων που γνωρίζετε;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
10) Τι εννοούμε λέγοντας τη ρήση: «κάθε πράμα στο καιρό του κι ο
κολιός τον Αύγουστο;» ……………………………………………………………………….
11) Άλλες ερωτήσεις:…………………………………………………………………….......
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
20
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο
(Για παραγωγούς)
ΦΥΛΟ: ΑΝΔΡΑΣ ………. ΓΥΝΑΙΚΑ…….
ΗΛΙΚΙΑ: έως 30……… 30-50……… άνω των 50…………
1) Γνωρίζετε τις επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στην υγεία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
2)Λαμβάνετε μέτρα προφύλαξης κατά τον ψεκασμό;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
Αν ΝΑΙ, ποια είναι αυτά;
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
3) Είστε παραγωγός βιολογικών προϊόντων;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
4) Αν είστε παραγωγός συμβατικών προϊόντων, είστε διατεθειμένος
να αλλάξετε τρόπο καλλιέργειας;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
Αν ΝΑΙ για ποιους λόγους;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Αν ΟΧΙ τι σας αποτρέπει και υπό ποιες προϋποθέσεις θα το κάνατε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5) Γνωρίζετε τι είναι η βιολογική γεωργία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
6) Αν ΝΑΙ, πιστεύετε ότι είναι φιλική στο περιβάλλον
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
7) (Για όσους απαντούν ΝΑΙ στην ερώτηση (5)
Η βιολογική γεωργία έχει μεγάλη επίδραση
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
21
Στο περιβάλλον………. Στην υγεία…… σε τίποτα από τα δύο………….
8) Χρησιμοποιείτε φυτοφάρμακα ή χημικά λιπάσματα;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
9) Αν ΟΧΙ τι είδους λίπασμα χρησιμοποιείτε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
10) Η βιολογική γεωργία έχει νοστιμότερα προϊόντα από τα
συμβατικά;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
11) Γνωρίζετε αν ενισχύεται οικονομικά από το κράτος ή την
Ευρωπαϊκή ένωση μέσω προγραμμάτων;
12) Άλλες ερωτήσεις
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
22
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο
(Για μικροπωλητές)
ΦΥΛΟ: ΑΝΔΡΑΣ ………. ΓΥΝΑΙΚΑ…….
ΗΛΙΚΙΑ: έως 30……… 30-50……… άνω των 50…………
1) Γνωρίζετε τι είναι η βιολογική γεωργία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
2) Αν ΝΑΙ, πιστεύετε ότι είναι φιλική στο περιβάλλον
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
3) (Για όσους απαντούν ΝΑΙ στην ερώτηση (1)
Η βιολογική γεωργία έχει μεγάλη επίδραση
Στο περιβάλλον………. Στην υγεία…… σε τίποτα από τα δύο………….
4) Χρησιμοποιεί φυτοφάρμακα και λιπάσματα;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
5) Έχει νοστιμότερα και ανθεκτικότερα προϊόντα από τη συμβατική
γεωργία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
6) Καταναλώνει μεγαλύτερα ποσά ενέργειας (σε σχέση με τις
εισροές) από τη συμβατική;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
7) Είστε μικροπωλητές
Συμβατικών προϊόντων……… Βιολογικών προϊόντων……………………….
8) Αν ιστε μικροπωλητή συμβατικών προϊόντων, είστε διατεθειμένος
το μέλλον να αγοράζετε και να πουλάτε προϊόντα βιολογικής
γεωργίας;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
9) Αν ΟΧΙ, κάτω από ποιες προϋποθέσεις θα το κάνατε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
10) Άλλες ερωτήσεις:
………………………………………………………………………………………………………………
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
23
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3η
ΕΝΟΤΗΤΑ: Βιολογικές καλλιέργειες
ΤΙΤΛΟΣ: «Στα αγροκτήματα»
Αντικείμενο : Επίσκεψη, παρατήρηση, εικαστική αποτύπωση και
καταγραφή διαφορών ενός αγροκτήματος βιολογικής καλλιέργειας
και ενός συμβατικής. Συνέντευξη με βιοκαλλιεργητή και δοκιμασία
βιολογικών γεύσεων.
Χώρος : Βιολογικό αγρόκτημα, συμβατικό αγρόκτημα.
