• ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΕΧΕΙ ΠΡΟΚΥΨΕΙ ΑΠΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (ΕΡΓΑΣΙΕΣ-ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ-ΣΧΕΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΤΗΣ Δ/ΝΣΗΣ Π.Ε. Γ΄ ΑΘΗΝΑΣ

Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2012

ΚΡΥΨΟΥ ΚΡΥΨΟΥ ΘΑ ΣΕ ΒΡΩ ΘΑ ΦΥΤΡΩΣΕΙΣ ΘΑ ΣΕ ΔΩ

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης:
«Κρύψου, κρύψου θα σε βρω,
θα φυτρώσεις θα σε δω».

Στόχοι του προγράμματος

Α) Να έρθουν τα νήπια σε επαφή με τα φυτά.
Στις σύγχρονες κοινωνίες, και ιδιαίτερα τις αστικές, το ανθρωπογενές – τεχνητό περιβάλλον εξαπλώνεται με ταχύτατους ρυθμούς και σε πολύ μεγάλο εύρος, με αποτέλεσμα να περιορίζεται επικίνδυνα το φυσικό περιβάλλον –αν όχι να αφανίζεται τελείως. Τα μικρά παιδιά έχουν φτάσει στο σημείο να έχουν χάσει κάθε επαφή με τη φύση και να μην έχουν στο μυαλό τους καθόλου αναπαραστάσεις από αυτήν, παρά μόνο μέσω φωτογραφιών.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις πρόσφατες καταστροφικές πυρκαγιές σε όλη την Ελλάδα, αποτέλεσε το έναυσμα να ξεκινήσουμε στο Νηπιαγωγείο μας ένα πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που να άπτεται θεμάτων της ελληνικής χλωρίδας. Στόχος μου ήταν οι μαθητές μου να έρθουν κοντά στη φύση, να γευτούν την ομορφιά της, να βιώσουν την ηρεμία και την αρμονία που προσφέρει στους ανθρώπους, να αισθανθούν την αξία της. Ήθελα να νιώσουν, να δουν, να παρατηρήσουν, να μυρίσουν, να αγγίξουν διάφορα είδη φυτών. Και προσπάθησα να τους προσφέρω την ευκαιρία να παίξουν ανάμεσα σε αυτά τα φυτά, να τρέξουν, να φωνάξουν, να τραγουδήσουν, να χορέψουν, να χαρούν.
Β) Να κατανοήσουν τις βασικές ανάγκες των φυτών.
Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος δεν στόχευα μόνο στη χαρά, την εκτόνωση, τη δημιουργικότητα των παιδιών. Ήθελα, παράλληλα με τα παραπάνω, να αποκτήσουν και κάποιες γνώσεις και εμπειρίες γύρω από τα φυτά. Να καταλάβουν πως και αυτά είναι έμβια όντα και έχουν ανάγκες, οι οποίες όμως διαφοροποιούνται από αυτές των ανθρώπων. Να μάθουν ποια στοιχεία της φύσης τους είναι απαραίτητα για την επιβίωσή τους και τι τους προσφέρει το καθένα. Να κατανοήσουν πως οφείλουμε να τα σεβόμαστε, να τα φροντίζουμε και όσο μπορούμε να τα προστατεύουμε από ό,τι τα βλάπτει. Όλα τα παραπάνω είναι γνώσεις που σε μας τους ενηλίκους φαίνονται καθημερινές και απλές, αλλά για τα νήπια δεν είναι καθόλου εύκολες και αυτονόητες.


Γ) Να αποκτήσουν απλές δεξιότητες φροντίδας των φυτών.
Οι προαναφερθείσες επεδίωκα να πάρουν γνώσεις που τα παιδιά μέσα από το πρόγραμμα που υλοποιούμε, δεν είναι στείρες γνώσεις που απλά τις αποστηθίζουν και όταν ή αν τυχόν ρωτηθούν για αυτές θα ξέρουν να τις υπαγορεύσουν. Στόχος μου είναι να μάθουν τα νήπια κάποια πράγματα τα οποία μετέπειτα να μπορούν να τα εφαρμόσουν στην καθημερινή τους ζωή. Να μπορούν δηλαδή να μετατρέψουν τις γνώσεις που απέκτησαν σε δεξιότητες και στάσεις ζωής. Έτσι, θέλω να ξέρουν και να δύνανται να φυτέψουν ή να μεταφυτέψουν σωστά ένα δέντρο, να το ποτίζουν όσο συχνά χρειάζεται, να του ρίχνουν λίπασμα όταν απαιτείται, να κόβουν τα ξερά κλαδιά του που το δυσκολεύουν στην ανάπτυξη και επιβίωσή του.





