• ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΕΧΕΙ ΠΡΟΚΥΨΕΙ ΑΠΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (ΕΡΓΑΣΙΕΣ-ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ-ΣΧΕΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΤΗΣ Δ/ΝΣΗΣ Π.Ε. Γ΄ ΑΘΗΝΑΣ

Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2012

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ...

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ

Πότε ξεκίνησαν όλα

Για χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος έζησε σε αρμονία με τη φύση και το φυσικό του περιβάλλον που του πρόσφερε όσα χρειαζόταν για να ζήσει, (τροφή, ξύλα, ρούχα κ.ά.). Αυτό το περιβάλλον ποτέ δεν είχε και ποτέ δε θα έχει από μόνο του σκουπίδια. Όλα όσα υπάρχουν σ’ αυτό μετά από κάποιο χρόνο ζωής και κάποιες διεργασίες γίνονται χρήσιμα υλικά που χρησιμοποιούνται και πάλι. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια οι ανθρώπινες κοινωνίες λειτουργούσαν με τον ίδιο τρόπο και η έννοια «σκουπίδια» ήταν σχεδόν άγνωστη. Τα αποφάγια δεν ήταν σκουπίδια, αλλά τροφή για τα ζώα. Τα αγαθά ήταν κατασκευασμένα από φυσικά υλικά και μπορούσαν εύκολα να επανενταχθούν στη φύση μετά από το τέλος της χρήσιμης ζωής τους. Οι συσκευασίες των προϊόντων ήταν τότε πιο απλές από τις σημερινές, ενώ τα πλαστικά ήταν σχεδόν άγνωστα. Οι γυάλινες και πήλινες συσκευασίες ήταν οι πιο συνηθισμένες συσκευασίας, ενώ οι καταναλωτές χρησιμοποιούσαν υφασμάτινες τσάντες, δίχτυα ή καλάθια για να μεταφέρουν τα ψώνια τους. Παλιότερα δεν υπήρχε η καταναλωτική μανία που υπάρχει σήμερα, ενώ πολλά αντικείμενα επιδιορθώνονταν ή μετατρέπονταν σε κάτι άλλο πριν καταλήξουν στα άχρηστα. Αυτό βέβαια είναι κάτι που σε έναν βαθμό συμβαίνει και σήμερα σε αγροτικές περιοχές. Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο στις αστικές περιοχές και τις μεγάλες πόλεις όπου τα τελευταία χρόνια συγκεντρώθηκε το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού. Με τη συγκέντρωση του πληθυσμού στις μεγάλες πόλεις και την τεχνολογική ανάπτυξη δημιουργήθηκαν χιλιάδες νέα προϊόντα και έγινε δυνατή η μαζική παραγωγή τους. Η αλλαγή αυτή είναι πολύ πιο ορατή τα τελευταία χρόνια στις αναπτυγμένες χώρες, όπου αυξάνεται διαρκώς η ποσότητα των απορριμμάτων, γίνεται υπέρμετρη χρήση των φυσικών πόρων και ρυπαίνεται με σκουπίδια το περιβάλλον.


Τι είναι τα σκουπίδια;

Σκεφτείτε πόσες λέξεις ή φράσεις έχουμε για να μιλήσουμε για τα απορρίμματα:
Σκουπίδια
Άχρηστα
Για πέταμα
Απόβλητα
Παλιοσίδερα, παλιόρουχα, παλιόχαρτα, παλιόπανα
Σκουπιδαριό
Και πολλές άλλες:
Κάνω σκουπίδια
Πετάω ή ρίχνω στα σκουπίδια
Σακούλες, δοχεία, κάδοι σκουπιδιών και σκουπιδοτενεκέδες
Απορριμματοφόρα
Απορριμματοδοχείο
Σκουπιδιάρα ή σκουπιδιάρικο
Οδοκαθαριστής ή σκουπιδιάρης
Με τον όρο απορρίμματα εννοούμε τα κάθε λογής σκουπίδια που πετιούνται καθημερινά από εμάς τους ίδιους, αλλά και από άλλες πηγές, υπηρεσίες, εργοστάσια κ.ά. Το μεγαλύτερο μέρος των σκουπιδιών αποτελείται από υπολείμματα τροφών, χάρτινες και πλαστικές συσκευασίες, προϊόντα μιας χρήσεως (χαρτοπετσέτες, χαρτί κουζίνας, αλουμινόχαρτο), εφημερίδες και περιοδικά, ενώ τα σκουπίδια συχνά περιέχουν υλικά που είναι επικίνδυνα για το περιβάλλον (μπαταρίες, χρώματα, φάρμακα κλπ), καθώς και ογκώδη αντικείμενα.Η λέξη απορρίμματα δηλαδή χαρακτηρίζει τα περιττά, τα άχρηστα, αυτά που αποβάλλονται ως κατάλοιπα μετά από μια συγκεκριμένη χρήση. Άχρηστα για ποιον όμως; Υπάρχει τίποτε άχρηστο στη φύση; ΟΧΙ. Αν και είναι αυτονόητο συχνά ξεχνάμε η φύση δεν παράγει απορρίμματα. Στα φυσικά οικοσυστήματα, αυτό που θεωρείται απόβλητο από ένα οργανισμό, αποτελεί χρήσιμη πρώτη ύλη για κάποιον άλλο, και έτσι, τίποτα δεν χάνεται και συνεχίζεται αρμονικά ο αέναος κύκλος της ζωής. Για παράδειγμα το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέουμε από τους πνεύμονές μας γιατί μας είναι άχρηστο το χρησιμοποιούν τα φυτά για να ζήσουν. Τα φυτά πάλι με τη σειρά τους εκπνέουν οξυγόνο από τα φύλλα τους γιατί δεν το χρειάζονται και το εισπνέουμε εμείς οι άνθρωποι για να μείνουμε ζωντανοί. Ένα άλλο παράδειγμα είναι τα φύλλα των δέντρων. Αναρωτηθήκατε ποτέ τι απογίνονται τα φύλλα των δέντρων που πέφτουν στα δάση; Κανείς δεν τα μαζεύει και όμως τα δάση δεν γεμίζουν με σωρούς από φύλλα και αυτό συμβαίνει διότι τα φύλλα αποσυντίθενται, σαπίζουν και διασπώνται σε μικρότερα κομμάτια που γίνονται τροφή για σκουλήκια, έντομα και άλλα φυτά. Στη φύση δηλαδή τίποτα δεν πάει χαμένο και ο λόγος είναι απλός: τα πολύτιμα πράγματα του πλανήτη δεν ανεξάντλητα. Δηλαδή τον αέρα, το νερό, το χώμα πρέπει να τα μοιράζονται όλα τα ζώα, τα φυτά και οι άνθρωποι που ζουν στον πλανήτη γι’ αυτό και η φύση ανακυκλώνει και χρησιμοποιεί ξανά και ξανά.


Ο κύκλος ζωής που διακόπηκε

Οι άνθρωποι διατάραξαν τον κύκλο ζωής δημιουργώντας μια μεγάλη γκάμα ουσιών και υλικών που δεν υπήρχαν στη φύση ή τουλάχιστον δεν προϋπήρχαν σ’ αυτή τη μορφή. Και αφού άλλαξαν τα προϊόντα που παράγουμε, άλλαξαν και τα απορρίμματά μας. Σήμερα δεν είναι μόνο πολύ περισσότερα, αλλά πολύ διαφορετικά από τα σκουπίδια που είχαμε πριν 20 ή 30 χρόνια. Στα απορρίμματά μας σήμερα περιέχονται προϊόντα που δεν αποσυντίθενται εύκολα στη φύση (πλαστικά, κυρίως, αλλά και μέταλλα όπως το αλουμίνιο που έχουν διάρκεια ζωής δεκάδες ή εκατοντάδες χρόνια) ή μπορεί να είναι επικίνδυνα και τοξικά (μπαταρίες, οθόνες, συσκευές, αμίαντος, υπολείμματα φαρμάκων και φυτοφαρμάκων κ.α).Εκτός από αυτό, οι ρυθμοί παραγωγής απορριμμάτων στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες έχουν ξεπεράσει τη δυνατότητα των οικοσυστημάτων να αφομοιώνουν τα απορρίμματα με φυσικές διεργασίες. Το αποτέλεσμα είναι η συσσώρευση τεράστιων όγκων σκουπιδιών που στις μέρες μας αποτελούν ένα τεράστιο πρόβλημα το οποίο θα πρέπει να διαχειριστούμε. Τέλος, παραβλέποντας το γεγονός ότι εξαρτιόμαστε απόλυτα από τη φύση για τις πρώτες ύλες που χρειαζόμαστε για την επιβίωσή μας, διαχωρίσαμε τα δύο ρεύματα (των πρώτων υλών που παίρνουμε από το φυσικό περιβάλλον και της απόρριψης χρήσιμων υλικών), με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται διπλά ο πλανήτη μας. Από τη μια δηλαδή παράγουμε και καταναλώνουμε ολοένα και περισσότερα εμπορεύματα εξαντλώντας απερίσκεπτα τα φυσικά αποθέματα του πλανήτη μας σε πρώτες ύλες, και από την άλλη, τα περισσότερα συσκευασμένα προϊόντα οδηγούνται κατευθείαν στα σκουπίδια (μετά την χρήση τους). Αυτό σημαίνει ότιχάνουμε για πάντα τις πρώτες ύλες και την ενέργεια που καταναλώσαμε για να τα κατασκευάσουμε. Ακόμα χειρότερα, οι μέθοδοι για τη διαχείριση σκουπιδιών συχνά δημιουργούν δηλητηριώδεις ουσίες που μολύνουν το έδαφος και το νερό, καθώς και αέρια που απειλούν το κλίμα εξαιτίας του φαινομένου του θερμοκηπίου.


Ρύπανση θαλασσών και ακτών

Χιλιάδες άνθρωποι κάθε χρόνο επισκεπτόμαστε τις ακτές, και φεύγοντας αφήνουμε πίσω μας συσκευασίες φαγητού και ποτού, αποτσίγαρα, μπάλες, σαγιονάρες και κουβαδάκια. Όλα αυτά τα υλικά αργά ή γρήγορα καταλήγουν στη θάλασσα. Αλλά και τα απορρίμματα από μια ρεματιά ή τους δρόμους των πόλεων καταλήγουν αργά ή γρήγορα στη θάλασσα. Κάθε χρόνο πολλές χιλιάδες τόνοι σκουπιδιών ταξιδεύουν στη θάλασσα, κάθονται στο βυθό ή ξεβράζονται στις ακτές προκαλώντας ανυπολόγιστη περιβαλλοντική καταστροφή και σημαντικές επιπτώσεις στα είδη της θάλασσας. Σύμφωνα με το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
· πάνω από 60% των σκουπιδιών αποτελείται από διάφορα είδη πλαστικών (κυρίως πλαστικά συσκευασίας)
· 10% από αλουμίνιο και άλλα μέταλλα
· 15% από χαρτί
· 10% από γυαλί
· και 5% από διάφορα άλλα υλικά
Τα απορρίμματα στη θάλασσα και τις ακτές ευθύνονται για χιλιάδες θανάτους και τραυματισμούς ζώων, αλλά και για την αλλοίωση του θαλάσσιου και παράκτιου οικοσυστήματος.
· Τα απορρίμματα γίνονται συχνά «τροφή» των χελωνών, των δελφινιών, των πουλιών και των ψαριών με αποτέλεσμα πολλά να τραυματίζονται, να πεθαίνουν από ασφυξία ή και να πνίγονται.
· Πολλά είδη της θάλασσας παγιδεύονται σε απορρίμματα με αποτέλεσμα να τραυματίζονται ή και να θανατώνονται. Πολλά ζώα αντιμετωπίζουν πλέον τα απορρίμματα ως μέρος του φυσικού τους περιβάλλοντος. Τα χρησιμοποιούν εκτός από τροφή και σαν παιχνίδι, σαν καταφύγιο, σαν τόπο όπου μπορούν να κατοικήσουν.
· Επικίνδυνες και τοξικές ουσίες που βρίσκονται στα απορρίμματαπερνούν στον οργανισμό θαλάσσιων ειδών και τελικά στην τροφική αλυσίδα.
Σύμφωνα με στοιχεία του Προγράμματος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον (UNEP), κάθε χρόνο τα απορρίμματα στο περιβάλλον και ιδιαίτερα τη θάλασσα σκοτώνουν:
· 700.000-1.000.000 πουλιά (κυρίως θαλασσοπούλια)
· 100.000 θαλάσσια θηλαστικά
· και αμέτρητα ψάρια

Μια ειδική μονάδα μέτρησης

Έχουμε τρόπο να μετράμε τα σκουπίδια που παράγουμε. Το χαρακτηριστικότερο μέγεθος που περιγράφει την παραγωγή απορριμμάτων είναι η Μοναδιαία Παραγωγή Απορριμμάτων (Μ.Π.Α.), η οποία εκφράζεται από το βάρος των απορριμμάτων (δηλαδή τα κιλά απορριμμάτων) που παράγει ένα άτομο σε μια ημέρα. H τιμή της Μ.Π.Α. για την Ελλάδα κυμαίνεται από:
· 0,6 κιλά την ημέρα ανά άτομο για τις αγροτικές περιοχές
· έως 1,4 κιλά την ημέρα ανά άτομο για τις οικονομικά αναπτυγμένες αστικές περιοχές.
Με τα δεδομένα του 2006, στη χώρα μας παράγουμε κάθε χρόνο περισσότερο από 4.5 εκατομμύρια τόνους αστικών στερεών απορριμμάτων (απορρίμματα που προέρχονται από κατοικίες και εμπορικές δραστηριότητες), χωρίς να συμπεριλαμβάνονται στις ποσότητες αυτές τα απόβλητα της γεωργίας, του οικοδομικού τομέα και της βιομηχανίας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε κάτοικος της χώρας μας παράγει κατά μέσο όρο 440 κιλά αστικά απορρίμματα ετησίως. Για να φέρουμε μόνο ένα παράδειγμα, αρκεί να σημειώσουμε ότι η Περιφέρεια Αττικής παράγει περίπου 39% της συνολικής ποσότητας των απορριμμάτων, ακολουθούμενη από την Κεντρική Μακεδονία που παράγει 16% των απορριμμάτων σε επίπεδο χώρας.Τα σκουπίδια μας έχουμε αυξηθεί διότι τα τελευταία χρόνια
· έχουν αναπτυχθεί τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας
· αυξήθηκε ο τουρισμός
· άλλαξαν οι καταναλωτικές μας συνήθειες
Δεν αυξήθηκαν μόνο τα σκουπίδια μας αλλά άλλαξε και η σύστασή τους:
· αυξήθηκαν τα επικίνδυνα και τοξικά απορρίμματα και
· εμφανίστηκαν σύνθετα υλικά συσκευασίας

Είδη σκουπιδιών

Τα απορρίμματα κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τη σύστασή τους:
· σε οργανικά (φρούτα, λαχανικά, κουκούτσια, φύλλα, κλπ) Τα οργανικά οικιακά απόβλητα αποτελούν περίπου το 40%-60% του συνόλου των αποβλήτων που παράγουμε στο σπίτι μας.
· σε ανόργανα (πλαστικό, γυαλί, μέταλλα, κλπ)
· σε στερεά (τρόφιμα, ξύλο, ύφασμα, συσκευές, ελαστικά, υλικά συσκευασίας, κλπ)
· σε υγρά που διαιρούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα βιομηχανικά απόβλητα και τα αστικά απόβλητα ή λύματα. Βιομηχανικά απόβλητα θεωρούνται όλα τα υγρά που αποβάλλονται από μία βιομηχανία ή άλλη εγκατάσταση, τα οποία συνήθως περιέχουν υπολείμματα από τις πρώτες ύλες και τα προϊόντα της εγκατάστασης. Αστικά απόβλητα θεωρούνται τα υγρά που προέρχονται από τους χώρους εξυπηρέτησης προσωπικού π.χ. λουτρά, τουαλέτες, νιπτήρες, κ.λπ.
Και ανάλογα με την πηγή προέλευσής τους:
· σε αστικά απορρίμματα
· απόβλητα ορυχείων
· βιομηχανικά απόβλητα
· νοσοκομειακά απόβλητα και
· επικίνδυνα απόβλητα
Τα αστικά απορρίμματα προέρχονται από οικιακές ή εμπορικές δραστηριότητες και αποτελούνται από τρόφιμα, φυτικές ύλες, χαρτί, πλαστικά, ελαστικά, υφάσματα, ξύλο, γυαλί κλπ, αλλά μπορούν να περιέχουν και μεγαλύτερα αντικείμενα, όπως κορμούς δένδρων, μεταλλικές συσκευές, υλικά κατεδαφίσεων κλπ. Συνήθως τα αστικά απορρίμματα περιέχουν και μικρές ποσότητες επικίνδυνων ουσιών (ορυκτέλαια, γεωργικά φάρμακα, απορρυπαντικά κλπ). Τα απόβλητα ορυχείων παράγονται όταν γίνεται εξόρυξη ορυκτών πόρων σε μεταλλεία, ανθρακωρυχεία, κεραμουργεία κλπ. Στην Ελλάδα η κύρια πηγή αποβλήτων ορυχείων είναι η τέφρα των λιγνιτωρυχείων (Πτολεμαΐδος και Μεγαλουπόλεως). Στα βιομηχανικά απόβλητα υπάγονται τα απόβλητα χημικών βιομηχανιών, βιομηχανιών φαρμακευτικών προϊόντων, τροφίμων, πλαστικών, χρωμάτων, χάρτου, ξυλείας, διυλιστηρίων πετρελαιοειδών, κλπ. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και τα απόβλητα γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων. Τα νοσοκομειακά απόβλητα διακρίνονται σε κοινά αστικά και σε μολυσματικά. Στα επικίνδυνα απόβλητα ανήκουν τα βιομηχανικά και τα νοσοκομειακά απόβλητα. Επειδή τα απόβλητα αυτά είναι επικίνδυνα η διάθεσή τους γίνεται με πολύ αυστηρούς περιορισμούς Τα επικίνδυνα απόβλητα κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες:
· Ανόργανα απόβλητα (βαρέα μέταλλα, αρσενικό, κλπ)
· Οργανικά υδατοδιαλυτά απόβλητα.
· Οργανικά μη υδατοδιαλυτά απόβλητα (ελαιοχρώματα, λιπαντικά βενζίνη, η κηροζίνη, το πετρέλαιο Diesel, κλπ)
· Επικίνδυνα απόβλητα με τη μορφή παχύρρευστων υγρών, λάσπης και στερεών (απόβλητα διυλιστηρίων πετρελαιοειδών, δεξαμενών πλοίων μεταφοράς πετρελαιοειδών, κλπ).