Διάρκεια : 4 ώρες
Μέθοδος/μέσα και εργαλεία : Εκπαιδευτική επίσκεψη, μελέτη
πεδίου, συνέντευξη με τη βοήθεια ερωτηματολογίου, συζήτηση,
φωτογράφηση.
Υλικά : φύλλα εργασίας, μαρκαδόροι, ερωτηματολόγιο συνέντευξης,
στυλό, μολύβι, φωτογραφική μηχανή, βίντεο, δημοσιογραφικό
μαγνητόφωνο.
Περιγραφή: Οι μαθητές χωρισμένοι σε τέσσερις ομάδες των 4 έως
5 ατόμων επισκέπτονται μια βιολογική και μια συμβατική καλλιέργεια
αποτυπώνουν εικαστικά και σε γενικές γραμμές το τοπίο της κάθε
καλλιέργειας και κατόπιν καταγράφουν σε πίνακα του φύλλου
εργασίας 1, τα χαρακτηριστικά τους στοιχεία που εντοπίζουν.
Μελετώντας τον πίνακα καταγραφής συζητούν και βρίσκουν τις
διαφοροποιήσεις των δύο καλλιεργειών. Επίσης, παίρνουν
συνέντευξη από τον βιοκαλλιεργητή με τη βοήθεια ερωτηματολογίου
ανοιχτών ερωτήσεων του φύλλου εργασίας 2. Υπάρχει βέβαια η
δυνατότητα να τεθούν ερωτήματα που θα προκύψουν και κατά την
διάρκεια της συνέντευξης. Στη συνέχεια δοκιμάζουν βιολογικές
γεύσεις από την «κουζίνα» του αγροκτήματος. Στο σχολείο ή άλλη
χρονική στιγμή που θα επιλέξει η ομάδα προτείνεται η επεξεργασία
των απαντήσεων του ερωτηματολογίου που θα οδηγήσει σε
συμπεράσματα, θέσεις και απόψεις των ερωτώντων μαθητών που θα
ανακοινωθούν στην τελική εκδήλωση παρουσίασης του
προγράμματος.
Οδηγίες πριν και κατά την διάρκεια της δραστηριότητας:
Προετοιμάστε το ερωτηματολόγιο της συνέντευξης προσθέτοντας ή
τροποποιώντας κάποιες ερωτήσεις ανάλογα με τις συνθήκες και την
περίπτωση.
Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας οι μαθητές έχουν την
δυνατότητα να φωτογραφίζουν να βιντεοσκοπούν ή να
μαγνητοφωνούν. Το υλικό αυτό θα είναι χρήσιμο για την τελική
εκδήλωση παρουσίασης του προγράμματος.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
24
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΑ ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
Παρατηρώ τα αγροκτήματα…και αποτυπώνω εικαστικά…..
Βιολογική καλλιέργεια
Συμβατική καλλιέργεια
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
25
Καταγράφω στον παρακάτω πίνακα τα χαρακτηρίστηκα στοιχεία που
εντόπισα από την παρατήρηση.
Α/Α Βιολογική καλλιέργεια Συμβατική καλλιέργεια
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Μελετώ τον παραπάνω πίνακα καταγραφής, εντοπίζω και συζητώ τις
διαφορές
1…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
2…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
3…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
4…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
5…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
6…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
7…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
8…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
9…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
10………………………………………………………………………………………………………….