Δ) Να μάθουν να κατηγοριοποιούν τα φυτά σε βασικά είδη.
Ο τελευταίος και πιο σύνθετος στόχος που είχα θέσει για αυτό το πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι να μάθουν τα νήπια πως τα φυτά, όπως και τα ζώα, ταξινομούνται σε διάφορες κατηγορίες. Αυτό σημαίνει πως όπως υπάρχουν ‘‘ζώα της αυλής και του δάσους’’ έτσι υπάρχουν και φυτά ‘‘της αυλής και του δάσους’’. Είναι άλλα τα άγρια και αυτοφυή και άλλα αυτά που καλλιεργούν οι άνθρωποι για κάποιο σκοπό. Επίσης, μέσα σε αυτές τις δύο μεγάλες κατηγορίες διακρίνουμε τρεις υποκατηγορίες: τα δέντρα, τους θάμνους (αρωματικούς και μη) και τις πόες. Έτσι, μαθαίνουμε να ξεχωρίζουμε τις διαφορές ανάμεσα σε αυτές τις κατηγορίες φυτών, αλλά και να κατατάσσουμε μέσα σε αυτές κάποια φυτά που συναντάμε καθημερινά είτε ως υπαρκτές οντότητες στο σχολικό περιβάλλον μας είτε ως αναπαραστάσεις μέσα από τις δραστηριότητές μας.

Καταγραφή δραστηριοτήτων.


1) Παρατήρηση – ανάλυση φωτογραφιών.
Βλέπουμε φωτογραφίες από την Πάρνηθα πριν και μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού. Παρατηρούμε τις εικόνες, μιλάμε για αυτές, τις περιγράφουμε, συγκρίνουμε ομοιότητες και διαφορές. Αναλύουμε τα συναισθήματα που μας προκαλεί η θέα ενός αγνού δάσους και ενός καμένου δάσους. Τέλος, επιχειρηματολογούμε για το τι θα μπορούσε να γίνει α) για να προστατεύσουμε ένα άκαο δάσος και β) για να βοηθήσουμε ένα καμένο δάσος.

2) Δενδροφύτευση.
Φυτεύουμε 76 φυτά διαφόρων ειδών (κυπαρίσσια, πικροδάφνες, γιασεμιά, δεντρολίβανα, λεβάντες, δάφνες, μυρτιές, λυγαριές, κουτσουπιές). Για το εγχείρημα αυτό ζητούμε την βοήθεια και συμπαράσταση του δήμου και των γονέων μας.






3) Οριοθέτηση λάκκων.
Ως σχολείο είχαμε διαμαρτυρίες για την κακή κατάσταση της αυλής. Υπήρχαν μεγάλες και αιχμηρές πέτρες πάνω στις οποίες συχνά χτυπούσαν τα παιδιά. Επειδή όμως ουδέ κακό αμιγές καλού, μαζεύουμε και μείς αυτές τις πέτρες, τις πλένουμε και τις βάφουμε. Έπειτα τις κατατάσσουμε σε σειρά μεγέθους (σειροθέτηση) και τις τοποθετούμε γύρω-γύρω από τα φυτά –οι μικρές σε μικρά δέντρα και οι μεγάλες στα μεγάλα. Έτσι, και τον αύλειο χώρο καθαρίσαμε, αλλά και τα φυτά μας έγιναν πιο διακριτά ώστε να μην τα πατάμε όταν παίζουμε.



4) Παραμύθι.
Διαβάζουμε το παραμύθι ΄΄ Το δάσος της ξύλινης ξύστρας ΄΄ και παίρνουμε ιδέες για μελλοντικές δικές μας δράσεις.

5) Ξυσματοκατασκευές.
Αναλύουμε πώς ένα δέντρο μπορεί να μετατραπεί σε τραπέζι, καρέκλα, πίνακα, μολύβι. Έπειτα γινόμαστε και μείς μαραγκοί. Παίρνουμε ένα από αυτά τα προϊόντα, τα ξύλινα μολύβια, και επεξεργαζόμαστε την πρώτη ύλη από την οποία είναι φτιαγμένα, το ξύλο. Τα ξύνουμε συναγωνιζόμενοι ποιος θα φτιάξει πιο μακρύ ξύσμα-γιρλάντα. Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε τα ξύσματα και φτιάχνουμε καδράκια.

6) Σποροκαρποσυζητήσεις-σποροκαρποδημιουργίες.
Αναλύουμε τη σημασία των λέξεων σπόρος και καρπός και εξηγούμε τη διαφορά τους. Στη συνέχεια παίρνουμε διάφορους καρπούς και σπόρους και φτιάχνουμε κολλάζ.