Κατηγορίες στερεών αποβλήτων

Βασικές κατηγορίες στερεών αποβλήτων:
· τα υλικά συσκευασίας
· ο ηλεκτρικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός
· τα ελαστικά
· τα απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις
· οι ηλεκτρικές στήλες και οι συσσωρευτές
· τα ορυκτέλαια
Απόβλητα από ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό (ΑΗΗΕ) Είναι το πιο πολύπλοκο ρεύμα στερεών αποβλήτων λόγω της μεγάλης ποικιλίας υλικών που χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες για την παραγωγή τους και τον μεγάλο αριθμό ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών προϊόντων. Τα ΑΗΗΕ είναι ηλεκτρικές ή ηλεκτρονικές συσκευές που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής τους και δεν χρησιμοποιούνται πια από τους ιδιοκτήτες τους. Τα ΑΗΗΕ ταξινομούνται με βάση την πηγή προέλευσή τους σε:
· μεγάλες οικιακές συσκευές (συσκευές ψύξης, ψυγεία, καταψύκτες, πλυντήρια και στεγνωτήρια ρούχων, πλυντήρια πιάτων, συσκευές μαγειρικής, θερμάστρες, συσκευές κλιματισμού, κλπ)
· μικρές οικιακές συσκευές (ηλεκτρικές σκούπες, συσκευές για ράψιµο, ηλεκτρικά σίδερα, καφετιέρες, συσκευές στεγνώματος μαλλιών, κλπ)
· εξοπλισμό πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (υπολογιστές, φορητοί υπολογιστές, εκτυπωτές, φωτοαντιγραφικά µηχανήµατα, γραφοµηχανές, κλπ)
· καταναλωτικά είδη (ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, βιντεοκάµερες, κλπ),
· φωτιστικά είδη (φωτιστικά για λαµπτήρες φθορισµού, φωτιστικός εξοπλισµός, κλπ)
Αλλά και
· ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εργαλεία
· παιχνίδια – εξοπλισμός ψυχαγωγίας και αθλητισμού
· ιατροτεχνολογικές συσκευές
· όργανα παρακολούθησης και ελέγχου
· συσκευές αυτόματης διανομής
ΕλαστικάΧρησιμοποιημένα ελαστικά είναι τα λάστιχα από κάθε είδους όχημα (ΙΧ, φορτηγά, μοτοποδήλατα, τρίκυκλα, γεωργικά μηχανήματα, κλπ) που μετατρέπονται σε απόβλητα όταν δεν χρησιμοποιούνται άλλο. O κύκλος ζωής τους είναι: από 35.000-40.000 χλμ για τα επιβατικά αυτοκίνητααπό 60.000-70.000 χλμ για τα ημιφορτηγά και από180.000-200.000 χλμ για τα φορτηγά βαριάς κατασκευής.

Απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσειςΕίναι ένα από τα μεγαλύτερα ρεύματα αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και εκτιμάται ότι η ποσότητά τους αποτελεί το 25 % της συνολικής ποσότητας των στερεών αποβλήτων. Χωρίζονται σε τέσσερις κύριες κατηγορίες ανάλογα με την προέλευσή τους:Υλικά Εκσκαφών (χώματα εκσκαφών, άμμος, χαλίκι, πέτρες, άργιλος, κλπ) Υλικά Οδοποιίας (άσφαλτος , άλλα υλικά οδοστρώματος, κλπ) Υλικά Κατεδαφίσεων (μπάζα) Απόβλητα από Εργοτάξια (ξύλο, πλαστικό, χαρτί, γυαλί, μέταλλα, καλώδια, χρώματα, βερνίκια, κόλλες, κλπ) Ηλεκτρικές στήλες και συσσωρευτέςΕίναι πηγές ηλεκτρικής ενέργειας που προέρχεται από την άμεση μετατροπή χημικής ενέργειας και αποτελούνται από ένα ή περισσότερα πρωτογενή (μη επαναφορτιζόμενα) στοιχεία ή δευτερογενή (επαναφορτιζόμενα) στοιχεία Οι μπαταρίες διαχωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
· τις μη επαναφορτιζόμενες μπαταρίες (ηλεκτρικές στήλες) και
· τις επαναφορτιζόμενες (συσσωρευτές)

Τα υλικά συσκευασίας

Τα υλικά συσκευασία έχουν τη μερίδα του λέοντος στα σκουπίδια αποτελώντας το 40% περίπου των σκουπιδιών!!!Τι είναι συσκευασία;Κάθε προϊόν, κατασκευασμένο από οποιοδήποτε είδος υλικού (από πρώτες ύλες μέχρι επεξεργασμένα υλικά) που χρησιμοποιείται για να περιέχει αγαθά και με σκοπό την προστασία, τη διακίνηση, τη διάθεση και την παρουσίασή τους από τον παραγωγό μέχρι τον χρήστη ή τον καταναλωτή. Ως συσκευασίες θεωρούνται όλα τα είδη μιας ή πολλαπλής χρήσης που χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό. Το 1991, στην Ευρωπαϊκή Ένωση παράγονταν 50 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων το χρόνο από συσκευασία και στην Αμερική 57 εκατομμύρια τόνοι. Έτσι το 1991
· ένας Ευρωπαίος παρήγαγε κατά μέσο όρο 154 κιλά απορριμμάτων από συσκευασία
· ένας Έλληνας 100 κιλά και
· ένας Αμερικανός 210 κιλά
Ποια είναι τα υλικά συσκευασίας;
· το χαρτί και το χαρτόνι
· το γυαλί
· τα μέταλλα (λευκοσίδηρος, χάλυβας, αλουμίνιο)
· και τα πλαστικά
Το υλικό που κυρίως χρησιμοποιείται στις συσκευασίες είναι το πλαστικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα σε 5 μόνο χρόνια (1985-1990) η χρήση των πλαστικών που χρησιμοποιούνται στην συσκευασία αυξήθηκε κατά 10% μειώνοντας τη χρήση του γυαλιού (2,5%), των μετάλλων (3,5%) και του χαρτιού (4%) στη συσκευασία.Επίσης έχει σημασία να γνωρίζουμε ότι περισσότερο από 60% των διαφόρων υλικών συσκευασίας διατίθεται για την κατασκευή τροφίμων και ποτών.Ποια και πόσα είναι τα υλικά συσκευασίας;Τα προϊόντα συσκευασίας κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το υλικό που έχει χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή τους. Έτσι υπάρχουν:
· Μεταλλικά υλικά συσκευασίας (δοχεία open top, σωληνάρια, φιάλες, δοχεία απλής γενικής χρήσης, πώματα, τσέρκια, εύκαμπτες μεταλλικές συσκευασίες, κλπ)
· Υλικά συσκευασίας από χαρτί (χαρτοκιβώτια, χάρτινες τσάντες, χαρτοσακούλες, χαρτόσακοι, χαρτί συσκευασίας, κλπ)
· Πλαστικά προϊόντα συσκευασίας (φιάλες, σάκοι, σακούλες, τσάντες, μπιτόνια, κιβώτια, βαρέλια, δοχεία, μεμβράνες συσκευασίας, διχτυωτή συσκευασία, κλπ)
· Γυάλινα προϊόντα συσκευασίας (φιάλες , βάζα, αμπούλες, κλπ)
· Ξύλινα προϊόντα συσκευασίας (κιβώτια, τελάρα, παλέτες, κλπ)
Ποιες είναι οι συνέπειες της τεράστιας ποικιλίας και ποσότητας συσκευασιών;Η συσκευασία δεν αυξάνει μόνο τον όγκο των σκουπιδιών. Έχει και περιβαλλοντικές συνέπειες διότι για να παραχθούν οι διάφορες μορφές συσκευασιών:
· καταναλώνονται πρώτες ύλες και ενέργεια
· παράγονται αέρια
· δημιουργούνται υγρά και στερεά απόβλητα

Η κατάσταση στη χώρα μας

Το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων στη χώρα μας έχει πάρει εκρηκτική διάσταση. Η μέθοδος που εφαρμόζεται είναι η εναπόθεση των απορριμμάτων ενώ η υγειονομική ταφή είναι περιορισμένη. Οι συγκεκριμένοι χώροι για την εναπόθεση των απορριμμάτων είναι πολλές φορές ακατάλληλοι ή δεν έχουν την κατάλληλη υποδομή, ενώ συνήθως δεν εφαρμόζονται οι προδιαγραφές για την προστασία του περιβάλλοντος. Σήμερα λειτουργούν περισσότεροι από 5.000 σκουπιδότοποι, από τους οποίους οι περισσότεροι χωρίς άδεια και χωρίς στοιχειώδεις κανόνες υγειονομικής ταφής. Η αυθαίρετη και ανεξέλεγκτη λειτουργία αυτών των χωματερών οδηγεί συχνά σε ρύπανση του υπεδάφους και των υπογείων νερών, ενώ η καύση των σκουπιδιών έχει ως αποτέλεσμα τη ρύπανση του αέρα και συχνά γίνεται αιτία δασικών πυρκαγιών.
Η αύξηση των απορριμμάτων στη χώρα μας ήταν και είναι ραγδαία, αφού από το 1987 μέχρι το 1994 τα σκουπίδια αυξήθηκαν κατά 600.000-700.000 τόνους το χρόνο. Έτσι σήμερα οι ποσότητες των οικιακών απορριμμάτων ανέρχονται σε 3.600.00 τόνους το χρόνο. Τι άλλα προβλήματα αντιμετωπίζουμε στη χώρα μας με τα απορρίμματα;
· δεν μπορούμε να βρούμε χώρους για τη διαχείριση των απορριμμάτων
· χάνονται μεγάλες ποσότητες χρήσιμων υλικών όπως χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, πλαστικό, μέταλλα, ξύλο, ενώ θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν είτε με την επαναχρησιμοποίησή τους, είτε με την ανακύκλωση και τη χρήση τους σε νέες εφαρμογές, εξοικονομώντας έτσι τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών και ενέργειας.
Διαχείριση και τρόποι διάθεσης των απορριμμάτων

Διαχείριση είναι η προσωρινή αποθήκευση, η συλλογή, η μεταφορά και εναπόθεση των απορριμμάτων σε ειδικούς χώρους διάθεσης. Επίσης είναι η μεταφόρτωση και κάθε εργασία επεξεργασίας για την επαναχρησιμοποίηση, ανάκτηση ή ανακύκλωση των απορριμμάτων.Μέθοδοι διάθεσης των απορριμμάτωνΥγειονομική ταφήΤα απορρίμματα τοποθετούνται σε διαδοχικά στρώματα (80 cm - 3 μέτρα). Για περιορισμό της δυσοσμίας και της πιθανότητας ανάφλεξης ανάμεσα στις στρώσεις τοποθετείται αδρανές υλικό (χώμα, άμμος). Στο τέλος της εκμετάλλευσης ενός χώρου πρέπει να αποκαθίσταται το τοπίο (με δεντροφύτευση).Τα σκουπίδια θάβονται και στη συνέχεια σαπίζουν και διαλύονται βγάζοντας υγρά (στραγγίσματα) και βιοαέρια. Αυτά μαζεύονται σε σωλήνες και στη συνέχεια υφίστανται ειδική επεξεργασία για να μην περάσουν στο υπέδαφος και μολύνουν τα υπόγεια ή τα επιφανειακά νερά. Ακόμα και οι στεγανοποιημένες χωματερές όμως με το τεράστιο κόστος δεν λύνουν το πρόβλημα. Απλώς καθυστερούν τη ρύπανση των υπόγειων υδάτων και του εδάφους. Καύση Τα απορρίμματα τοποθετούνται σε ειδικούς κλίβανους και αποτεφρώνονται με τη χρήση της θερμικής τους ενέργειας και ποσότητας καυσίμων. Στόχος είναι η μείωση του όγκου των σκουπιδιών με την μετατροπή τους σε υλικά που δεν είναι επικίνδυνα για την υγεία, και η εκμετάλλευση της ενέργειας των σκουπιδιών για να παραχθεί θέρμανση, ατμός και ηλεκτρικό ρεύμα. Είναι μέθοδος πολύ ακριβή, αλλά απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις ειδικών απορριμμάτων.Η μέθοδος αυτή απειλεί το περιβάλλον και την υγεία μας διότι εκπέμπονται ιδιαίτερα τοξικοί ρύποι (διοξίνες). Δεν λύνει το πρόβλημα του όγκου των απορριμμάτων διότι το 30-40% παραμένει με τη μορφή τοξικής τέφρας και απαιτεί και πάλι χωματερή για τη διάθεσή του. Τα ενεργειακά οφέλη από την καύση είναι σχετικά μικρά αν τα συγκρίνουμε με το περιβαλλοντικό και επενδυτικό κόστος .Κομποστοποίηση ή λιπασματοποίησηΕίναι μια φυσική διαδικασία που μετατρέπει τα οργανικά υλικά σε μια πλούσια σκούρα ουσία που λέγεται κομπόστ ή εδαφοβελτιωτικό. Η κομποστοποίηση είναι ένας πολύ άμεσος και σημαντικός τρόπος ανακύκλωσης. Προϋποθέτει τη μηχανική διαλογή των απορριμμάτων για απομάκρυνση των ανόργανων υλικών και είναι μια εύκολη και εναλλακτική πρακτική που μας επιτρέπει να έχουμε υγιέστερα φυτά και να εξοικονομούμε χρήματα Διαλογή στην πηγήΕίναι διαδικασία ανακύκλωσης με την οποία επιτυγχάνεται ανάκτηση χρήσιμων υλικών όπως χαρτί, γυαλί, μέταλλο κλπ, πριν αυτά αναμειχθούν με την υπόλοιπη μάζα των απορριμμάτων.Δεν αποτελεί άλλη μια μέθοδο επεξεργασίας των απορριμμάτων, αλλά τρόπο για τη διαχείρισή τους.Μείωση των απορριμμάτωνΗ καλύτερη λύση για το πρόβλημα των απορριμμάτων είναι να αντιμετωπίζεται όσο πιο νωρίς γίνεται και όσο πιο κοντά στην πηγή ή στην αιτία που το δημιουργεί. Γι’ αυτό η μείωση των απορριμμάτων σε όλα τα στάδια της παραγωγής τους αποτελεί τη βασική επιλογή που πρέπει να ακολουθούμε.

Ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων

Η ανακύκλωση αποτελεί ένα από τα στάδια της ολοκληρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων.Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα πριν την ανακύκλωση είναι η πρόληψη που σημαίνει ότι παίρνουμε μέτρα για να μην έχουμε, να μην παράγουμε σκουπίδια. Και τι μπορούμε να κάνουμε; Είναι πολύ εύκολο! Σκεφτείτε:
· Μειώνουμε και περιορίζουμε τα σκουπίδια μας όσο το δυνατόν περισσότερο
· Χρησιμοποιούμε ξανά και δεν πετάμε απερίσκεπτα στα σκουπίδια
· Δωρίζουμε ή χαρίζουμε ότι δεν μας είναι χρήσιμο ή δεν χρειαζόμαστε πια
Το μυστικό είναι να μειώσουμε τις συσκευασίες, είναι να χρησιμοποιούμε προϊόντα μακράς διάρκειας και να διαβάζουμε τις ταμπέλες των προϊόντων για επικίνδυνες ουσίες που βλάπτουν το περιβάλλον.Μετά την πρόληψη συνεχίζουμε με τη μείωση προσπαθώντας να περιορίσουμε τα σκουπίδια που μαζεύουμε. Το επόμενο στάδιο είναι να ξαναχρησιμοποιήσουμε και να αξιοποιήσουμε με διαφορετικό τρόπο ότι με πρώτη ματιά μας φαίνεται άχρηστο και το τελευταίο στάδιο είναι ηανακύκλωση και η κομποστοποίηση ή λιπασματοποίηση. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζουμε ότι μόνο τα σκουπίδια που απομένουν στο τέλος αυτού του κύκλου θα φτάσουν στους χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ) που σήμερα ονομάζονται χώροι υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ).

Τι είναι η ανακύκλωση

Φέρτε στο μυαλό σας έναν κύκλο. Δεν έχει ούτε αρχή, ούτε τέλος. Έτσι είναι και ο κύκλος ζωής στη φύση. Τα δέντρα για παράδειγμα έχουν κύκλους ζωής. Ένα βλαστάρι φυτρώνει στη γη, μεγαλώνει με τον ήλιο, βγάζει ρίζες, κορμό, κλαδιά, καρπούς, γερνάει και πεθαίνει. Όταν πεθάνει επιστρέφει στη γη, εκεί από όπου ξεκίνησε, συμβάλλοντας να γεννηθούν νέα δέντρα. Αυτός είναι με λίγα λόγια ένας κύκλος ζωής. Όπως τα δέντρα, έτσι και τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή έχουν έναν κύκλο ζωής.. Ποια είναι τα στάδια ζωής ενός προϊόντος;
· Απόκτηση πρώτων υλών
· Κατασκευή (υλικών και προϊόντων)
· Συσκευασία και τυποποίηση
· Μεταφορά και διανομή
· Χρήση/ επαναχρησιμοποίηση/ συντήρηση
· Ανακύκλωση/ ανάκτηση απορριμμάτων και αποβλήτων
· Τελική διάθεση / απόρριψη
Ανακύκλωση είναι η διαδικασία της συστηματικής συλλογής, διαλογής και επαναφοράς των χρήσιμων υλικών από τα απορρίμματα στον κοινωνικό και οικονομικό κύκλο ζωής. Η ανακύκλωση περιλαμβάνει όλα τα μέτρα για την ανάκτηση αυτών των υλικών και την προώθησή τους στη διαδικασία παραγωγής νέων προϊόντων που δημιουργούνται μέσα από την επεξεργασία ήδη χρησιμοποιημένων προϊόντων. Άλλοτε τα υλικά αυτά χρησιμοποιούνται και πάλι για τον ίδιο σκοπό (π.χ. παλιά κουτάκια αλουμινίου και γυάλινες φιάλες ξαναγίνονται κουτιά ή φιάλες) και άλλοτε τα παλιά υλικά μετατρέπονται σε τελείως διαφορετικά και νέα προϊόντα.Πλεονεκτήματα και οφέλη της ανακύκλωσηςΤα σημαντικότερα οφέλη της ανακύκλωσης είναι:
· Η μείωση του όγκου και του βάρους των απορριμμάτων
· Η εξοικονόμηση χώρου
· Η μείωση του κόστους συλλογής, μεταφοράς και διάθεσης των απορριμμάτων
· Η εξοικονόμηση πρώτων υλών, ενέργειας και νερού
· Η δημιουργία θέσεων εργασίας σε βιομηχανίες και προγράμματα ανακύκλωσης
· Η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και των κινδύνων για τη δημόσια υγεία
· Η ευκαιρία που δίνεται σε όλους τους πολίτες να δράσουν για περιβάλλον
Για παράδειγμα η ανακύκλωση του αλουμινίου
· καταναλώνει 95% λιγότερη ενέργεια σε σχέση με τη παραγωγή αλουμινίου από βωξίτη
· δημιουργεί 95% λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση και 97% λιγότερη ρύπανση νερού
Ενώ ανακυκλώνοντας 1 κιλό αλουμίνιο εξοικονομούνται:
· 8 κιλά βωξίτη
· 4 κιλά χημικών προϊόντων και
· 14 κιλοβατώρες ενέργειας
και ανακυκλώνοντας 1 τόνο χαρτιού
· εξοικονομούνται 17 δέντρα και 30.000 - 60.000 λίτρα νερού και
· μειώνεται κατά 95% η ατμοσφαιρική ρύπανση
Είδη και μοντέλα ανακύκλωσης

Ανακύκλωση με Μπλε ΚάδουςΟι πολίτες τοποθετούν σε ειδική μπλε τσάντα που προμηθεύονται από το Δήμο
· Αλουμινένια κουτάκια από αναψυκτικά και μπύρες
· Σιδερένιες κονσέρβες από γάλα και τρόφιμα
· Γυάλινα μπουκάλια κάθε είδους
· Πλαστικά μπουκάλια νερού, αναψυκτικά, απορρυπαντικά
· Χαρτοκιβώτια, χάρτινες συσκευασίες υγρών προϊόντων από χυμούς και γάλατα
· Έντυπα (εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία)
Μετά αδειάζουν όλα τα υλικά στον ειδικό μπλε κάδο που έχει τοποθετηθεί σε ειδικό σημείο της γειτονιάς. Στη συνέχεια ειδικά οχήματα συλλογής αδειάζουν τους κάδους και μεταφέρουν τα υλικά στο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών. Εκεί τα συλλεγόμενα υλικά διαχωρίζονται, συμπιέζονται και δεματοποιούνται (εκτός από το γυαλί) και στέλνονται στις αντίστοιχες βιομηχανίες για αξιοποίηση και ανακύκλωση. Προϋπόθεση για το μοντέλο αυτό είναι η Διαλογή των Απορριμμάτων στην Πηγή (στο σπίτι, στο γραφείο, στη βιομηχανία, στο σχολείο, κλπ)Ανακύκλωση με διαφορετικούς κάδους για κάθε υλικό (χαρτί, γυαλί, κλπ)Οι πολίτες τοποθετούν τα υλικά για ανακύκλωση σε ειδικούς κάδους ανάλογα με τη σήμανση ή το χρώμα κάθε κάδου. Οι κάδοι ανακύκλωσης τοποθετούνται σε κεντρικά σημεία, ώστε να υπάρχει εύκολη πρόσβαση. Η συχνότητα συλλογής τους εξαρτάται από τον όγκο των υλικών και την τοποθεσία των κάδων. Οι κάδοι αδειάζονται επί τόπου ή μεταφέρονται και αντικαθίστανται από άλλους, ενώ τα υλικά μεταφέρονται σε χώρο προσωρινής αποθήκευσης, σε Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών ή απευθείας στις βιομηχανίες αξιοποίησης και ανακύκλωσης. Και στο μοντέλο αυτό προηγείται η Διαλογή των Απορριμμάτων στην Πηγή.Συλλογή πόρτα-πόρταΟι πολίτες βγάζουν στην πόρτα τους σε καθορισμένες ημέρες τα υλικά που είναι για ανάκτηση ή ανακύκλωση με σκοπό να συλλεγούν από το ειδικό όχημα συλλογής και να οδηγηθούν στον τελικό χρήστη. Το πρόγραμμα αφορά ένα ή περισσότερα υλικά που συλλέγονται είτε όλα μαζί (ανάμεικτα), είτε χωριστά. Η συμμετοχή μπορεί να είναι εθελοντική ή υποχρεωτική, ενώ στους κατοίκους παραχωρούνται πολλές φορές δοχεία ή κάδοι για την αποθήκευση των ανακυκλώσιμων υλικών στο σπίτι. Με τη μέθοδο αυτή ανακτώνται συνήθως εφημερίδες, όπως επίσης μπουκάλια και κουτιά και σπανιότερα άλλα είδη υλικών. Ευκαιριακά μπορεί να ανακτώνται και υλικά οικοδομών και εκσκαφών. Τα Κέντρα Ανακύκλωσης Τα κέντρα ανακύκλωσης είναι ειδικές κατασκευές μεγάλων διαστάσεων, στις οποίες είναι ενσωματωμένα μηχανήματα συλλογής:
· πλαστικών μπουκαλιών
· μεταλλικών κουτιών και
· γυάλινων φιαλών
Ακόμη, διαθέτουν ειδικούς χώρους για την ανακύκλωσης:
· κινητών τηλεφώνων
· μπαταριών
· χαρτιού και πλαστικών συσκευασιών
Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανακύκλωσης, αποδίδεται στους ανακυκλωτές (δηλαδή στους πολίτες που ανακυκλώνουν) ανταποδοτικό κίνητρο ανά επιστρεφόμενη συσκευασία. Οι καταναλωτές μπορούν να δωρίσουν την αξία του ανταποδοτικού κινήτρου υπέρ κάποιου κοινωνικού σκοπού. Στην Ελλάδα Κέντρα Ανακύκλωσης υπάρχουν στο Δήμο Αθηναίων (στο Σύνταγμα, στην Ομόνοια, κλπ)

Η νομοθεσία

Η ανακύκλωση σήμερα είναι υποχρεωτική διαδικασία που ρυθμίζεται από νόμους, κανονισμούς και οδηγίες. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ισχύει η Κοινοτική Οδηγία 94/62 που βάζει τους εξής στόχους:
· ανάκτηση του 50% - 65% όλων των απορριμμάτων συσκευασίας
· ανακύκλωση του 25% - 45% όλων των υλικών συσκευασίας με ελάχιστο όριο το 15% για κάθε υλικό ξεχωριστά
Μέχρι το 2001 η Ελλάδα δεν είχε την κατάλληλη νομοθεσία για ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων. Σήμερα έστω και με καθυστέρηση, η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα πιο σύγχρονα σε ευρωπαϊκό επίπεδο νομοθετικά πλαίσια. Ο νόμος 2939/2001 «Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων - Ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και άλλων προϊόντων ( ΕΟΕΔΣΑΠ) και άλλες διατάξεις» καλύπτει:
· όλες τις συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά
· όλα τα απόβλητα συσκευασιών
· καθώς και «άλλα προϊόντα» (ελαστικά, ορυκτέλαια, συσσωρευτές, ηλεκτρικές στήλες, απόβλητα από οικοδομές και κατεδαφίσεις, ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά απόβλητα και οχήματα κλπ)
ορίζει ότι
· η ανάκτηση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των στερεών αποβλήτων (συμπεριλαμβανομένων και των οργανικών αποβλήτων) γίνεται υποχρεωτική. Αυτό σημαίνει ότι μόνο τα υπολείμματα των αποβλήτων μας επιτρέπεται να καταλήγουν για τελική διάθεση. Ενώ αν οι χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων δεν καταργηθούν μέχρι το 2008, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μας επιβάλλει πολύ σοβαρά πρόστιμα.
βάζει συγκεκριμένους στόχους και ευθύνες που αφορούν
· τους παραγωγούς και διακινητές
· τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και
· τους πολίτες
Η νομοθεσία ρυθμίζει επίσης την εναλλακτική διαχείριση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων.Ο φορέας που έχει την ευθύνη να οργανώσει την συλλογή και ανακύκλωση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών είναι η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕ. Η νομοθεσία προβλέπει:
· Μείωση και εξάλειψη των επικίνδυνων ουσιών που περιέχονται σε απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού στο στάδιο του σχεδιασμού και της κατασκευής τους
· Ενθάρρυνση νέου σχεδιασμού συσκευών, ώστε να διευκολύνεται η επαναχρησιμοποίηση κι ανακύκλωσή τους
· Χωριστή συλλογή τουλάχιστον 4 κιλών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών κατά άτομο το χρόνο
Μέχρι 31 Δεκεμβρίου του 2011 θα πρέπει να ανακυκλώνεται:
· 55-80% του βάρους των απορριμμάτων συσκευασίας
· τουλάχιστον 60% του βάρους των απορριμμάτων συσκευασίας χαρτιού και γυαλιού
· τουλάχιστον 50% τους βάρους των απορριμμάτων συσκευασίας μετάλλων
· τουλάχιστον 22,5% του βάρους των απορριμμάτων συσκευασίας πλαστικού
· τουλάχιστον 15% του βάρους των απορριμμάτων συσκευασίας ξύλου
Η ευθύνη των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης

Σύμφωνα με τη σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση, από τον Δεκέμβριο του 2003 η συγκέντρωση των στερεών αποβλήτων και τοποθέτησή τους σε κάδους γίνεται με ευθύνη του κύριου (νομέα ή κατόχου) του χώρου από τον οποίο προέρχονται τα απόβλητα.
Η οργάνωση των μέσων (δηλαδή των κάδων) συγκέντρωσης και τοποθέτησης των αστικών αποβλήτων γίνεται από τον δήμο ή την κοινότητα. Επίσης, σύμφωνα με το νόμο 2939/2001 η διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας είναι υποχρεωτική για τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και οργανώνεται
· είτε από τους Δήμους, τις Κοινότητες ή τους Συνδέσμους Δήμων ή Κοινοτήτων
· είτε από τους διαχειριστές συσκευασιών (συστήματα ατομικής ή συλλογικής εναλλακτικής διαχείρισης) σε συνεργασία με τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης

Μια διαφορετική προσέγγιση

Στη σημερινή εποχή οι κοινωνίες έχουν στραφεί σε μια διαφορετική πολιτική για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Σήμερα ξεκινάμε με την πρόληψη και την αποφυγή παραγωγής απορριμμάτων, συνεχίζουμε με την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και την αξιοποίηση των απορριμμάτων και μόνο στο τέλος προχωράμε στη διαχείριση των υπολειμμάτων με ταφή ή καύση. Πώς μπορούμε να το πετύχουμε αυτό σε μια τοπική κοινωνία; Τι χρειαζόμαστε; Τι πρέπει να καταλάβουμε;
· Χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό σύστημα κοστολόγησης των τελών καθαριότητας. Αντί οι πολίτες να χρεώνονται με βάση τα τετραγωνικά μέτρα του χώρου τους και την αντικειμενική αξία των ακινήτωνθα πρέπει να χρεώνονται και να πληρώνουν τα δημοτικά τέλη καθαριότητας με βάση το είδος και την ποσότητα των σκουπιδιών που πετάνε.
· Πρέπει να καταλάβουμε ότι «ο παραγωγός έχει ευθύνη για όλον τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος».
Η αρχή αυτή είναι μία προέκταση της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Στόχος της είναι να διασφαλίσει ότι οι εταιρείες (παραγωγοί ή εισαγωγείς προϊόντων) αναλαμβάνουν την ευθύνη των προϊόντων που έχουν διαθέσει στην αγορά όταν τα προϊόντα αυτά έχουν πλησιάσει στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Αυτό σημαίνει ότι ο παραγωγός έχει την ευθύνη είτε μόνος του, είτε δημιουργώντας μαζί με άλλους τους κατάλληλους φορείς να συλλέξει τα προϊόντα του μετά τη χρήση τους. Επίσης πρέπει να διασφαλίσει ότι τα προϊόντα αυτά επαναχρησιμοποιούνται, ανακυκλώνονται και γενικά αξιοποιούνται και δεν καταλήγουν στο περιβάλλον είτε σε χώρους ταφής ή καύσης. ΄Τι μπορούμε να κάνουμε ως πολίτες και περιβαλλοντικά συνειδητά και υπεύθυνα άτομα για τα σκουπίδια μας;
· Να γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει μαγική λύση που να μας απαλλάσσει από τα σκουπίδια χωρίς κόπο και κόστος.
· Να συζητήσουμε για το πώς θα μειώσουμε την ποσότητα των σκουπιδιών που πάνε για ταφή
· Να βρούμε τρόπους για να βάλουμε και πάλι τα υλικά που καταλήγουν στα άχρηστα σε μια κυκλική οικονομία με επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση
· Να αλλάξουμε το μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης ώστε να γίνει πιο βιώσιμο
Σκεφτείτε και προτείνετε:
· Τι μπορούμε να κάνουμε στις γειτονιές, στις πόλεις, στα χωριά μας;
· Τι μπορούμε να κάνουμε στο σχολείο, στο γραφείο και στο σπίτι μας;