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
26
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο
(Ενδεικτικό για συζήτηση με βιοκαλλιεργητή)
Μπορείτε να επιλέξετε κάποιες που βρίσκετε πιο ενδιαφέρουσες για εσάς
1) Στοιχεία ερωτώμενου (ονομ/νυμο, σπουδές, οικογενειακή
κατάσταση, θέση στην επιχείρηση, ειδικότητα κλπ.)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
2) Πόσα χρόνια ασχολείστε με τη βιολογική γεωργία και ποιο ήταν
το κίνητρό σας;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
3) Τι έκταση έχει το αγρόκτημά σας; Η βιολογική γεωργία ευνοεί
μικρούς ή μεγάλους κλήρους;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
4) Τι είδη φυτών καλλιεργείτε τώρα; Αλλάζετε το είδος της
καλλιέργειας σε σχέση με το χρόνο; Αν ναι, κάθε πότε και με τι είδος
φυτών;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5) τι είδους λιπάσματα χρησιμοποιείτε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
6) Διαθέτετε κάποια ζώα στο αγρόκτημά σας και ποια η σημασία και
η σχέση αυτών με τη βιολογική καλλιέργειά σας;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
27
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
7) Με ποιους τρόπους και μέσα καταπολεμάτε τους «εχθρούς» των
φυτών σας(φυτοπροστασία) και πώς απαλλάσσετε το έδαφος από τα
«αγριόχορτα»;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
8) Πώς μπορεί να γίνει κάποιος βιοκαλλιεργητής; Ποιες οι
προϋποθέσεις και τα αναγκαία πρώτα βήματα;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
9) Ποια η σχέση κατανάλωσης ενέργειας-βιοκαλλιέργειας. Έχουμε
εξοικονόμηση ενέργειας σε σχέση με τις συμβατικές καλλιέργειες; Αν
ναι, πώς το εξηγείτε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
10) Ποια τα πλεονεκτήματα της βιολογικής γεωργίας σε σχέση με
τον άνθρωπο και το περιβάλλον;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
11) Τι δυσκολίες και προβλήματα αντιμετωπίζει σήμερα ένας
βιοκαλλιεργητής τόσο στην καθημερινή πράξη όσο και στην
ανάπτυξη της επιχείρησής του; Υπάρχει ενδιαφέρον και υποστήριξη
από την πολιτεία;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
12) Υπάρχουν κίνητρα για τους νέους που θέλουν να ασχοληθούν με
το αντικείμενο της βιοκαλλιέργειας;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
13) Αντιμετωπίζει προβλήματα η περιοχή σας που σχετίζονται με το
περιβάλλον και την υποβάθμισή του, εξαιτίας της εντατικής
συμβατικής καλλιέργειας;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
28
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
14) Πιστεύετε ότι η βιοκαλλιέργεια είναι μια λύση για την οικολογική
διατήρηση και ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
15) Έχετε ενημέρωση-επιμόρφωση για τα νέα δεδομένα και τις
σύγχρονες αντιλήψεις τις επιστήμης και της τεχνολογίας σχετικά με
τις βιολογικές καλλιέργειες;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
16) Τα προϊόντα σας συσκευάζονται; Αν ναι, πού τα διαθέτετε. Σε
λαϊκές αγορές, πολυκαταστήματα, καταστήματα βιολογικών
προϊόντων, χώρες εξωτερικού και ποιες;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
17) Ποια πιστεύετε ότι είναι τα πλεονεκτήματα ενός βιολογικού
προϊόντος έναντι ενός συμβατικού; Υπάρχουν μειονεκτήματα;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
18) Τι εργαλεία και μηχανήματα χρησιμοποιείτε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
19) Γνωρίζετε τους Γ.Τ.Ο.(Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς);
Αν ναι, ποια η γνώμη σας γι’ αυτούς; Πιστεύετε ότι κινδυνεύουν οι
καλλιέργειές σας(αλλά και οι συμβατικές) και γενικότερα η αγροτική
οικονομία, η υγεία, το περιβάλλον από την καλλιέργεια Γ.Τ.Ο.;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
20) Γνωρίζετε κατι για την πνευματική ιδιοκτησίακαι «πατέντα» των
σπόρων των εταιριών που παράγουν μεταλλαγμένα;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
29
21) Έχετε συνεργασία με γεωπόνους και σε τι επίπεδο;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
22) Πιστεύετε ότι οι βιολογικές καλλιέργειες συμβάλλουν στη
διατήρηση της βιοποικιλότητας και του οικοσυστήματος της περιοχής
και πώς(αναφέρετε ένα παράδειγμα);
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
23) Μπορεί κάποιος σε ένα μικρό κήπο στο σπίτι του να καλλιεργήσει
βιολογικά;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
24) Για ποιο λόγο υπάρχουν διαφορές στις τιμές των βιολογικών
προϊόντων σε σχέση με τα συμβατικά;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
25) Πώς γίνεται η πιστοποίηση ενός βιολογικού προϊόντος και ποιες
οι προϋποθέσεις γι’ αυτήν;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
26) Διαθέτετε σπόρους ή τους αγοράζετε; Αν διαθέτετε είναι ντόπιες
οι ποικιλίες;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
27) Άλλες ερωτήσεις
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
30
Γ. ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
1. Τι είναι το γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι
Το βακτήριο Bacillus thurigiensis παράγει εντομοκτόνο ουσία. Το
αντίστοιχο γονίδιο αφαιρέθηκε από το βακτήριο και μεταφέρθηκε στο
φυτό του καλαμποκιού ώστε και αυτό να παράγει το δικό του
εντομοκτόνο για την καταπολέμηση του πράσινου σκουληκιού.