7) Βαφτίσια.
Γινόμαστε νονοί και δίνουμε όνομα σ’ ένα από τα φυτά μας.





8) Ταμπέλες.
Δακτυλογραφούμε στον υπολογιστή τα ονόματα που δώσαμε στα φυτά μας και φτιάχνουμε ταμπέλες για να τους κρεμάσουμε.


9) Μετρήσεις - ομαδοποιήσεις – συγκρίσεις.
Εξηγούμε πως υπάρχουν διάφορα είδη φυτών, μαθαίνουμε πώς λέγονται αυτά που φυτέψαμε εμείς και παρατηρούμε τις διαφορές ανάμεσά τους π.χ. το φύλλωμά τους. Εν συνεχεία τα ομαδοποιούμε ανά είδος παίζοντας. Τέλος, μετράμε στις ομάδες μας πόσα άτομα-φυτά ανήκουν και κάνουμε συγκρίσεις μεγεθών.




10) Αναζητούμε την ‘‘ταυτότητα’’ των φυτών του κήπου μας.
Εκτός από τα ονόματά τους, μαθαίνουμε και τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματά τους. Ποια είναι φυλλοβόλα, ποια αειθαλή, πόσο χρόνο χρειάζεται το καθένα για να μεγαλώσει και για πόσο καιρό ζει, τι άνθη βγάζει την Άνοιξη.

11) Μαθαίνουμε να κατηγοριοποιούμε τα φυτά που συναντούμε στο σχολικό μας περιβάλλον.
Εκτός από τα ονόματα των φυτών μας και κάποια γνωρίσματά τους μαθαίνουμε και να τα κατατάσσουμε σε δυο μεγάλες κατηγορίες: τα άγρια-αυτοφυή και τα καλλιεργήσιμα. Στη συνέχεια τα χωρίζουμε σε τρεις μικρότερες κατηγορίες: τα δέντρα, τους θάμνους και τις πόες.


12) Φυτεύουμε όσπρια.
Ψάχνοντας τις κατηγορίες των φυτών που φυτέψαμε στον κήπο μας, παρατηρήσαμε πως δεν έχουμε δείγματα καλλιεργήσιμων φυτών και ποών. Έτσι, αποφασίσαμε να φυτέψουμε φακές, ρεβίθια και φασόλια –όσπρια που υπήρχαν στην τάξη μας και ανήκουν στις καλλιεργήσιμες πόες.
Μαζί με αυτά, τα παιδιά ζητήσανε να βάλουμε και λουλούδια που δεν έχουμε πολλά. Μια μαθήτρια έφερε από το σπίτι της σπόρους που χρησιμοποιούσαν στον δικό τους κήπο.



13) Παρακολουθούμε τα φυτά μας.
Βγαίνουμε έξω στον κήπο μας και παρατηρούμε τα φυτά μας. Βλέπουμε ποια μεγαλώνουν με γρήγορο ρυθμό και ποια όχι, ποια χρειάζονται περισσότερο νερό. Κόβουμε τα ξερά κλαδιά για να βοηθήσουμε τα φυτά μας να αναπτυχθούν. Ψάχνουμε ποια ξεραθήκαν και ποια ζούνε ακόμα και εξηγούμε πιθανές αιτίες που προκάλεσαν το θάνατό τους. Επίσης, αναζητούμε στα ξερά φυτά κάποια ελπίδα σωτηρίας, κάποιο ίχνος νέων φύλλων που να υποδηλώνει ότι θέλει να ζήσει και δεν τα παρατάει εύκολα.



14) Φτιάχνουμε ομαδικό φυτολόγιο.
Ο καθένας μας φέρνει στο σχολείο ότι φύλλα βρει από τυχόν εξωσχολικές του εξορμήσεις στη φύση. Μαζεύουμε το υλικό μας, το παρουσιάζουμε στην τάξη και συνθέτουμε το δικό μας, ομαδικό φυτολόγιο.
15) Προβολή ψηφιακού υλικού.
Προβάλουμε στην αίθουσα PowerPoint παρουσιάσεις και φωτογραφικό υλικό σχετικό με τα δάση. Παρατηρούμε – αναλύουμε – σχολιάζουμε – πληροφορούμαστε.




16) Παίζουμε ψυχοκινητικά παιχνίδια.
Παίζουμε παιχνίδια κίνησης, μίμησης και αναπαράστασης της ζωής στο δάσος.