Μια διαφορετική προσέγγιση

Στη σημερινή εποχή οι κοινωνίες έχουν στραφεί σε μια διαφορετική πολιτική για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Σήμερα ξεκινάμε με την πρόληψη και την αποφυγή παραγωγής απορριμμάτων, συνεχίζουμε με την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και την αξιοποίηση των απορριμμάτων και μόνο στο τέλος προχωράμε στη διαχείριση των υπολειμμάτων με ταφή ή καύση. Πώς μπορούμε να το πετύχουμε αυτό σε μια τοπική κοινωνία; Τι χρειαζόμαστε; Τι πρέπει να καταλάβουμε;
· Χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό σύστημα κοστολόγησης των τελών καθαριότητας. Αντί οι πολίτες να χρεώνονται με βάση τα τετραγωνικά μέτρα του χώρου τους και την αντικειμενική αξία των ακινήτωνθα πρέπει να χρεώνονται και να πληρώνουν τα δημοτικά τέλη καθαριότητας με βάση το είδος και την ποσότητα των σκουπιδιών που πετάνε.
· Πρέπει να καταλάβουμε ότι «ο παραγωγός έχει ευθύνη για όλον τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος».
Η αρχή αυτή είναι μία προέκταση της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Στόχος της είναι να διασφαλίσει ότι οι εταιρείες (παραγωγοί ή εισαγωγείς προϊόντων) αναλαμβάνουν την ευθύνη των προϊόντων που έχουν διαθέσει στην αγορά όταν τα προϊόντα αυτά έχουν πλησιάσει στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Αυτό σημαίνει ότι ο παραγωγός έχει την ευθύνη είτε μόνος του, είτε δημιουργώντας μαζί με άλλους τους κατάλληλους φορείς να συλλέξει τα προϊόντα του μετά τη χρήση τους. Επίσης πρέπει να διασφαλίσει ότι τα προϊόντα αυτά επαναχρησιμοποιούνται, ανακυκλώνονται και γενικά αξιοποιούνται και δεν καταλήγουν στο περιβάλλον είτε σε χώρους ταφής ή καύσης. ΄Τι μπορούμε να κάνουμε ως πολίτες και περιβαλλοντικά συνειδητά και υπεύθυνα άτομα για τα σκουπίδια μας;
· Να γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει μαγική λύση που να μας απαλλάσσει από τα σκουπίδια χωρίς κόπο και κόστος.
· Να συζητήσουμε για το πώς θα μειώσουμε την ποσότητα των σκουπιδιών που πάνε για ταφή
· Να βρούμε τρόπους για να βάλουμε και πάλι τα υλικά που καταλήγουν στα άχρηστα σε μια κυκλική οικονομία με επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση
· Να αλλάξουμε το μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης ώστε να γίνει πιο βιώσιμο
Σκεφτείτε και προτείνετε:
· Τι μπορούμε να κάνουμε στις γειτονιές, στις πόλεις, στα χωριά μας;
· Τι μπορούμε να κάνουμε στο σχολείο, στο γραφείο και στο σπίτι μας;
Η ανακύκλωση στο σχολείο

Σκεφτείτε πόσο χαρτί και πόσα άλλα ανακυκλώσιμα υλικά χρησιμοποιεί η τάξη σας κάθε μέρα στο σχολείο! Ξεκινώντας ένα πρόγραμμα ανακύκλωσης μπορείτε να συμμετάσχετε ενεργά στη διαλογή των απορριμμάτων στη πηγή, να εφεύρετε τρόπους να ξαναχρησιμοποιήσετε τα πράγματα που νομίζετε ότι είναι για πέταμα και να κάνετε κάτι σημαντικό για το περιβάλλον.Τι βήματα θα κάνατε αν θέλατε να ξεκινήσατε ένα πρόγραμμα για την ανακύκλωση χαρτιού στο σχολείο σας; Με ποιους θα επικοινωνούσατε; Ποιους θα ενημερώνατε; Τι θα χρειαζόσαστε; Πώς θα δουλεύατε και με ποιους θα συνεργαζόσαστε;Για παράδειγμα:
· Θα οργανώνατε μια συζήτηση στην τάξη για τη σημασία της ανακύκλωσης;
· Θα ζητούσατε από το δήμο να προμηθεύσει το σχολείο σας με έναν ειδικό κάδο για χαρτί;
· Θα οργανώνατε πρόγραμμα συλλογής χαρτιού για κάθε τάξη;
· Θα φτιάχνατε ειδικά κουτιά συγκέντρωσης των ανακυκλούμενων υλικών για κάθε αίθουσα του σχολείου σας;
· Θα φτιάχνατε ομάδα ανακύκλωσης;
Εκτός από χαρτί τι άλλο θα μπορούσατε να ανακυκλώσετε στο σχολείο σας; Τι άλλο θα μπορούσατε να κάνετε στο σχολείο για την ανακύκλωση;
· Να σχεδιάστε έναν χάρτη της περιοχής όπου μένετε με τα σημεία των κάδων ανακύκλωσης και το υλικό που ανακυκλώνεται. Υπάρχουν κάδοι για όλα τα υλικά (χαρτί, γυαλί, μέταλλο, πλαστικό); Έχουν οι κάτοικοι εύκολη πρόσβαση στους κάδους ανακύκλωσης; Χρησιμοποιούνται οι κάδοι αυτοί ή όχι;
· Να μάθετε τι συμβαίνει με τα σκουπίδια όταν δεν ανακυκλώνονται;. Υπάρχουν χωματερές στην πόλη ή το χωριό σας;
· Να μάθετε αν υπάρχουν εργοστάσια και εταιρείες ανακύκλωσης στην περιοχή σας και τι υλικά ανακυκλώνουν (χαρτί, μέταλλο, γυαλί, πλαστικό).
· Να ενημερωθείτε για άλλα υλικά που μπορείτε να ανακυκλώσετε στην πόλη σας; Μπαταρίες, ελαστικά, υπολογιστές, οικιακές συσκευές, κλπ.
Την προηγούμενη χρονιά πάνω από 1.300 σχολεία της χώρας συμμετείχαν σε προγράμματα και δίκτυα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης; Το δικό σχολείο σας συμμετέχει; Τι γνωρίζετε για τα προγράμματα;
· Φύση Χωρίς Σκουπίδια
· Οικολογικά Σχολεία
· Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον
· Οι Πράσινες Γωνιές της Γειτονιάς Μου
· Μαθαίνω για τα Δάση
· Οι Φίλοι μου οι Πελαργοί

Οικολογικά και ανακυκλωμένα προϊόντα

Πότε ένα προϊόν είναι «οικολογικό»; Σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία (1998) η χρήση του όρου οικολογικό επιτρέπεται και είναι νόμιμη μόνο όταν ο όρος αυτός έχει δοθεί σε ένα προϊόν ή όταν το προϊόν έχει οικολογικό σήμα (με βάση τον κανονισμό της ΕΟΚ 880/92 ή με βάση κάποιο ιδιωτικό ή δημόσιο σύστημα εκχώρησης που ισχύει νόμιμα). Οι παραβάτες τιμωρούνται σύμφωνα με τον αγορανομικό κώδικα και να προϊόντα δεσμεύονται.Επειδή η επιλογή προϊόντων που είναι φιλικά στο περιβάλλον δεν είναι εύκολη υπόθεση θα πρέπει να αναζητούμε την οικολογική σήμανσηΠαραδείγματα οικολογικής σήμανσης από αναγνωρισμένους φορείς είναι:Το Οικολογικό Σήμα της Ευρωπαϊκής ΈνωσηςΟ Γαλάζιος Άγγελος της ΓερμανίαςΟ Κύκνος των Σκανδιναβικών χωρών Η Πράσινη Σφραγίδα των ΗΠΑΟ Ενεργειακός Αστέρας για προϊόντα χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσηςΕπίσης πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στα σήματα της ανακύκλωσης. Για παράδειγμα το σήμα σημαίνει ότι το προϊόν προέρχεται από ανακυκλωμένη πρώτη ύλη, ενώ το σήμα σημαίνει ότι το προϊόν είναι ανακυκλώσιμο.Τι προϊόντα πρέπει να αποφεύγουμε να αγοράζουμε; Ο κατάλογος είναι μεγάλος γι’ αυτό θα αναφέρουμε κάποια προϊόντα ενδεικτικά.
· Προϊόντα βινυλίου (χλωριωμένα πλαστικά PVC)
· Προϊόντα πολυουρεθάνης
· Προϊόντα που περιέχουν ενώσεις μολύβδου
· Προϊόντα αμιάντου
· Προϊόντα που περιέχουν ενώσεις του χλωρίου
· Προϊόντα που περιέχουν γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς
· Κλπ
Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε Μαύρη Λίστα Greenpeace στο www.greenpeace.gr Πού μπορούμε να βρούμε πράσινα προϊόντα;Αν και η αγορά των πράσινων προϊόντων δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη στην Ελλάδα (με εξαίρεση τους ηλιακούς θερμοσίφωνες και τους λαμπτήρες εξοικονόμησης) μπορεί κανείς να ψάξει για το προϊόν που αναζητά στο διαδίκτυο και να το εντοπίσει σχετικά εύκολα.

ήματα, εταιρείες και προγράμματα ανακύκλωσης

Το λογότυπο της ανακύκλωσης που χρησιμοποιούμε σήμερα σχεδιάστηκε το 1970, από τον G. Dean Anderson (έναν φοιτητή αρχιτεκτονικής) για τον διαγωνισμό που διοργάνωσε μια αμερικάνικη εταιρεία για την Ημέρα της Γης. Οικολογικά Σήματα Είναι ετικέτες που δείχνουν στους καταναλωτές ότι τα προϊόντα που τις έχουν είναι φιλικά προς το περιβάλλον σε σχέση με άλλα ανταγωνιστικά προϊόντα. Στόχος τους είναι η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών για να αγοράζουν προϊόντα που σέβονται το περιβάλλον και η πίεση προς τους παραγωγούς για την υιοθέτηση μεθόδων καθαρής παραγωγής.Η σήμανση των οικολογικών προϊόντων στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας είναι εθελοντική. Δεν υπάρχει νομοθεσία που να επιβάλλει την οικολογική σήμανση. Το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα Το «Λουλούδι» είναι πανευρωπαϊκό σύμβολο για οικολογικά προϊόντα. Τα κριτήρια για την απονομή του αφορούν την κατανάλωση ενέργειας, τη ρύπανση και τη δημιουργία αποβλήτων. Το σήμα απονέμεται μόνο στους περισσότερο φιλικούς προς το περιβάλλον κατασκευαστές και σήμερα καλύπτει 25 τύπους προϊόντων και υπηρεσιών (εκτός από τρόφιμα, ποτά και φαρμακευτικά είδη). Ο Μπλε Άγγελος Δημιουργήθηκε το 1978 στη Γερμανία και είναι το πρώτο οικολογικό σήμα που παρουσιάστηκε στην αγορά. Ο Κύκνος της Νορβηγίας Δημιουργήθηκε το 1989 από την κυβέρνηση της Νορβηγίας και η τυπική του διάρκεια είναι τρία χρόνια.Εταιρείες και Προγράμματα ΑνακύκλωσηςΣυλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης που έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων:
· Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσσωρευτών Α.Ε. για τη διαχείριση χρησιμοποιημένων συσσωρευτών μολύβδου και καδμίου.
· Εναλλακτική Διαχείριση Οχημάτων Ελλάδος για τη διαχείριση οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους.
· Ανακύκλωση Συσκευασιών Α.Ε. για την οργάνωση και λειτουργία Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού
· Ecoelastika για την δημιουργία συλλογικού συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης μεταχειρισμένων ελαστικών.
· Ανακύκλωση Φορητών Ηλεκτρικών Συσκευών (Α.Φ.Η.Σ. Α.Ε. ) για την οργάνωση συλλογικού συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης φορητών ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών.
· Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης και Ανακύκλωσης για την οργάνωση συστήματος διαχείρισης, συλλογής, μεταφοράς, επαναχρησιμοποίησης και αξιοποίησης των αποβλήτων συσκευασιών.
· Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης συσκευασιών λιπαντικών για τη διαχείριση συσκευασιών που περιέχουν λιπαντικά έλαια.
· Εθνικό Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων για την οργάνωση και λειτουργία πανελλήνιου δικτύου συλλογής, προσωρινής αποθήκευσης και μεταφοράς προς ανακύκλωση των αποβλήτων λιπαντικών ελαίων.
· Ατομικό σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών της Ιδιωτικής Ετικέτας και Εισαγωγής Προϊόντων «ΑΒ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ» για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών ιδιωτικής ετικέτας της εταιρείας.
Οικολογική σήμανση
· Γαλάζιος Άγγελος (Γερμανία) www.blauer-engel.de
· Ενεργειακός Αστέρας www.eu-energystar.org/el/index.html
· Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα http://europa.eu.int/comm/environment/ecolabel
· Κύκνος (Σκανδιναβία) www.svanen.nu/Eng/default.asp
· Green Seal (ΗΠΑ) www.greenseal.org

Κάνω κάτι για το περιβάλλον

Μερικές απλές κινήσεις που μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τις αγορές μας
· χρησιμοποιούμε λίστα για τα ψώνια και αγοράζουμε μόνο ότι χρειαζόμαστε
· αγοράζουμε προϊόντα που μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν
· διαλέγουμε ένα προϊόν καθαρισμού γενικής χρήσεως για το σπίτι
για να μειώσουμε τα απορρίμματα που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες
· διαβάζουμε προσεκτικά τα συστατικά των προϊόντων που αγοράζουμε
· δεν αγοράζουμε ή αποφεύγουμε προϊόντα που βλάπτουν τον άνθρωπο και το περιβάλλον
· αγοράζουμε μη τοξικά προϊόντα όποτε είναι δυνατόν
· χρησιμοποιούμε εναλλακτικά προϊόντα καθαρισμού όπως το ξύδι ή το λεμόνι
για να μειώσουμε τα σκουπίδια που φθάνουν στις χωματερές
· δεν πετάμε απερίσκεπτα
· νοικιάζουμε, μοιραζόμαστε και δανειζόμαστε αντί να αγοράζουμε καινούργια πράγματα
· πουλάμε ή χαρίζουμε σε φίλους και γείτονες ότι δεν μας είναι πια χρήσιμο
· φτιάχνουμε δώρα και κάρτες για τους αγαπημένους μας αντί να τα αγοράσουμε
· φυτεύουμε λαχανικά και λουλούδια στον κήπο μας
· αγοράζουμε βιβλία από δεύτερο χέρι
για να μειώσουμε τις συσκευασίες
· προτιμούμε συσκευασίες από ανακυκλωμένα υλικά ή συσκευασίες ανακυκλώσιμες
· διαλέγουμε τα προϊόντα συσκευασμένα με τρόπο που διευκολύνει τη χρήση και την κατανάλωσή τους
· αποφεύγουμε τα αγαθά με μεγάλες και ογκώδεις συσκευασίες
· δεν αγοράζουμε πολλά προϊόντα μιας χρήσης (χαρτομάντιλα, χαρτί κουζίνας, κλπ)
· αγοράζουμε προϊόντα που αντέχουν και έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής
· φέρνουμε τις δικές μας τσάντες όταν πάμε για ψώνια
Μερικές ιδέες για να ξαναχρησιμοποιήσουμε πράγματα που έχουμε στο σπίτι μας
· Επιδιορθώνουμε τα ρούχα, τα παιχνίδια και τις συσκευές μας
· Χρησιμοποιούμε ξανά παλιούς φακέλους, φύλλα χαρτί που έχουν χρησιμοποιηθεί μόνο από τη μια μεριά, άδεια πλαστικά μπουκάλια νερού ή αναψυκτικών
Στέλνουμε τις λάμπες πυρακτώσεως στο παρελθόν και χρησιμοποιούμε λάμπες εξοικονόμησης που καταναλώνουν 4-5 φορές λιγότερη ενέργεια και έχουν διάρκεια ζωής 8-12 χρόνια μειώνοντας παράλληλα το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος 12 € περίπου το χρόνο ανά λάμπα.Για περισσότερες πληροφορίες για την Καμπάνια της Greenpeace μπείτε: www.greenpeace.org/greeceΞεκινάμε την ανακύκλωση στο σπίτι
1. Ενημερωνόμαστε για την ανακύκλωση στη γειτονιά μας. Μαθαίνουμε τι γίνεται στο δήμο σας. Υπάρχει πρόγραμμα ανακύκλωσης; Τι πρέπει να κάνουμε εμείς; Τι υλικά μπορούμε να ανακυκλώσουμε; Κινούμαστε γρήγορα και ενημερωνόμαστε !!! Η ανακύκλωση ξεκινάει από το κατώφλι του σπιτιού μας !!!
2. Διαχωρίζουμε τα σκουπίδια μας. Μόλις μάθουμε τι προϊόντα μπορούμε να ανακυκλώσουμε, θα πρέπει να βρούμε ένα μέρος για να τα συγκεντρώνουμε. Ενθαρρύνουμε όλα τα μέλη της οικογένειάς μας να σκεφτούν τι μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί ή να ανακυκλωθεί πριν το πετάξουν στα σκουπίδια.
3. Βγάζουμε τα σκουπίδια που είναι για ανακύκλωση. Ενημερωνόμαστε για τις ημέρες που ο δήμος μας συλλέγει τα ανακυκλώσιμα. Κάποιοι δήμοι τα συλλέγουν κάθε βδομάδα και άλλοι κάθε δεκαπέντε ημέρες.