Παρατηρήσεις:
Α) Το βακτήριο αυτό αποτελεί σημαντικό όπλο φυτοπροστασίας για
καλλιεργητές που ασχολούνται με την βιολογική καταπολέμηση
επειδή έχει πολύ μικρή τοξικότητα στο περιβάλλον, τον άνθρωπο και
τους άλλους οργανισμούς. Η μεταφορά όμως του γονιδίου ΒΤ σε
εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργειών, καλαμπόκι, βαμβάκι,
ελαιοκράμβη, ρύζι, μηλιά, σταφύλι, καπνός κ.α, τα οποία θα
«εκκρίνουν» συνεχώς αυτό το εντομοκτόνο, θα έχει ως αποτέλεσμα
να αποκτήσουν τα βλαβερά έντομα ανθεκτικότητα και να στερηθούν
οι βιοκαλλιεργητές ένα σημαντικό όπλο από τα λίγα που διαθέτουν.i
Β) Τα Γ.Τ. φυτά που παράγουν τοξίνες ΒΤ, τις παράγουν καθ΄ όλη
τη διάρκεια της ζωής τους και από όλα τα μέρη του φυτού, σε
αντίθεση με αυτά που ισχυρίζονται οι κατασκευαστές. Η τοξίνη
απελευθερώνεται στο έδαφος, από τις ρίζες, από τη γύρη που πέφτει
και από τα υπόλοιπα μέρη του φυτού που μένουν μετά τη
συγκομιδή, Η συγκέντρωση στο έδαφος μπορεί να αποβεί
καταστρεπτική για τους οργανισμούς που δεν είναι στόχοι, όπως οι
μικροοργανισμοί, τα ωφέλιμα εντομα κ.αii
Γ) Εργαστηριακά πειράματα έχουν δείξει ότι η γύρη του Γ.Τ
καλαμποκιού μπορεί να αποβεί θανατηφόρος στην πεταλούδα τύπου
Monarch.iii
……………………………………………………………………………………..
i Tabashnik, ΒΕ. (1994) “Evolution of resistance to Bacillus
thurigiensis”. Annu. Rev. Entomol. 39, 47-49
ii. Deepak, S. et. Al.(1999) “Transgenic plants: Insectical toxin in
root exuates from Bt corn” Nature 402,480.
iii. Losey, S et. Al.(1999) “Transgenic pollen herms monarch
larvae”. Nature 399,314
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
31
2. Τι είναι η γενετικά τροποποιημένη σόγια
Μεταλλαγμένη σόγια Βραζιλίας. Κανένας δεν ξέρει ακόμη ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις
της στην υγεία και ειδικότερα στην... αλλεργία
Στο DΝΑ του φυτού ενσωματώνεται γονίδιο από ένα μικρόβιο, έτσι
ώστε να μην προσβάλλεται από το ζιζανιοκτόνο glyphosate (πρό-
κειται για το Round up της Μονσάντο). Οι παραγωγοί μπορούν να
ψεκάζουν εξολοθρεύοντας μόνον τα ζιζάνια και αφήνοντας άθικτα τα
φυτά της τροποποιημένης σόγιας που πουλιέται από την ίδια εταιρία.
Ως αποτέλεσμα έχουν λιγότερα καλλιεργητικά έξοδα και μείωση του
κόστους.
Παρατηρήσεις:
Α) Οι παραγωγοί ψεκάζουν περισσότερο επιβαρύνοντας το πε-
ριβάλλον, όπως αποδεικνύει συγκεντρωτική μελέτη 8.200
πανεπιστημιακών ερευνών. i
Β) Ο καθολικός ψεκασμός θα έχει καταστρεπτικές συνέπειες στα
υπόλοιπα φυτά του αγρού, στα έντομα, στα πουλιά και στα ζώα, των
οποίων η διατροφή εξαρτάται από αυτά τα φυτά.