17) Παίζουμε παιχνίδια περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
Χρησιμοποιούμε το παιχνίδι, τον πιο σημαντικό παράγοντα μάθησης για τα παιδιά του νηπιαγωγείου, για να βιώσουν τα νήπια και να κατανοήσουν περιβαλλοντικές έννοιες και προβλήματα.




18) Παίζουμε γλωσσικά παιχνίδια.
Με υλικό μας τα ονόματα των φυτών με τα οποία έχουμε ασχοληθεί κατά τη διάρκεια της χρονιάς παίζουμε παιχνίδια αναγνώρισης, αντιγραφής και ταυτοποίησης λέξεων.


19) Φτιάχνουμε κορνίζες και γλάστρες με αποξηραμένα άνθη.
Χρησιμοποιούμε αποξηραμένα άνθη για να διακοσμήσουμε κορνίζες στις οποίες θα τοποθετήσει το κάθε παιδί την φωτογραφία του την στιγμή που φύτευε ένα δέντρο την ημέρα της δεντροφύτευσης. Επίσης, συμπληρώνουμε και σπόρους για να φτιάξουμε κάδρα που απεικονίζουν ανθισμένες γλάστρες.


20) Φτιάχνουμε αποτυπώματα φύλλων και κουκουναριών.
Φτιάχνουμε μαζί με τα παιδιά χαρμάνι γύψου και παρατηρούμε πώς από την υγρή μορφή περνάει στη στερεή. Εκμεταλλευόμαστε αυτή του την ιδιότητα για να κάνουμε αποτυπώματα φύλλων και κουκουναριών. Στη συνέχεις βάφουμε τα γύψινα αποτυπώματά μας και διακοσμούμε την τάξη μας.

21) Φτιάχνουμε λαμπάδες.
Φτιάχνουμε λαμπάδες για το Πάσχα εμπνευσμένες από τη φύση.


22) Ζωγραφίζουμε το δάσος.
Τα νήπια αυθόρμητα ζωγραφίζουν όλη τη χρονιά κατά τη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων το δάσος. Παράλληλα όμως με τις ελεύθερες δημιουργίες ζωγραφίζουμε και οργανωμένα το θέμα ‘‘δάσος’’ χρησιμοποιώντας όχι χαρτί, αλλά ένα ασυνήθιστο υλικό: κεραμικά πλακάκια. Κάθε έργο, αφού αναρτούμε δίπλα του τα σχόλια του δημιουργού του, το εκθέτουμε στην παρουσίαση του προγράμματος στο τέλος του σχολικού έτους.



23) Παίζουμε κουκλοθέατρο.
Σε ένα σχέδιο εργασίας πολλές δραστηριότητες βγαίνουν ή καθοδηγούνται από τα παιδιά. Άρα, αφού μιλάμε για δάσος δεν γίνεται να λείψουν από την συζήτησή μας φιγούρες όπως αυτή του λύκου και της κοκκινοσκουφίτσας. Τους συναντήσαμε στις ιστορίες και τις ζωγραφιές μας, για αυτό τους φέραμε και στο κουκλοθέατρό μας.

24) Διαβάζουμε και αναλύουμε το παραμύθι ‘‘Μια ανοιξιάτικη παρεξήγηση’’.
Το παραμύθι αυτό πραγματεύεται μια παρεξήγηση που συνετελέστει ανάμεσα στα δέντρα που ζουν σε μια βουνοπλαγιά. Διαβάζουμε το παραμύθι και μετά αναλύουμε την πλοκή του, βρίσκουμε τους ήρωες (τα δέντρα) και τους κατατάσσουμε στις κατηγορίες φυτών όπου ανήκουν (βλ. δραστηριότητα 11).

25) Δραματοποίηση.
Δραματοποιούμε την παραπάνω ιστορία και την παρουσιάζουμε στους γονείς μας την ημέρα της λήξης και παρουσίασης του προγράμματος.


26) Αναπαράσταση της βουνοπλαγιάς.
Αναπαριστούμε με τυπώματα σε μεγάλο χαρτί του μέτρου την βουνοπλαγιά που περιγράφεται στο παραμύθι ‘‘Μια ανοιξιάτικη παρεξήγηση’’. Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε το έργο μας αυτό ως σκηνικό για το θεατρικό μας.

27) Επισκεπτόμαστε την Πάρνηθα.
Πηγαίνουμε εκδρομή στην Πάρνηθα। Εκεί, μας ξεναγούν δυο παιδιά από το δασαρχείο και μας μιλούν για το δάσος. Επισκεπτόμαστε εκτός από δασικές εκτάσεις και κάποιες καμένες περιοχές για να συγκρίνουμε και να αντιληφθούμε το εύρος της καταστροφής. Παρατηρούμε τη φύση και βλέπουμε πράγματα που έχουμε σχολιάσει στην τάξη μας. Εξερευνούμε, πιάνουμε, ακούμε, μυρίζουμε, δημιουργούμε εικαστικά και παίζουμε.