ΧΑΡΤΙ:
Μια ιστορία γραμμένη σε χαρτί

Το χαρτί είναι μέρος της καθημερινής μας ζωής. Διαβάζουμε εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία. Γράφουμε εργασίες και φτιάχνουμε κατασκευές και έργα τέχνης από χαρτί. Χρησιμοποιούμε χάρτινες σακούλες στις αγορές μας. Οι κάρτες, τα γράμματα και τα κουτιά με τα δώρα που στέλνουμε και μας στέλνουν είναι από χαρτί. Το ίδιο και τα κύπελλα στα οποία πίνουμε τον καφέ μας και οι αφίσες που βάζουμε στον τοίχο. Ακόμα και τα χαρτομάντιλα είναι από χαρτί. Έχετε ποτέ αναρωτηθεί από τι φτιάχνεται το χαρτί και από πού μας έρχεται; Πότε φτιάχτηκε χαρτί για πρώτη φορά στην ιστορία Η ανακύκλωση του χαρτιού είναι το ίδιο παλιά με την εφεύρεση του χαρτιού: την πρώτη φορά που φτιάχτηκε χαρτί ήταν από χρησιμοποιημένα υλικά. Σύμφωνα με τον θρύλο, το 105 π.Χ. στην Κίνα ένας αξιωματούχος της αυλής, ο Τσάι Λουν, μίλησε στον αυτοκράτορα Χο Τι της δυναστείας των Χαν, για τη έμπνευση που είχε να φτιάξει χαρτί. Ο Τσάι Λουν ανακάτεψε κομμάτια από φλοιό δέντρων, παλιά κουρέλια και κομμάτια μετάξι, ίνες από κάνναβη, φύλλα μουριάς και τα πολτοποίησε σφυροκοπώντας τα μέσα σε νερό. Τον πολτό που έφτιαξε τον έβαλε σε ένα πλέγμα από μπαμπού για να στεγνώσει. Το πρώτο χαρτί στην ιστορία της ανθρωπότητας ήταν πραγματικότητα. Το 1907 ο αρχαιολόγος Όρελ Στάιν σε έναν πύργο του Σινικού Τείχους βρήκε ένα κιβώτιο που εκτός άλλων περιείχε και εννέα επιστολές γραμμένες σε χαρτί. Σύμφωνα με τους ειδικούς, κανένα από τα έγγραφα του κιβωτίου δεν ήταν μεταγενέστερο από το έτος 137. Η παρασκευή του χαρτιού ήταν ιερό και απαραβίαστο μυστικό για τους Κινέζους για οχτώ αιώνες όταν η γνώση πέρασε στους Άραβες από αιχμάλωτους Κινέζους χαρτοποιούς. Οι Άραβες δημιούργησαν χαρτοποιίες στη Βαγδάτη, τη Δαμασκό, τη Σαμαρκάνδη και διέδωσαν τον τρόπο παρασκευής χαρτιού στη Βόρεια Αφρική, τη Σικελία και την Ισπανία. Οι Ευρωπαίοι έμαθαν τα μυστικά του χαρτιού με τις σταυροφορίες. Το πρώτο εργοστάσιο χαρτοποιίας δημιουργήθηκε στη Βαλένθια της Ισπανίας τον 12ο αιώνα. Παρά το γεγονός ότι οι Άραβες έλεγχαν το εμπόριο χαρτιού σε όλη τη Μεσόγειο, μετά από δύο τρεις αιώνες όλες οι μεγάλες πόλεις της Ευρώπης απέκτησαν εργοστάσιο χαρτοποιίας. Μέχρι τον 18ο αιώνα το χαρτί κατασκευαζόταν από ίνες λιναριού, κάνναβης και κομμάτια κουρελιών. Οι πρώτες ύλες όμως δεν επαρκούσαν και έτσι οι άνθρωποι άρχισαν να κάνουν έρευνες για την ανακάλυψη νέων υλών για την παραγωγή χαρτιού αλλά και την μηχανική παρασκευή του γιατί μέχρι τότε το χαρτί φτιαχνόταν με το χέρι. Στα τέλη του 18ου αιώνα ένα Γερμανός παπάς παρασκεύασε για πρώτη φορά χαρτί από ίνες ξύλου ανακαλύπτοντας τη μέθοδο παρασκευής χαρτιού από ξυλόμαζα. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα.

Πώς φτιάχνεται το χαρτί

Οι πρώτες ύλες για την παρασκευή χαρτιού είναι
· Πολτός ξύλων
· Παλιά χαρτιά (λευκά και σκούρα) από ανακύκλωση
· Βαμβάκι, λινό, μετάξι
· Φυτικά προϊόντα (άχυρο, μπαμπού, σιτηρά, ρύζι, καλάμι, πάπυρος)
· Διάφορα ανακυκλώσιμα υλικά μαζί με φυτικής προέλευσης πρώτη ύλη (όπως φύκια) και χημική επεξεργασία
Σήμερα
· τα 2/3 περίπου της παραγωγής χαρτιού βασίζεται σε παρθένες πρώτες ύλες που προέρχονται από το ξύλο, δηλαδή από δέντρα
· το 1/3 περίπου από ανακυκλωμένο χαρτί και
· μόνο το 5% του χαρτιού φτιάχνεται από άλλες πρώτες ύλες
Η κοπή παρθένων δασών για την παραγωγή χαρτιού δεν είναι, όπως παλιότερα, μια συνηθισμένη πρακτική. Τα δέντρα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή χαρτιού είτε προέρχονται από ελεγχόμενη διαχείριση των δασών, είτε καλλιεργούνται. Όμως συνεχίζεται η καταστροφή παρθένων ή σημαντικών δασών με σκοπό την αντικατάστασή τους από καλλιέργειες επιλεκτικών δέντρων που αναπτύσσονται πολύ γρήγορα (όπως οι ευκάλυπτοι, οι λεύκες κλπ). Τα τεχνητά «δάση» αποτελούν, ωστόσο, μια μονοκαλλιέργεια που καμία σχέση δεν έχει με την ποικιλότητα φυτών και ζώων που συνθέτουν ένα πραγματικό δάσος. Επίσης η καλλιέργεια δέντρων που αναπτύσσονται γρήγορα έχει αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον λόγω της χρήσης μεγάλων ποσοτήτων χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, της εξάντλησης και ερημοποίησης των εδαφών και της ελαχιστοποίησης της βιοποικιλότητας. Το χαρτί προέρχεται είτε από μηχανικό πολτό είτε από χημικό πολτό. Ο μηχανικός πολτός παρασκευάζεται από ξύλα λεύκας, κωνοφόρων δέντρων κλπ, τα οποία αφού αποφλοιωθούν, αλέθονται σε μικρά κομματάκια με την προσθήκη άφθονου νερού. Έτσι διαχωρίζονται οι ίνες από τα υπόλοιπα συστατικά του ξύλου. Οι ίνες κατακρατούνται σε ειδικό πλέγμα και αποτελούν τη βάση για την παρασκευή του χαρτιού. Τα υπόλοιπα συστατικά αυτοκαταστρέφονται λόγω της επαφής τους με τον αέρα κατά τη διαδικασία παραγωγής. Το χαρτί που προέρχεται από μηχανικό πολτό έχει λιγότερη γυαλάδα και αντοχή, κιτρινίζει με το πέρασμα του χρόνου και γίνεται εύθραυστο. Χαρτί από μηχανικό πολτό χρησιμοποιείται κυρίως για εφημερίδες και για φτηνά έντυπα. Για την παρασκευή χημικού πολτού ακολουθείται η ίδια διαδικασία με αυτήν του μηχανικού πολτού στο πρώτο στάδιο. Στη συνέχεια χρησιμοποιούνται χημικά υλικά για να διαλύσουν τα μη ινώδη συστατικά του ξύλου και να διατηρήσουν ακέραιη την κυτταρίνη. Ακολουθεί η επεξεργασία του πολτού με χημικά (καυστικό νάτριο, διοξείδιο του θείου) σε ειδικό κλίβανο με κενό αέρος. Στη συνέχεια ο πολτός παίρνει την τελική του μορφή στη «χαρτομηχανή».

Χρήσεις του χαρτιού

Το χαρτί, ανάλογα με τον τρόπο δημιουργίας του και τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε, ταξινομείται σε επτά κατηγορίες. Από κατηγορία σε κατηγορία διαφέρουν πολλά στοιχεία όπως η τιμή, το πάχος, η ποιότητα, η ευελιξία, η εμφάνιση κ.α.Οι κατηγορίες του χαρτιού είναι οι εξής:
Το δημοσιογραφικό χαρτί, που παράγεται με ανάμειξη μηχανικού και χημικού πολτού σε αναλογία 9 προς 1.
Το χαρτί εκτυπώσεων, στο οποίο ο μηχανικός πολτός περιέχεται σε περιορισμένη κλίμακα.
Το χαρτί γραφής, το οποίο παράγεται από πολτούς καλής ποιότητας και γίνεται αντικείμενο επιφανειακής επεξεργασίας έτσι ώστε να μπορούμε να το χρησιμοποιούμε για να γράφουμε με το χέρι
Το χαρτί συσκευασίας, που κατασκευάζεται κυρίως από θειικό πολτό και μετά ακολουθεί η επεξεργασία του για ειδικές χρήσεις (αδιάβροχο, λαδόχαρτο, γλασέ κ.λ.π.)
Τα χαρτιά οικιακής χρήσεως (υγείας, χαρτοπετσέτες, χαρτομάντιλα) που παράγονται από μίγμα μηχανικού και χημικού πολτού.
Τα χαρτιά περιτύλιξης, τα οποία έχουν καλές μηχανικές ιδιότητες, συνήθως παράγονται από θειικό πολτό.
Τα χαρτόνια ή χοντρά χαρτιά με μικρή ευελιξία, που παράγονται με πολλαπλές στρώσεις ινών, χρησιμεύουν κυρίως στις συσκευασίες βαρύτερων αντικειμένων.
Οι κύριες χρήσεις του χαρτιού σήμερα είναι οι εξής:
46% χρησιμοποιείται για ενημέρωση (δηλαδή για εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, τετράδια, κλπ)
37% χρησιμοποιείται για συσκευασίες (χαρτί για συσκευασία, χαρτοκιβώτια, κλπ)
9% για χαρτόνια
3% για βιομηχανικό χαρτί (φίλτρα, κλπ)
5% για tissues (χαρτί τουαλέτας, κουζίνας, χαρτομάντιλα, χαρτοπετσέτες)

Επιπτώσεις στο περιβάλλον

Ενώ το 1915 η παγκόσμια κατανάλωση χαρτιού δεν ξεπερνούσε του 5.000.000 τόνους το 1991 έφτασε τους 238.000.000τόνους !!Αν και το χαρτί είναι φυσικό προϊόν, η παραγωγή και η υπερκατανάλωσή του κοστίζουν στο περιβάλλον. Οι δραστηριότητες που επιβαρύνουν το περιβάλλον σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του χαρτιού είναι πολλές και ξεκινούν από τη στιγμή που φυτεύεται μια καλλιέργεια ή κόβεται ένα δάσος, μέχρι να μετατραπεί σε χαρτί, να φτάσει στα χέρια του καταναλωτή και να αχρηστευτεί.Οι δραστηριότητες αυτές αφορούν:
· την παραγωγή και εκμετάλλευση της πρώτης ύλης
· την βιομηχανική παραγωγή (προετοιμασία ξύλων, πολτοποίηση, λεύκανση, παραγωγή χαρτιού και άλλων προϊόντων του)
· τις μεταφορές των πρώτων υλών, των προϊόντων, των παραπροϊόντων και των αποβλήτων
Σημαντικά οικοσυστήματα απειλούνται από την κατανάλωση χαρτιού η οποία αυξάνεται κατακόρυφα. Σήμερα, το χαρτί που καταναλώνουμε προέρχεται κυρίως από καλλιέργειες δέντρων και τεχνητά δάση. Στη Σουηδία, τη Φιλανδία, τον Καναδά και τις ΗΠΑδάση που χρειάστηκαν πάνω από 1.000 χρόνια για να αναπτυχθούν, μπορεί να εξαφανιστούν μέσα σε 12 λεπτά. Για παράδειγμα, στον Καναδά, τη χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή χαρτιού για εφημερίδες, το χαρτί προέρχεται από το εύκρατο δάσος της βροχής, που είναι από τα πιο σημαντικά οικοσυστήματα της φύσης. Κάθε χρόνο κόβονται 2.500.000 στρέμματα δάσους. Αυτό εκτός από εικόνα θλίψης σημαίνει ότι καταστρέφεται η γονιμότητα του εδάφους και επηρεάζονται οι κύκλοι του νερού και της ζωής. Μέχρι πρόσφατα θεωρούσαμε ότι η λύση στα προβλήματα αυτά είναι η εντατική καλλιέργεια δέντρων που αναπτύσσονται γρήγορα με τη φροντίδα χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Τα δέντρα κόβονται όταν ολοκληρωθεί η ανάπτυξή τους, συνήθως σε λιγότερο από 80 χρόνια. Η μονοκαλλιέργεια όμως συμβάλλει στη βιολογική φτώχεια. Ενδημικά πουλιά αντιμετωπίζονται σαν ζιζάνια, τα ζώα σαν εχθροί. Βαριά μηχανήματα συμπιέζουν και σκληραίνουν το έδαφος. Πηγές, ποτάμια ή ρέματα που πηγάζουν από τα δάση κινδυνεύουν με ρύπανση εξαιτίας της χρήσης φυτοφαρμάκων κα λιπασμάτων. Τα πουλιά είναι εννιά φορές λιγότερα σε σχέση με αυτά που υπάρχουν σ΄ ένα φυσικό δάσος. Η εκχέρσωση αυθεντικών και παρθένων δασών για να καλλιεργηθούν στη θέση τους τεχνητές καλλιέργειες δέντρων (λεύκες, ευκάλυπτοι) και η αντικατάστασή τους από συστάδες που αποτελούνται από ένα μόνο είδος δέντρου οδηγεί στην καταστροφή των οικοσυστημάτων και τον κίνδυνο να μην μπορούν να καλυφθούν οι ανάγκες σε ξυλεία τα επόμενα χρόνια.