Γ) Η μεταφορά γονιδίων από τα Γ.Τ. φυτά σε συγγενικά είδη μπορεί
να μετατρέψει κάποια ζιζάνια σε «υπερζιζάνια», με τρομακτικές
δυσκολίες καταπολέμησής τους. Μελέτες έχουν δείξει ότι τυχαίες με-
ταφορές γενετικού υλικού έχουν συμβεί ανάμεσα σε δημητριακά και
άγρια συγγενικά τους είδη.
……………………………………………………………………………
i. Benbrock, C.(1999) “Evidence of the Magnitude of the Round up
Ready Soybean Yield Drag from University based Varietal Trials in
1998” Ag Biotech Info Net Technical Paper no 1, July 13
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
32
3. Οδηγίες χρήσεως για ενημερωμένους βιο-καταναλωτές
Προσοχή στη σήμανση
• Στο προϊόν προσέχετε η σήμανσή του να αναγράφει: την
επωνυμία της επιχείρησης που το παράγει, συσκευάζει ή
εμπορεύεται και τον κωδικό πιστοποίησης. Επίσης, την
ένδειξη «προϊόν βιολογικής γεωργίας» ή «προϊόν βιολογικής
γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο»,ή «βιολογικό σε μετατροπή» και το
όνομα ή και τον κωδικό του φορέα πιστοποίησης.
• Όταν τα βιολογικά προϊόντα πωλούνται δίπλα σε μη βιολογικά
τότε πρέπει να είναι συσκευασμένα για να αποφεύγεται η πιθανή
επαφή και ανάμειξη με τα συμβατικά προϊόντα και θα πρέπει να
φέρουν την ένδειξη «Προϊόν βιολογικής γεωργίας» ή «Προϊόν
βιολογικής γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο».
Πηγή: GREEN FARM http://www.greenfarm.gr/gr/one.html
Στις λαϊκές
• Στις βιολογικές λαϊκές αγορές, όπου τα προϊόντα δεν
αναμειγνύονται με προϊόντα συμβατικής καλλιέργειας,
μπορούν να διατίθενται χύμα. Προσέξτε όμως, γιατί ο
παραγωγός πρέπει να διαθέτει πιστοποιητικό από έναν
Οργανισμό Πιστοποίησης και δελτίο αποστολής για τα προϊόντα που
έχει στον πάγκο.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
33
• Στις συμβατικές λαϊκές αγορές, ο αγρότης, αλλά και ο έμπορος,
για να μπορεί να πουλάει βιολογικά προϊόντα, θα πρέπει να είναι
συσκευασμένα.
• Προσέξτε κάτι… πονηρό. Πρώτον, βεβαιωθείτε ότι το
πιστοποιητικό του φορέα πιστοποίησης που έχουν τα προϊόντα που
πωλούνται «χύμα» είναι εν ισχύ (η ημερομηνία του δηλαδή να ισχύει
γι' αυτή την περίοδο). Δεύτερον, πρέπει να αναγράφει όλα τα
προϊόντα που πουλάει ο συγκεκριμένος παραγωγός. Με άλλα λόγια,
μην αγοράσετε μήλα βλέποντας ένα πιστοποιητικό για αχλάδια.
Στα καταστήματα
• Τα καταστήματα βιολογικών προϊόντων μπορούν επίσης
να πωλούν προϊόντα χύμα. Χρειάζεται όμως πιστοποιητικό
από έναν αναγνωρισμένο φορέα και δελτίο αποστολής για
τα προϊόντα που διαθέτει. Τα συγκεκριμένα καταστήματα
ελέγχονται κατά καιρούς για την εισροή (αγορά) και εκροή (πώληση)
κάθε προϊόντας αλλά και την πιστοποίησή του.
Παρ' όλα αυτά, όταν μιλάμε για χύμα προϊόν πρέπει να είμαστε πολύ
προσεκτικοί. Για να έχει το κατάστημα το δικαίωμα να πουλήσει χύμα
προϊόν, θα πρέπει αυτή η δραστηριότητά του να ελέγχεται και να
πιστοποιείται από κάποιον από τους πιστοποιητικούς οργανισμούς.