२८) Φύλλα εργασίας.
Ως μέσο αξιολόγησης του τι μάθαμε και κατά πόσο έχουμε αφομοιώσει κάποιες έννοιες και πληροφορίες χρησιμοποιούμε φύλλα εργασίας είτε προσαρμοσμένα στις δραστηριότητες που υλοποιήσαμε είτε φτιαγμένα καθαυτού για αυτές.

29) Λήξη-παρουσίαση του προγράμματος.
Στο τέλος της χρονιάς καλούμε τους γονείς μας να τους γνωστοποιήσουμε τις πληροφορίες που συλλέξαμε κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Παίζουμε το θεατρικό μας (βλ. δραστηριότητες 22-24), παρουσιάζουμε τις δράσεις μας, δείχνουμε τις φωτογραφίες μας, συνομιλούμε και επεξηγούμε τους λόγους και τα αποτελέσματα των όσων διαπράξαμε και αξιολογούμε όλοι μαζί το πρόγραμμα. Στο τέλος, περιηγούμαστε στην έκθεση των εικαστικών μας δημιουργιών.

Αξιολόγηση


Η αξιολόγηση του προγράμματος έγινε σε τρία επίπεδα και έδειξε πως οι στόχοι μας, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο, επιτευχθήκαν .
Το πρώτο υλοποιήθηκε από εμένα τη νηπιαγωγό. Η αξιολόγηση μου βασίστηκε στην παρατήρηση και καταγραφή των συνηθειών και των συμπεριφορών των νηπίων απέναντι στα φυτά. Επίσης, παρακολουθούσα τις συζητήσεις τους -είτε τις οργανωμένες στην παρεούλα, είτε τις αυθόρμητες στην αυλή- και έβλεπα κατά πόσο και πώς κατανόησαν και αφομοίωσαν τα σχετικά με την ελληνική χλωρίδα ζητήματα που αναπτύξαμε. Τέλος, χρησιμοποίησα φύλλα εργασίας σχεδιασμένα ειδικά για τις δραστηριότητες που υλοποιούσαμε κάθε φορά και έβλεπα σε ατομικό επίπεδο τι είχε αφομοιώσει το κάθε παιδί.
Το δεύτερο επίπεδο αξιολόγησης υλοποιήθηκε από τα ίδια τα παιδιά. Μέσα από μια μακράν συζήτηση προσπάθησα να εκμαιεύσω το κατά πόσο ευχαριστήθηκαν και διασκέδασαν με αυτό το πρόγραμμα. Με ευχαρίστησε ιδιαίτερα το ότι επέμεναν πως τους άρεσαν πολύ όλα όσα κάναμε. Δεν σχολίασαν τίποτα αρνητικό, παρά μόνο το γεγονός ότι θύμωσαν πολύ και στενοχωρήθηκαν όταν οι εργάτες του δήμου που ήρθαν να καθαρίσουν τα αγριόχορτα έκοψαν και αρκετά από τα δέντρα που είχαμε φυτέψει. Εγώ πάλι πίστευα πως κάποιες στιγμές θα είχαν νιώσει να πιέζονται ή να κουράζονται λόγω τις χρονικής πίεσης, αλλά κάτι τέτοιο μου το αρνήθηκαν.
Το τρίτο και τελευταίο στάδιο αξιολόγησης έγινε από τους γονείς των νηπίων και έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του προγράμματος. Ευτυχώς, μας επιβεβαίωσε κάτι που όλοι θέλαμε να ακούσουμε, ότι δηλ. όντως παρατήρησαν διαφορά στη συμπεριφορά των παιδιών τους. Ανέφεραν ότι γυρνούν στο σπίτι και συζητάνε για το πρόγραμμα και τις δράσεις τους στο σχολείο και ότι δείχνουν να τα απασχολούν ζητήματα που άπτονται των φυτών. Επίσης, τόνισαν πως άρχισαν να ενδιαφέρονται για τα φυτά στο οικείο τους περιβάλλον και υιοθέτησαν συνήθειες φροντίδας και προστασίας τους.
11ο Νηπιαγωγείο Ασπροπύργου
Υπεύθυνη Νηπιαγωγός:
Γεωργακοπούλου Ευαγγελία
Σχολικό Έτος: 2007-2008