Η ανακύκλωση του χαρτιού

Ανακύκλωση είναι η αξιοποίηση των χαρτιών που προορίζονται για τα σκουπίδια ή θεωρούνται απορρίμματα με στόχο την αντιμετώπιση της ρύπανσης και την εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας. H ανακύκλωση έχει μεγάλη σημασία διότι:
· 1 τόνος ανακυκλωμένου χαρτιού ισοδυναμεί με το χαρτοπολτό που παράγουν 17 δέντρα
· για την ανακύκλωση χαρτιού απαιτείται 40% λιγότερη ενέργεια από την ενέργεια που απαιτείται για την παραγωγή χαρτιού από ξύλο
Στην Ελλάδα η κατανάλωση χαρτιού έχει ξεπεράσει τους 800.000 τόνους το χρόνο ενώ την ίδια στιγμή πετιούνται στα σκουπίδια τουλάχιστον 300.000 τόνοι χαρτιούΤι χρειάστηκε για την παραγωγή αυτών των 300.000 τόνων;
· 12 εκατομμύρια στρέμματα δάσους
· 100 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού που ισοδυναμεί με την ποσότητα κατανάλωσης νερού της Αττικής για 100 μέρες
· 1,5 - 2 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες που ισοδυναμεί με την ενέργεια που καταναλώνεται σε 3 μήνες από ένα εκατομμύριο σπίτια
Περιβαλλοντικά οφέλη από την ανακύκλωση του χαρτιού
· σώζονται 17 δέντρα
· απαιτείται η μισή περίπου ενέργεια και κατανάλωση νερού
· παράγεται 70% λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση
· μειώνονται τα απορρίμματα που καταλήγουν στις χωματερές
· δημιουργούνται 5πλάσιες θέσεις εργασίας
Ποιος είναι ο κύκλος της ανακύκλωσης;Πρώτο βήμα Συγκεντρώνουμε τα αντικείμενα και προϊόντα από χαρτί που έχουμε χρησιμοποιήσει χωριστά από τα υπόλοιπα σκουπίδια (κάνοντας διαλογή στην πηγή) Δεύτερο βήμα Η δημοτική αρχή, εθελοντές ή ιδιώτες έμποροι μαζεύουν τα χαρτιά που είναι για ανακύκλωση και τα δίνουν σε ειδικές βιομηχανίες για επεξεργασία.Τρίτο βήμα Άλλες βιομηχανίες αγοράζουν το ανακυκλωμένο χαρτί και το χρησιμοποιούν για την παραγωγή νέων ανακυκλωμένων προϊόντωνΚλείσιμο του κύκλου Τα νέα ανακυκλωμένα προϊόντα φθάνουν και πάλι στους καταναλωτέςΤι πρέπει να κάνουμε;
· Να δίνουμε μεγάλη προσοχή στη διαδικασία συλλογής και διαλογής των αποκομμάτων χαρτιού, γιατί έστω και ένα ελάχιστο ποσοστό ξένης ύλης μπορεί να καταστρέψει μεγάλη μερίδα της παραγωγής. Για παράδειγμα, αν ξεφύγει από τον έλεγχο και χρησιμοποιηθεί ως πρώτη ύλη μικρό ποσοστό πισσωμένου χαρτιού, όλο το χαρτί που θα παραχθεί θα είναι γεμάτο με μαύρα στίγματα και επομένως θα είναι ακατάλληλο για την αγορά.
· Να συμμετέχουμε ενεργά στη διαλογή στην πηγή σχολείο, γραφείο, κατοικίες, τυπογραφεία, βιομηχανίες, κλπ των διαφόρων κατηγοριών του χαρτιού, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή ποιότητα ανακυκλωμένων χαρτιών. Ανακατεύοντας όλες τις κατηγορίες χαρτιού μαζί παράγεται χαρτί κατώτερης ποιότητας.
· Να έχουμε υπόψη μας ότι προϋπόθεση για να πετύχει η ανακύκλωση είναι η απαλλαγή των χαρτιών από κάθε ξένη ύλη.
· Να φροντίζουμε ώστε η παραλαβή και η μεταφορά του χαρτιού που προορίζεται για ανακύκλωση να είναι σχετικά εύκολη δουλειά, και για μας και για τους ανθρώπους που συλλέγουν το χαρτί.
ΓΥΑΛΙ:
Ένας γυάλινος κόσμος

Το γυαλί ανακαλύφθηκε πριν από 5.000 χιλιάδες χρόνια περίπου. Λέγεται ότι πηγή έμπνευσης για να φτιαχτεί γυαλί ήταν τα υαλόμορφα υλικά που εμφανίζονται μετά από μια ηφαιστειακή έκρηξη. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έφτιαχναν διακοσμητικές γυάλινες χάντρες από άμμο και στάχτη ξύλου. Οι Ρωμαίοι έκαναν το γυαλί γνωστό στις βόρειες περιοχές της Ευρώπης, ενώ το Μεσαίωνα τα τζάμια αποτελούσαν σύμβολα πλούτου και δύναμης και υπήρχαν μόνο στα σπίτια των πλουσίων. Μέχρι τον 18ο και 19ο αιώνα το γυαλί ήταν πολύ ακριβό και είχε περιορισμένη χρήση κυρίως ως βιτρό (υαλογράφημα) σε εκκλησίες. Η παραγωγή γυαλιού σε ευρεία κλίμακα άρχισε με τη βιομηχανική επανάσταση. Στις αρχές του 20ου αιώνα ξεκίνησε η μαζική παραγωγή γυάλινων δοχείων, ενώ η παραγωγή γυάλινων λαμπτήρων αυτοματοποιήθηκε το 1926. Σήμερα το γυαλί είναι πολύ φθηνότερο και χρησιμοποιείται όχι μόνο για να φτιάξουμε παράθυρα και καθρέφτες αλλά για να φτιάξουμε δοχεία συσκευασίας τροφίμων και ποτών σε όλα τα σχήματα και τα μεγέθη. Επίσης από γυαλί φτιάχνονται τα παρμπρίζ των αυτοκινήτων, των τραίνων και των αεροπλάνων, οι φακοί για τα γυαλιά μας, τα τηλεσκόπια, οι φωτογραφικές και κινηματογραφικές μηχανές, θερμοκήπια και εργοστάσια, οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες, επιστημονικές συσκευές και δοκιμαστικοί σωλήνες, οπτικές ίνες για τις τηλεπικοινωνίες, οθόνες για τις τηλεοράσεις και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, γυάλινες ίνες για μόνωση. Ο κατάλογος είναι σχεδόν ατελείωτος.Το γυαλί έχει μια μοναδική ιδιότητα: μπορεί να χρησιμοποιηθεί πολλές φορές για τη συσκευασία ενός προϊόντος και είναι 100% ανακυκλώσιμο υλικό. Επίσης μπορεί να ανακυκλωθεί απεριόριστες φορές αν σπάσει ή φθαρεί. Θα μπορούσαμε δηλαδή να μηδενίσουμε τα απορρίμματα συσκευασίας από γυαλί αν ξαναχρησιμοποιούσαμε και ανακυκλώναμε τα γυάλινα μπουκάλια και βάζα που χρησιμοποιούμε. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η ενέργεια που απαιτείται για την τήξη του ανακυκλώσιμου γυαλιού είναι πολύ λιγότερη από την ενέργεια που απαιτείται για την δημιουργία γυαλιού από νέα ακατέργαστα υλικά. Η ανακύκλωση δηλαδή του γυαλιού συμβάλλει όχι μόνο στην εξοικονόμηση φυσικών πόρων αλλά και στην εξοικονόμηση ενέργειας.

ως φτιάχνεται το γυαλί

Η κατασκευή του γυαλιού βασίζεται σε μια απλή διαδικασία κατά την οποία αναμιγνύονται τρεις ανόργανες ουσίες που στη συνέχεια θερμαίνονται μέχρι να συγχωνευτούν. Οι ουσίες αυτές είναι η άμμοςπου μας δίνει το πυρίτιο, το ανθρακικό νάτριο (η σόδα) που χαμηλώνει το σημείο τήξης της άμμου, και το ανθρακικό ασβέστιο (ο ασβεστόλιθος) που σταθεροποιεί το γυαλί για να μην διαλυθεί στο νερό. Στα βασικά αυτά συστατικά μπορούν να προστεθούν διάφορα μεταλλικά οξείδια για να γίνει το γυαλί κατάλληλο για συγκεκριμένες χρήσεις και να πάρει διάφορα χρώματα. Όταν οι ουσίες που προστίθενται περιέχουν σίδηρο το γυαλί γίνεται καφέ ή πράσινο, όταν περιέχουν χρώμιο ή κοβάλτιο το γυαλί γίνεται πράσινο ή μπλε. Σχεδόν όλοι όμως οι παρασκευαστές γυαλιού χρησιμοποιούν κι ένα άλλο χρήσιμο υλικό: τα γυάλινα κατάλοιπα που ανακυκλώνονται και ξαναχρησιμοποιούνται. Υπάρχουν τρεις τρόποι για να πάρει το γυαλί το σχήμα που θέλουμε: με εμφύσηση (φυσητό γυαλί), με καλούπια ή με συσκευές που δημιουργούν φύλλα (ελάσματα) γυαλιού. Οι φυσικές ιδιότητες του γυαλιούΤο γυαλί είναι:
· στερεό υψηλής σκληρότητας
· άμορφο υλικό μη κρυσταλλικής δομής
· εύθραυστο
· διαφανές (για το φάσμα του ορατού φωτός)
· μονωτικό υλικό
· χημικά και βιολογικά αδρανές
Η αδράνεια είναι μια ιδιαίτερα χρήσιμη ιδιότητα του γυαλιού διότι λόγω της αδράνειας δύσκολα μεταβάλλει τη χημική του σύσταση ή αντιδρά με άλλες ουσίες. Γι’ αυτό τα γυάλινα δοχεία είναι ιδανικά για τη συσκευασία τροφίμων και ποτών αλλά και φαρμακευτικών προϊόντων: δεν επηρεάζονται από τα οξέα, ούτε απορροφούν στερεές ή υγρές ουσίες. Επίσης δεν αλλοιώνουν τη γεύση και την οσμή του περιεχομένου τους. Κανένα άλλο υλικό συσκευασίας δεν έχει τόσα πλεονεκτήματα.

Είδη και χρήσεις του γυαλιού

Βασικοί τύποι γυαλιού1. Το κοινό γυαλί Είναι φθηνό στην κατασκευή του και παρουσιάζει οπτικές και φυσικές ιδιότητες που το κάνουν κατάλληλο για την κατασκευή κοινών αντικειμένων, όπως παράθυρα και οικιακά σκεύη (ποτήρια, φιάλες, δοχεία τροφίμων). 2. Γυαλί μολύβδουΈχει μεγάλη ανθεκτικότητα και τα αντικείμενα από γυαλί μολύβδου είναι πολύ στιλπνά και με υψηλό δείκτη διάθλασης γι’ αυτό είναι κατάλληλο υλικό για την κατασκευή διακοσμητικών αντικειμένων και ακριβών ειδών οικιακής χρήσης. Επίσης χρησιμοποιείται στην κατασκευή οπτικών οργάνων (π.χ. φακών), ενώ μια ειδική μορφή του, χρησιμοποιείται για την κατασκευή προστατευτικών υαλοπινάκων, επειδή ο μόλυβδος απορροφά την επικίνδυνη ακτινοβολία που περιέχεται στο ηλιακό φως. 3. Γυαλί βορίου Είναι γνωστότερο με την εμπορική ονομασία Pyrex. Χρησιμοποιείται για την κατασκευή εργαστηριακών οργάνων και συσκευών, συσκευασιών για φαρμακευτικά προϊόντων, σε λαμπτήρες υψηλών αποδόσεων (π.χ. προβολέων) αλλά και για οικιακές εφαρμογές (σκεύη Pyrex, τα οποία δεν σπάνε στο μαγείρεμα). Παρουσιάζει, επίσης, χαμηλό συντελεστή διαστολής πράγμα που δίνει μεγαλύτερη ακρίβεια μετρήσεων στα πειράματα. 4. ΥαλόνημαΚατασκευάζεται από πολλούς και διαφορετικούς τύπους γυαλιού σε μορφή νήματος. Το υαλόνημα από κοινό γυαλί είναι κατάλληλο για κατασκευή μονώσεων ενώ το υαλόνημα από γυαλί βορίου χρησιμοποιείται για την ενίσχυση κατασκευών από πλαστικό (για κράνη, μικρά σκάφη, σασί αυτοκινήτων, κτλ). και είναι γνωστό με το εμπορικό όνομα Fiberglas. Μια πιο πρόσφατη εφαρμογή είναι η κατασκευή οπτικών ινών, που χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση φωτεινών σημάτων. Χρησιμοποιούνται για ενδοσκοπήσεις οργάνων σε ζωντανούς οργανισμούς, στη διαχείριση σημάτων οδικής και σιδηροδρομικής κυκλοφορίας και στην κατασκευή ειδικών οργάνων (σονάρ, κτλ). Οι οπτικές ίνες χρησιμοποιούνται, επίσης, στην τεχνολογία των τηλεπικοινωνιών. Χάρη στη χρήση τους αναπτύχθηκαν πολύ η τηλεφωνία, τα δίκτυα υπολογιστών και το Διαδίκτυο (οι ευρυζωνικές συνδέσεις). Ειδικοί τύποι γυαλιού1. Γυαλί αργιλίου Το γυαλί αυτού του τύπου είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στη θερμότητα και χρησιμοποιείται σε θαλάμους καύσεων, σε γυαλιά οργάνων μέτρησης υψηλών θερμοκρασιών και σε λαμπτήρες αλογόνου, στους οποίους η θερμοκρασία του γυαλιού μπορεί να φθάσει τους 750°C. 2. Γυαλί αλκαλίων - βαρίου Χωρίς αυτό τον τύπο γυαλιού, η χρήση οθονών για υπολογιστές και τηλεοράσεις θα ήταν πολύ επικίνδυνη. Αυτός ο τύπος γυαλιού απορροφά τις επικίνδυνες ακτινοβολίες (Ακτίνες Χ). 3. Κεραμικό γυαλί Έχει ευρεία εφαρμογή ως πυρίμαχο διάφανο υλικό σε θύρες κλιβάνων, κατόπτρων τηλεσκοπίων, υαλοποίησης πλακιδίων διαστημοπλοίων, αλλά και σε οικιακές συσκευές (κεραμικές εστίες μαγειρέματος κλπ). 4. Οπτικά γυαλιά Τα συναντούμε στην κατασκευή γυαλιών οράσεως και ηλίου, σε συσκευές όπως φωτογραφικές μηχανές, βιντεοκάμερες και μικροσκόπια και σε συσκευές ακριβείας (οπτικά όργανα πλοήγησης, κάτοπτρα, τηλεσκόπια κλπ).

Το γυαλί με αριθμούς

· 1.100 κιλά ακατέργαστων υλικών (άμμος, σόδα και ασβεστόλιθος) μας δίνουν 1.000 κιλά γυαλί
· Το γυαλί αποτελεί περίπου το 9% των απορριμμάτων μας ενώ 8%-10% του βάρους των οικιακών μας απορριμμάτων είναι γυαλί.
· Κάθε χρόνο πετάμε 28 δισεκατομμύρια μπουκάλια και βάζα.
· Τρία βάζα ή μπουκάλια ζυγίζουν περίπου ένα κιλό.
· Ένα μπουκάλι από γυαλί χρειάζεται 5 δευτερόλεπτα για να φτιαχτεί
· Στους μεγάλους φούρνους που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή γυαλιού παράγονται 400 τόνοι γυαλί την ημέρα. Δηλαδή περισσότερα από ένα εκατομμύρια μπουκάλια και βάζα την ημέρα.
· Τα γυάλινα μπουκάλια σήμερα είναι ως και 30% ελαφρύτερα από ότι ήταν πριν από δέκα χρόνια. Αυτό σημαίνει εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων.
· Μια φιάλη πολλαπλής χρήσης συνήθως γεμίζει 6 φορές το χρόνο, ενώ η μέση διάρκεια ζωής μιας φιάλης πολλαπλής χρήσης είναι περίπου 5 χρόνια.
· Στις χώρες με μεγάλα ποσοστά ανακύκλωσης γυαλιού, υπάρχουν κάδοι ανακύκλωσης γυαλιού σε κάθε νοικοκυριό.
· 1.000 κιλά ανακυκλωμένου γυαλιού εξοικονομούν 12 κιλά πετρέλαιο.
· Ένας κάδος ανακύκλωσης γυαλιού χωράει περίπου 3000 μπουκάλια.
· Με την ενέργεια που εξοικονομείται από την ανακύκλωση ενός γυάλινου μπουκαλιού, μπορεί να ανάψει ένας ηλεκτρικός γλόμπος των 100 βατ για 4 ώρες.
· Σήμερα το μέσο μπουκάλι περιέχει πάνω από 25% ανακυκλωμένο γυαλί.
· Από τους 45.000 τόνους της ετήσιας ανακύκλωσης στην Ελλάδα οι 40.000 τόνοι προέρχονται από τους μεγάλους εμφιαλωτές τροφίμων και ποτών.
· Στη χώρα μας ανακυκλώνονται περίπου 45.000 τόνοι υαλοθραύσματος κάθε χρόνο αν και οι συνολικές ανάγκες είναι της τάξεως των 170.000 τόνων ετησίω
Η ανακύκλωση του γυαλιού