Βεβαιωθείτε ότι αυτό συμβαίνει. Χρειάζεται προσοχή στην επιλογή
του καταστήματος, για να μην πέσετε θύμα κάποιων επιτήδειων που
πουλάνε 90 συμβατικά προϊόντα και 10 βιολογικά. Δυστυχώς η άδεια
που δίνεται δεν είναι άδεια καταστήματος βιολογικών προϊόντων
αλλά άδεια… παντοπωλείου, κι έτσι δεν διαθέτουν κάποιο ειδικό
σήμα που να ενημερώνει τους πελάτες.
Κτηνοτροφικά προϊόντα
• Στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων το κρέας πρέπει
να πωλείται μόνο συσκευασμένο και κατεψυγμένο. Εκεί
γίνεται ταχεία κατάψυξη κι έτσι δεν χάνει κανένα από τα
συστατικά του. Η άδεια που έχουν τα καταστήματα
βιολογικών τροφίμων δεν επιτρέπει πώληση νωπή και χύμα, οπότε
μην εμπιστευθείτε κάτι τέτοιο.
• Στα κτηνοτροφικά βιολογικά προϊόντα (αυγά, κρέας κ.λπ.) είναι
υποχρεωτική η συσκευασία με πιστοποιήσεις από έναν από τους
Πιστοποιητικούς Οργανισμούς. Εδώ δεν υπάρχει αναγραφή «Προϊόν
βιολογικής γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο», παρά μόνο η αναγραφή
«Προϊόν Βιολογικής γεωργίας», επειδή στην βιολογική κτηνοτροφία
δεν υπάρχουν μεταβατικά προϊόντα.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
34
Μεταποίηση
• Τα προϊόντα που έχουν δεχθεί μεταποίηση (μαρμελάδα,
γλυκό του κουταλιού κ.λπ.) πρέπει να πωλούνται
συσκευασμένα. Και εκεί θα πρέπει όμως να αναζητήσετε τις
ενδείξεις που θα αναγράφουν «Προϊόν βιολογικής
γεωργίας» ή «Προϊόν βιολογικής γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο»,
καθώς και την πιστοποίηση από έναν οργανισμό.
• Αν είναι «Προϊόν βιολογικής γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο» θα
πρέπει να βεβαιωθείτε ότι το μεταποιημένο προϊόν αποτελείται από
ένα και μόνο συστατικό, μόνο υπό αυτήν την προϋπόθεση επιτρέπει
η ισχύουσα Νομοθεσία την αναγραφή «σε μεταβατικό στάδιο». Αυτό
όμως, δυστυχώς, δεν είναι τόσο εύκολο αφού, συνήθως, τα
μεταποιημένα προϊόντα αναμειγνύονται και με άλλα συστατικά
(ζάχαρη, αλεύρι κ.λπ.).
• Σύμφωνα με το νόμο, τα μεταποιημένα προϊόντα αναγράφουν
ενδείξεις περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής τους στον
κατάλογο των συστατικών. Η ένδειξη «Χ% των συστατικών
γεωργικής προέλευσης είναι βιολογικής παραγωγής» πρέπει να είναι
σε συνδυασμό με την ονομασία πώλησης.
Προϊόντα από άλλες χώρες
• Μην μπερδεύεστε με τις ονομασίες. Τα βιολογικά
προϊόντα έχουν διαφορετικές ονομασίες σε διάφορες χώρες.
Στην Ελλάδα τα ονομάζουμε «βιολογικά», σε πολλές
ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία για παράδειγμα) τα αποκαλούν
«οικολογικά» και στην Αγγλία τα λένε «οργανικά». Και οι τρεις
ονομασίες σημαίνουν το ίδιο. Κάποιοι μάλιστα χρησιμοποιούν και τις
συντμήσεις τους (eco, bio, οικο κ.λπ.).