Επειδή το γυαλί δεν αποσυντίθεται στη φύση πρέπει να το ανακυκλώνουμε. Οι τρόποι ανακύκλωσης είναι δύο:
· Ο πρώτος είναι η επαναχρησιμοποίηση των μπουκαλιών.
· Ο δεύτερος τρόπος αφορά τα μπουκάλια που δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν και τα διάφορα άλλα γυάλινα αντικείμενα. Αυτά συγκεντρώνονται σε ειδικούς κάδους και σε επόμενη φάση μεταφέρονται σε κέντρα συγκέντρωσης όπου γίνεται ο διαχωρισμός του γυαλιού ανάλογα με το χρώμα του (άσπρο, πράσινο, μπλε, καφέ). Μετά το γυαλί θραύεται σε μικρά κομματάκια (το υαλόθραυσμα) και καθαρίζεται από ξένες ουσίες (καπάκια, χαρτιά, πλαστικά κλπ). Τα υλικά που μπορούν να μαγνητιστούν (όπως για παράδειγμα τα καπάκια) απομακρύνονται με ισχυρούς μαγνήτες. Τα ελαφριά αντικείμενα (χαρτιά, ελαστικά προϊόντα, κλπ) απομακρύνονται με αέρα που φυσάει στην επιφάνεια της μεταφορικής ταινίας που μεταφέρει το υαλόθραυσμα. Η απομάκρυνση άλλων υλικών γίνεται με το χέρι. Στη συνέχεια το γυαλί πλένεται με νερό για να απομακρυνθούν οι οργανικές ενώσεις, κυρίως σάκχαρα. Τέλος το υαλόθραυσμα οδηγείται στον κλίβανο τήξης για να κατασκευαστεί και πάλι γυαλί.
Στην υαλουργία η ανακύκλωση του γυαλιού είναι μέρος της βιομηχανικής διαδικασίας γι’ αυτό συνήθως δεν δημιουργούνται στερεά απόβλητα. Τα ελληνικά υαλουργεία δέχονται 45.000 τόνους υαλόθραυσμα ετησίως για ανακύκλωση. Το ποσό αυτό μπορεί να αυξηθεί και να φτάσει τους 140.000 τόνους ετησίως. Έτσι θα εξοικονομηθούν σημαντικές πρώτες ύλες όπως άμμος (περίπου 90.000 τόνοι ετησίως) και σόδα (34.000 τόνοι ετησίως). Σήμερα, υπάρχουν πάνω από 650.000 σημεία συλλογής γυαλιού σε δρόμους, πλατείες και άλλους δημόσιους χώρους των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ λειτουργούν περίπου 100 μονάδες για την επεξεργασία του χρησιμοποιημένου γυαλιού. Η ανακύκλωση γυαλιού στη χώρα μας βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο σε ότι αφορά την επαναχρησιμοποίηση, ενώ η χρήση των συσκευασιών μιας χρήσης είναι ανεξέλεγκτη, παρά το γεγονός ότι αυξάνει συνεχώς η ποσότητα των σκουπιδιών μας. Η ανακύκλωση γίνεται σε μάντρες κοντά στις χωματερές ή σε ειδικά κέντρα εμπορίας γυαλιού σε διάφορα σημεία των μεγάλων πόλεων. Στα κέντρα αυτά γίνεται η διαλογή των φιαλών ανάλογα με τη φίρμα της βιομηχανίας που τις χρησιμοποιεί ως υλικό συσκευασίας. Όσες βρίσκονται σε άριστη κατάσταση στέλνονται στις αντίστοιχες βιομηχανίες, όπου καθαρίζονται, αποστειρώνονται και επαναχρησιμοποιούνται. Οι υπόλοιπες φιάλες διοχετεύονται στις βιομηχανίες υαλουργίας ως υαλόθραυσμα. Στη χώρα μας λειτουργούν μόνο δύο μεγάλα κέντρα ανακύκλωσης γυαλιού, στην Αθήνα και τη Λάρισα, και ελάχιστες μικρές μονάδες.


ΜΕΤΑΛΛΑ:
Μέταλλα τα πολύτιμα

Μπορείτε να φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς ποδήλατα, μηχανάκια ή αυτοκίνητα; Έναν κόσμο χωρίς γέφυρες ή μηχανήματα, χωρίς επιστημονικά ή χειρουργικά εργαλεία; Χωρίς συνδετήρες, κονσέρβες ή κουτάκια αναψυκτικών; Έτσι θα ήταν ο κόσμος μας χωρίς τα μέταλλα! Τι είναι τα μέταλλα; Μια μεγάλη κατηγορία χημικών στοιχείων με κοινές ιδιότητες, όπως η λάμψη, η υψηλή αγωγιμότητα, η δυνατότητα σχηματισμού ελασμάτων και συρμάτων. Χαρακτηριστικά μέταλλαείναι ο σίδηρος, ο χαλκός, το αργίλιο (αλουμίνιο), το νάτριο, το ασβέστιο, ο ψευδάργυρος, το μαγνήσιο, το τιτάνιο και το ουράνιο. Με εξαίρεση τον υδράργυρο όλα τα μέταλλα σε θερμοκρασία δωματίου (20° C) είναι στερεά. Επίσης με εξαίρεση τον χαλκό που είναι κόκκινος και τον χρυσό που είναι κίτρινος τα μέταλλα έχουν ένα χαρακτηριστικό αργυρόλευκο χρώμα. Η τεχνική με την οποία εξάγονται τα μέταλλα από τα μεταλλεύματα, ο καθαρισμός και όλες οι απαραίτητες εργασίες λήψης καθαρών μετάλλων, ή κραμάτων ή άλλων ενώσεων ονομάζεται μεταλλουργία. Η ιστορία της μεταλλουργίας, που στην αρχαία Ελλάδα προστατευόταν από τον θεό Ήφαιστο, συνδέεται με την εξέλιξη του ανθρώπου και το πέρασμά του από την προϊστορία στην ιστορία. Γύρω στο 5.000 π. Χ. ο άνθρωπος πέρασε από την Λίθινη Εποχή στην Εποχή του Χαλκού και αργότερα στην Εποχή του Μπρούτζου και του Σιδήρου. Η χρήση των μετάλλων αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για την εξέλιξη της τεχνολογίας και οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις έχουν δείξει ότι ο άνθρωπος χρησιμοποίησε πρώτα τα μέταλλα που βρίσκονται στη φύση σε καθαρή μορφή. Το επόμενο μεγάλο βήμα ήταν η ανακάλυψη μεθόδων για την ανάκτηση των μετάλλων από τα ορυκτά. Η τήξη του χαλκού για παράδειγμα, με τη θερμότητα που ελκύουν τα ξύλα που καίγονται, ανακαλύφθηκε πιθανόν πολύ νωρίς. Η γνώση της μεταλλουργίας επέτρεψε σε ορισμένες φυλές να επεκτείνουν την ισχύ τους και να επιβληθούν σε άλλους φυλές. Για παράδειγμα, τον 9ο αιώνα π. Χ. οι Δωριείς που γνώριζαν πώς να φτιάχνουν όπλα και άλλα αντικείμενα από σίδηρο κατάφεραν να επιβληθούν στους Αχαιούς και τις άλλες ελληνικές φυλές που είχαν όπλα λιγότερο ανθεκτικά φτιαγμένα από χαλκό. Επίσης, έδωσε την δυνατότητα στον άνθρωπο να δημιουργήσει το χρήμα, δηλαδή μεταλλικά αντικείμενα τα οποία αντιπροσώπευαν μια συγκεκριμένη αξία. Οι Αθηναίοι, τον 5ο αιώνα π. Χ. με τον άργυρο από τα μεταλλεία του Λαυρίου χρηματοδότησαν την ναυπήγηση τριηρών και δημιούργησαν την Αθηναϊκή Κοινοπολιτεία, οι Μακεδόνες στηρίχθηκαν στον χρυσό του Παγγαίου για να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν τον άργυρο των μεταλλείων της Ισπανίας για να κοσμήσουν την Ρώμη.Εκτός των άλλων όμως τα μέταλλα είναι μία από τις τέσσερις βασικές κατηγορίες οικιακών απορριμμάτων.Στην ενότητα αυτή θα ασχοληθούμε με τα μέταλλα που συναντάμε πιο συχνά στα απορρίμματα, δηλαδή το σίδηρο και το αλουμίνιο.
Ο σίδηρος

Ο σίδηρος είναι το μέταλλο που χρησιμοποιούμε πιο πολύ από όλα τα άλλα. Οι τρεις βασικές ακατέργαστες πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή σιδήρου είναι τα σιδηρομεταλλεύματα, οι γαιάνθρακες και οι ασβεστόλιθοι, ενώ συχνά χρησιμοποιείται και σκραπ (κατάλοιπα μετάλλων σε θραύσματα ή παλιοσίδερα) ή ανακυκλωμένος σίδηρος σε ποσοστό 25% περίπου. Ο σίδηρος μπορεί με τη σειρά του να μετασχηματιστεί σε χάλυβα (ατσάλι). Ο σίδηρος είναι 100% ανακυκλώσιμο υλικό και αποτελεί το ευκολότερο υλικό για ανακύκλωση. Τα αντικείμενα που είναι φτιαγμένα από σίδηρο μπορούν να ανακυκλωθούν ξανά και ξανά για να δημιουργήσουν καινούργια αντικείμενα. Επίσης ο σίδηρος πολύ αποδοτικός ενεργειακά, που σημαίνει ότι χρησιμοποιούμε λιγότερη ενέργεια για να φτιάξουμε κάτι από σίδηρο παρά κάτι από οποιοδήποτε άλλο μέταλλο. Εξοικονομώντας ενέργεια, εξοικονομούμε πολύτιμους πόρους (γαιάνθρακες, πετρέλαιο, κλπ).Τα πιο συνηθισμένα μεταλλικά αντικείμενα που έχουμε στο σπίτι μας είναι μεταλλικά δοχεία. Ονομάζονται και κονσέρβες ή κονσερβοκούτια διότι έχουν ένα πολύ λεπτό στρώμα χάλυβα ή λευκοσιδήρου στο εξωτερικό τους που προστατεύει την επιφάνεια της κονσέρβας. Οι κονσέρβες ανακαλύφθηκαν πριν από 200 περίπου χρόνια στη Γαλλία ως συσκευασίες φαγητού για τους στρατιώτες. Σήμερα συνεχίζουμε να τις χρησιμοποιούμε διότι είναι ανθεκτικές και προστατεύουν το εσωτερικό, είναι ελαφριές και γι’ αυτό μπορούν να μεταφερθούν εύκολα, και επειδή ο χάλυβας είναι το πιο φιλικό στο περιβάλλον μέταλλο. Περισσότερο από τρία τέταρτα του συνόλου των κονσερβών που υπάρχουν στα ράφια των σούπερ μάρκετ είναι φτιαγμένες από χάλυβα. Με άλλα λόγια, όλες οι κονσέρβες με φαγητό ή τροφή για τα ζώα, τα μισά κουτάκια με αναψυκτικά και αρκετά μεταλλικά δοχεία με αεροζόλ, είδη τουαλέτας και μπογιές είναι από χάλυβα. Επίσης ο σίδηρος χρησιμοποιείται για να φτιάξουμε καπάκια μπουκαλιών και βάζων, τσέρκια και άλλα πώματα, που επίσης είναι ανακυκλώσιμα. Πώς μπορούμε να μάθουμε αν κάτι είναι φτιαγμένο από σίδηρο;Πολύ απλό: πλησιάζουμε έναν μαγνήτη στο αντικείμενο. Αν το αντικείμενο κολλήσει στον μαγνήτη τότε είναι φτιαγμένο από σίδηρο. Ο άλλος τρόπος είναι να αναζητήσουμε το παρακάτω σύμβολο πάνω στο αντικείμενο. Αν υπάρχει τότε το αντικείμενο περιέχει σίδηρο. Όπως όλα τα ορυκτά της γης, τα σιδηρομεταλλεύματα είναι περιορισμένα και μη ανανεώσιμα. Αν εξαντλήσουμε δηλαδή τα υπάρχοντα αποθέματα θα εκλείψουν για πάντα από τον πλανήτη μας. Είναι δύσκολο να προβλέψουμε τη μελλοντική κατανάλωση των ορυκτών και να εκτιμήσουμε πόσο θα κρατήσουν τα αποθέματα. Σήμερα οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα αποθέματα σιδήρου επαρκούν για το ορατό μέλλον, άλλοι όμως είναι απαισιόδοξοι. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει γίνουν προσπάθειες για τη διατήρηση των αποθεμάτων. Γι’ αυτό και έχει τόσο μεγάλη σημασία ανακύκλωση του σιδήρου και του χάλυβα.

Το αλουμίνιο

Το αλουμίνιο είναι ένα νέο και σύγχρονο μέταλλο που ανακαλύφθηκε το 1820. Μετά τον σίδηρο είναι το μέταλλο που χρησιμοποιούμε περισσότερο από όλα τα άλλα. Η βιομηχανική παραγωγή του αλουμινίου ξεκίνησε το 1886 και το 1900 η ετήσια παραγωγή του είχε φθάσει τους 1.000 τόνους. Στα τέλη του 20ου αιώνα η ετήσια παραγωγή αλουμινίου άγγιξε τα 32.000.000 τόνους!!! Είναι ένα μέταλλο που αφθονεί στον πλανήτη μας αλλά η εξόρυξή του γίνεται μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές. Το μετάλλευμα από το οποίο παράγεται το αλουμίνιο είναι ο βωξίτης που υπάρχει σε αφθονία στα τροπικά δάση, όπως αυτά της Γουινέας, της Βραζιλίας και της Αυστραλίας. Η παραγωγή του αλουμινίου είναι δαπανηρή και επιβαρυντική για το περιβάλλον διότι η εξόρυξη του βωξίτη καταστρέφει τη φυσική βλάστηση και απογυμνώνει το έδαφος που γίνεται ευάλωτο στη διάβρωση. Τα τροπικά ζώα, τα πουλιά και τα έντομα χάνουν το φυσικό τους περιβάλλον και αυτό έχει πολύ αρνητικές συνέπειες για τον πληθυσμό και την ποικιλία των ζωντανών οργανισμών. Επίσης κατά την εξόρυξη του βωξίτη παράγονται μεγάλες ποσότητες σκουριάς που ρυπαίνουν το έδαφος και τις ακτές. Εκτός από αυτό, επειδή για την απομόνωση του αλουμινίου από το βωξίτη απαιτούνται χημικές διεργασίες, μολύνεται η ατμόσφαιρα από ρύπους.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τα κοιτάσματα βωξίτη θα εξαντληθούν στα επόμενα 50 ή το πολύ 100 χρόνια αν συνεχίσουμε τις εξορύξεις με τους σημερινούς ρυθμούς. Αυτό όμως που έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία είναι να σκεφτούμε εναλλακτικές λύσεις για να σταματήσει η εξόρυξη μιας πρώτης ύλης που προκαλεί τόσο μεγάλη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας. Γι’ αυτό επιβάλλεται να ανακυκλώνουμε ΟΛΑ τα προϊόντα αλουμινίου από τα ρολά περιτυλίγματος μέχρι τα δοχεία τροφίμων και τα οικοδομικά υλικά.Το αλουμίνιο εκτός από πολύτιμο είναι και εξαιρετικά χρήσιμο μέταλλο. Επειδή είναι ελαφρύ, άθραυστο και ψύχεται πολύ γρήγορα, χρησιμοποιείται ευρέως για τη συσκευασία ποτών, αναψυκτικών και τροφίμων. Επίσης το αλουμίνιο μπορεί να πάρει τη μορφή πολύ λεπτών φύλλων ή ελασμάτων. Πρόκειται για το γνωστό αλουμινόχαρτο που χρησιμοποιείται στις συσκευασίες τροφίμων, για τη κατασκευή πωμάτων, περιτυλίγματος για σοκολάτες και για σκεύη φαγητών ή γλυκών. Επίσης το αλουμινόχαρτο το χρησιμοποιούμε στην κουζίνα μας για τα μαγειρέψουμε ή τα τυλίξουμε διάφορα τρόφιμα.Όμως το αλουμίνιο έχει κι άλλες χρήσεις. Για παράδειγμα, παίζει πρωταρχικό ρόλο στα μέσα μεταφοράς διότι μειώνει το βάρος των οχημάτων επομένως και την κατανάλωση καυσίμων. Επίσης, στον τομέα της δόμησης το αλουμίνιο συμβάλει σημαντικά στην κατασκευή κτιρίων που είναι ανθεκτικά στην διάβρωση από τις περιβαλλοντικές συνθήκες και με χαμηλό κόστος συντήρησης. Τέλος η χρήση του αλουμινίου σε αρκτικά κλίματα προσφέρει ιδιαίτερα πλεονεκτήματα, διότι διατηρεί αναλλοίωτες όλες τις ιδιότητές του σε χαμηλές θερμοκρασίες.