• Τα προϊόντα που έρχονται από χώρες του εξωτερικού, αν είναι
συσκευασμένα, έχουν στη συσκευασία την πιστοποίηση ενός από
τους οργανισμούς της χώρας τους. Εδώ είναι και το μεγάλο
πρόβλημα, καθώς υπολογίζεται ότι μόνο στην Ευρώπη υπάρχουν
περίπου 180 φορείς που πιστοποιούν. Κανείς δεν μπορεί να τους
θυμάται όλους, ώστε να είναι σίγουρος γι' αυτό που αγοράζει. Οι
λύσεις; Διάφορες: Μπορείτε να επικοινωνήσετε με κάποιον από τους
ελληνικούς φορείς πιστοποίησης, αυτοί γνωρίζουν και για τους
ξένους. Πέρα από αυτό, σε κάποιες χώρες του εξωτερικού,
παράλληλα με το πιστοποιητικό, υπάρχει και εθνικό σήμα (π.χ. στη
Γαλλία τα βιολογικά προϊόντα έχουν και το σήμα ΑΒ, στη Γερμανία
bio κ.λπ.). Υπάρχει βέβαια και το κοινοτικό σήμα, το οποίο όμως για
την ώρα είναι προαιρετικό, αν και αρκετές χώρες το χρησιμοποιούν
ήδη. Θα είναι υποχρεωτικό από την αρχή του 2009.
• Αν ένα βιολογικό προϊόν εισάγεται χύμα και συσκευάζεται στη
χώρα μας τότε έχει το σήμα ελληνικού πιστοποιητικού οργανισμού.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
35
• Τα βιολογικά προϊόντα από άλλες χώρες εκτός Ε.Ε., που
εισάγονται από διάφορες χώρες της Κοινότητας παίρνουν το
λογότυπο της χώρας στην οποία συσκευάζονται. Επειδή πολλά
περνούν μέσω Ολλανδίας, θα δείτε σε αυτά το ολλανδικό σήμα
πιστοποίησης.
• Οι συσκευασίες των προϊόντων που έρχονται από το εξωτερικό
έχουν ετικέτες μεταφρασμένες (αφού αυτό υπαγορεύει ο νόμος έτσι
κι αλλιώς για όλα τα προϊόντα). Οι ετικέτες, όμως, δεν ελέγχονται
από ελληνικούς φορείς πιστοποίησης κι έτσι θα αρκεστείτε στο σήμα
του ξένου οργανισμού.
Άλλο βιολογικό, άλλο φυσικό
• Προσοχή στα δήθεν βιολογικά! Βιολογικά προϊόντα είναι
μόνο τα πιστοποιημένα, από τους αναγνωρισμένους φορείς
πιστοποίησης. Λέξεις όπως «αγνό» ή «φυσικό», που μπορεί
να αναγράφονται σε συσκευασίες διαφόρων προϊόντων, δεν
πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέονται με τα πραγματικά
βιολογικά.
• Ποια είναι η διαφορά «οργανικού»(βιολογικού) και «φυσικού»
προϊόντος; Η οργανική γεωργία είναι βασισμένη σε μια συστηματική
προσέγγιση και σε πρότυπα τα οποία και μπορούν να επαληθευτούν
και είναι διεθνώς αναγνωρισμένα. Οι φυσικές τροφές από την άλλη,
δεν έχουν νόμιμο προσδιορισμό ή αναγνώριση και δεν βασίζονται σε
κάποια συστηματική προσέγγιση. Αν και τα φυσικά προϊόντα μπορεί
γενικά να έχουν υποβληθεί σε ελάχιστη επεξεργασία, αυτό είναι κάτι
που ο νόμος δεν απαιτεί να αποδειχθεί, έτσι υπάρχει πάντα η
πιθανότητα για οποιαδήποτε… παρασπονδία.
• Σε συμβατικές λαϊκές μη συγχέετε τα βιολογικά με αυτά που
γράφουν «ορθής γεωργικής πρακτικής». Ορθή γεωργική πρακτική
σημαίνει ότι χρησιμοποίησαν τη σωστή ποσότητα λιπάσματος, τον
σωστό τρόπο γονιμοποίησης κι έβαλαν στη σωστή στιγμή τη σωστή
ποσότητα από φυτοφάρμακα. Ο,τι δηλαδή θα έπρεπε να κάνει ο κάθε
καλλιεργητής που θέλει να διαχειρίζεται καλά το χωράφι του. Αυτό
όμως δεν είναι βιολογική καλλιέργεια και δεν κάνει με κανένα τρόπο
το προϊόν βιολογικό.
• Ο νόμος απαγορεύει τη χρησιμοποίηση όρων, ενδείξεων,
σημάτων, ονομάτων και λογοτύπων που περιλαμβάνουν συντμήσεις
όπως «οικο», «βιο», ή και όρους όπως «οργανικό», «οικολογικό»
κ.λπ