Η ανακύκλωση του σιδήρου

Τα απορρίμματα που προορίζονται για ανάκτηση ή ανακύκλωση προέρχονται από τρεις κυρίως πηγές:
· τις μεγάλες βιομηχανίες που αφήνουν πολλά μεταλλικά κατάλοιπα
· την κατεδάφιση κτιρίων και τη διάλυση εξοπλισμών που περιέχουν μέταλλα
· τους συλλέκτες μετάλλων ή παλιοσίδερων, όπως για παράδειγμα είναι οι Τσιγγάνοι, που ψάχνουν παλιοσίδερα στις γειτονιές, μαζεύουν πεταμένα εργαλεία, σπασμένα πλυντήρια και κουζίνες, ξεχαρβαλωμένα ποδήλατα και κάθε λογής άχρηστα σιδερικά. Αυτοί οι μικροί συλλέκτες και ανακυκλωτές πουλάνε την πραμάτεια τους σε μάντρες ή μεγάλες εταιρίες ανακύκλωσης.
Η ανάκτηση του σιδήρου από τα απορρίμματα και ανακύκλωσή του έχει ζωτική σημασία για τη διατήρηση των αποθεμάτων του πλανήτη μας γι’ αυτό και από τις αρχές του 20ου αιώνα έχει δημιουργηθεί ένα ολόκληρος βιομηχανικός κλάδος γι’ αυτόν ειδικά το σκοπό. Πρόκειται για τον κλάδο του σκραπ που εφοδιάζει τη χαλυβουργία με πρώτη ύλη. Το σκραπ, τα παλιοσίδερα με άλλα λόγια, που συγκεντρώνονται ταξινομούνται και γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας πριν διανεμηθούν χονδρικά στη χαλυβουργία και στα χυτήρια για ανακύκλωση. Οι σύγχρονα εξοπλισμένες βιομηχανίες σκραπ διαθέτουν υδραυλικά ψαλίδια, μεταλλοθραύστες και πολτοποιητές που σπάνε, κόβουν, κομματιάζουν και τελικά μετατρέπουν τα μέταλλα σε «μπάλες» πριν τα επιστρέψουν στη χαλυβουργία. Η επεξεργασία του σκραπ έχει σημαντικά περιβαλλοντικά και οικονομικά πλεονεκτήματα:
· εξοικονομείται ενέργεια και νερό
· διατηρούνται τα αποθέματα των ορυκτών του πλανήτη και
· μειώνεται η ατμοσφαιρική ρύπανση
Για παράδειγμα με την ανακύκλωση 40 κιλών σιδήρου ή χάλυβα από τα κουτάκια αναψυκτικών εξοικονομούμε:
· 144 κιλοβατώρες ηλεκτρικής ενέργειας
· 63 λίβρες ή 20.630 κιλά γαιάνθρακα
· 112 λίβρες ή 36.675 κιλά σίδηρο
· 5,4 λίβρες ή 1.768 κιλά ασβεστόλιθο
Σε παγκόσμια κλίμακα η χαλυβουργία σήμερα καλύπτει περίπου το 50% των αναγκών της σε σίδηρο από τα μεταλλικά κατάλοιπα και τα παλιοσίδερα. Παρόλα αυτά τα περιθώρια για πιο αποτελεσματική ανακύκλωση είναι τεράστια σε πάρα πολλές χώρες.

Η ανακύκλωση του αλουμινίου

Μαντέψτε πόσα περίπου αλουμινένια κουτιά για αναψυκτικά και ποτά χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο στην Ελλάδα: 1.000.000.000 !!! Για την παραγωγή αυτών των κουτιών χρειάζονται:
· 17.142 τόνοι αλουμίνιο ή 68.600 τόνοι βωξίτη και
· 257.142.000 κιλοβατώρες ενέργειας
Αν τα κουτάκια αυτά καταλήξουν στα σκουπίδια αυξάνουμε τον όγκο σκουπιδιών, σπαταλάμε φυσικούς πόρους και ενέργεια και συμβάλλουμε στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Με την ανακύκλωση ενός τόνου αλουμινίου:
· μειώνουμε τον όγκο των σκουπιδιών
· εξοικονομούμε το 95% της ενέργειας που χρειάζεται για την παραγωγή του από καθαρή πρώτη ύλη
· εξοικονομούμε 4 τόνους βωξίτη, 500 κιλά σόδας, 100 κιλά ασβεστόλιθου, 700 κιλά πετρέλαιο, 35 κιλά φθοριούχου αλουμινίου
Επίσης η ανακύκλωση έχει και οικονομικά οφέλη Κάθε αλουμινένιο κουτί έχει χρηματική αξία. Όταν πετάμε ένα κουτί είναι σαν να πετάμε χρήματα. Παίρνοντας μέρος στην ανακύκλωση κερδίζουμε αυτά τα χρήματα που θα χρησιμοποιηθούν για να βελτιώσουμε την ποιότητα της ζωής μας.Για την πρωτογενή παραγωγή 1 κιλού αλουμινίου από βωξίτη (που αντιστοιχεί σε 65 κουτιά) απαιτείται ενέργεια 19 κιλοβάτ. Όση ενέργεια δηλαδή που χρειάζεται μια τηλεόραση για να λειτουργήσει για 205 ώρες. Για την ίδια ποσότητα από ανακύκλωση απαιτείται ενέργεια 0,9 κιλοβάτ δηλαδή το 5% της αρχικής ενέργειας. Εξοικονομούμε με άλλα λόγια ενέργεια 195 ωρών !!! Ένα κουτί αλουμινίου που ανακυκλώνεται εξοικονομεί ενέργεια για να λειτουργήσει μια τηλεόραση για 3 ώρες.
Ο κύκλος του αλουμινίου και τα στάδια της ανακύκλωσης
1. Οι πολίτες ανακυκλώνουν τα αλουμινένια κουτάκια για τα οποία τους επιστέφεται ένα χρηματικό ποσόν.
2. Το κέντρο ανακύκλωσης διαχωρίζει τα κουτάκια, τα κάνει «μπάλες» και τα μεταφέρει σε εργοστάσιο ανακύκλωσης αλουμινίου
3. Οι «μπάλες» τεμαχίζονται και αφαιρείται η βαφή. Μετά το σκραπ, τα κομμάτια του αλουμινίου, τήκονται σε ράβδους που η καθεμιά τους ζυγίζει 26 τόνους.
4. Οι ράβδοι μεταφέρονται σε εργοστάσιο όπου γίνονται ελάσματα αλουμινίου πάχους 0, 3 mm.
5. Τα ελάσματα μεταφέρονται σε εργοστάσια κατασκευής κουτιών για αναψυκτικά και ποτά. Στη συνέχεια τα νέα κουτάκια στέλνονται σε βιομηχανίες που τα γεμίζουν με διαφορετικά αναψυκτικά ή ποτά και τα μεταφέρουν σε καταστήματα απ’ όπου μπορούν να τα αγοράσουν οι καταναλωτές. Με το στάδιο αυτό κλείνει ο κύκλος της ανακύκλωσης.
ΠΛΑΣΤΙΚΑ:
Ένας πλαστικός αιώνας

Όπου κι αν κοιτάξουμε γύρω μας υπάρχει πλαστικό. Αποτελεί μεγάλο μέρος των συσκευασιών για τρόφιμα και αναψυκτικά και για τους περισσότερους από εμάς υπάρχει στο σπίτι, στη δουλειά, στο αυτοκίνητο και το λεωφορείο που παίρνουμε για το σχολείο ή το γραφείο. Είναι μέρος των ρούχων μας, των γυαλιών μας, των δοντιών, των υπολογιστών, των τηλεφωνικών συσκευών, των πιατικών και μαχαιροπήρουνων και των παιχνιδιών μας. Και η λίστα δεν έχει τελειωμό γιατί πολύ απλά το πλαστικό βρίσκεται παντού. Μπορεί να είναι βακελίτης, πολυεστέρας, πολυαιθυλένιο, ρητίνη ή νάιλον. Να είναι καλαμάκι, κούκλα Μπάρμπι, πλαστικό λουλούδι, σακούλα σουπερμάρκετ και σκουπιδιών, ρολόι Swatch, πλαστικό χρήμα, στυλό bic ή καλσόν.
Η ιστορία του ξεκινάει το 1902 με την εμφάνιση της κλωστής ρεγιόν, του πρώτου συνθετικού υλικού. Λίγο αργότερα, το 1909 ο πατέρας του πλαστικού και Βέλγος επιστήμονας Λεό Μπέκελαντ, χαρίζει στον κόσμο τονβακελίτη ανοίγοντας το δρόμο για το πλαστικό σύμπαν. Το 1925 εφευρίσκεται το σελοφάν, ένα υλικό που είναι λεπτό σαν ύφασμα αλλά δεν είναι ύφασμα, που μοιάζει με χαρτί αλλά δεν είναι χαρτί, που είναι διαφανές σαν γυαλί αλλά δεν είναι γυαλί, αλλά μπορεί να τυλίξει τα πάντα, το 1927 το σελοτέιπ, το 1934 το νάιλον, το 1936 το πλεξιγκλάς, το 1938 το τεφλόν, το 1940 οι πρώτες νάιλον κάλτσες, το 1942 τα τάπερ, το 1948 ο πρώτος δίσκος βινυλίου που έγινε η συνθετική σανίδα σωτηρίας της μουσικής βιομηχανίας, για να αναφέρουμε μερικές μόνο από τις σημαντικές χρονολογίες στην ιστορία του πλαστικού.Είναι ένα υλικό τεχνητό, αναλώσιμο και συνθετικό. Ένα υλικό εύπλαστο, ελαφρύ, ευέλικτο, ανθεκτικό στην υγρασία, ισχυρό και σχετικά φθηνό. Είναι ανθεκτικό στα χημικά, διαυγές ή διαφανές, χρωματιστό ή σκούρο και πρακτικά άθραυστο και είναι το μοναδικό υλικό που αρνείται πεισματικά να φθαρεί. Δεν σκουριάζει, δεν αλλοιώνεται, δεν σαπίζει, δεν μουχλιάζει, δεν πεθαίνει. Το πετάμε στα σκουπίδια και αυτό ζει ακόμη. Μπορούμε να το κόψουμε σε κομματάκια, να το κάψουμε, να το θάψουμε, να το στείλουμε πακέτο στον Άρη, το σίγουρο είναι ότι δεν πρόκειται να το ξεφορτωθούμε. Το πλαστικό έχει καταπληκτικά χαρακτηριστικά και γι’ αυτό διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Από την άλλη η ευρεία χρήση του πλαστικού δημιουργεί ανυπολόγιστα περιβαλλοντικά προβλήματα και κινδύνους για την υγεία μας – ειδικά την υγεία των παιδιών. Πρέπει να χρησιμοποιούμε με προσοχή και μόνο όταν δεν υπάρχουν άλλες εναλλακτικές λύσεις.

Είδη και χρήσεις του πλαστικού

Σήμερα χρησιμοποιούνται σε ευρεία κλίμακα γύρω στα πενήντα είδη πλαστικών. Αυτό που αναγνωρίζεται πιο εύκολα είναι ο τερεφθαλικός πολυεστέρας ή PET που χρησιμοποιούμε για να κατασκευάσουμε τις πλαστικές φιάλες για αναψυκτικά με ανθρακικό. Οι φιάλες αυτές αποτελούν το 20% περίπου του συνόλου των πλαστικών δοχείων, ενώ 70% αποτελείται από φιάλες αναψυκτικών που κατασκευάζονται από πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας ή HDPE. Οι καταναλωτές έχουν στη διάθεσή τους τρόπους αναγνώρισης των διαφόρων πλαστικών ειδών και συσκευασιών. Πολλά πλαστικά προϊόντα έχουν έναν αριθμό: τον κώδικα αναγνώρισης που είναι τυπωμένος ή χαραγμένος στη συσκευασία. Αυτό το σύστημα κωδικοποίησης αναπτύχθηκε το 1988 στις ΗΠΑ από τη βιομηχανία πλαστικών για να διευκολύνει την ανακύκλωση των πλαστικών. Αν και δεν είναι υποχρεωτική η χρήση αυτού του κώδικα αποτελεί ένα είδος προτύπου για κάποια πλαστικά προϊόντα που πωλούνται στην παγκόσμια αγορά. Ο κώδικας προβλέπει εφτά κατηγορίες πλαστικών με βάση το βασικό υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένος κάθε τύπος πλαστικού και τα συνήθη προϊόντα για τα οποία χρησιμοποιείται.
ΣΥΜΒΟΛΟ
ΚΩΔΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ
ΕΙΔΟΣ
ΧΡΗΣΗ
PET ήPETE
Τερεφθαλικός πολυεστέρας (Τερεφθαλικός εστέρας του πολυαιθυλενίου)
Μπουκάλια αναψυκτικών και δίσκοι με έτοιμο φαγητό για το φούρνο. Τα υπολείμματα του PET χρησιμοποιούνται για γέμισμα σε τζάκετ, υπνόσακους, μαξιλάρια, ταπετσαρίες επίπλων και χαλιά.
HDPE
Πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας
Μπουκάλια γάλα, απορρυπαντικά για πιάτα, έπιπλα κήπου, ανθοδοχεία, παιχνίδια, κλπ.
PVC
Χλωριούχο πολυβινύλιο
Δίσκοι φαγητού, διάφανες μεμβράνες, μπουκάλια για μεταλλικό νερό και σαμπουάν, δίσκοι μουσικής, κρεμάστρες, πλακάκια, κλπ.
LDPE
Πολυαιθυλένιο χαμηλής πυκνότητας
Τσάντες για ψώνια και εσωτερικό κάδων
PP
Πολυπροπυλένιο
Δοχεία για μαργαρίνη και δίσκοι φαγητού για το φούρνο μικροκυμάτων
PS
Πολυστυρόλιο ή πολυστυρένιο
Κεσεδάκια για γιαούρτι, συσκευασίες κρέατος ή ψαριού, συσκευασίες για χάμπουργκερ, αυγοθήκες, πλαστικά ποτήρια για καφέ από μηχανήματα, πλαστικά μαχαιροπήρουνα, προστατευτικές συσκευασίες για ηλεκτρονικά είδη και παιχνίδια.
ΑΛΛΑ
Όλα τα άλλα πλαστικά που δεν ανήκουν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες (όπως το Ακρυλονιτρίλιο, το Βουταδιένιο, το Στυρόλιο ABS, κλπ)
Η μελαμίνη που χρησιμοποιείται για πλαστικά πιάτα και φλυτζάνια
Θα πρέπει να χρησιμοποιούμε με περίσκεψη τα πλαστικά 1, 3, 6 και 7 διότι έχει αποδειχθεί ότι διηθούν επικίνδυνα χημικά. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα υπόλοιπα πλαστικά είναι απολύτως ασφαλή, απλώς δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς οι επιπτώσεις τους. Γι’ αυτό αν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε πλαστικά είναι ασφαλέστερο να επιλέξουμε τις κατηγορίες 2, 4 και 5. Το παρακάτω σχήμα δείχνει την περιβαλλοντική προτίμηση για διάφορα είδη πλαστικών.

ΕΙΔΟΣ ΠΛΑΣΤΙΚΟΥ
Λιγότερο επιβλαβή
Βιοπολυμερή

Πολυαιθυλένιο (PE), πολυπροπυλένιο (PP)

PET, EVA

Πολυστυρένιο (PS), πολυουρεθάνη (PU), πολυανθρακικά (PC), ABS, θερμοπλαστικά ελαστομερή (TPE)
Περισσότερο επιβλαβή
PVC
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το PVC και τα άλλα πλαστικά, επισκεφτείτε την ιστοσελίδαwww.greenpeace.org

Το πλαστικό με αριθμούς

Η παγκόσμια ετήσια κατανάλωση πλαστικού έχει αυξηθεί από 5 εκατομμύρια τόνους που ήταν τη δεκαετία του 1950 σε 100 εκατομμύρια τόνους στις μέρες μας, ενώ παράγουμε 20 φορές περισσότερο πλαστικό σήμερα απ’ ότι 50 χρόνια πριν !!! Η κατανάλωση πλαστικού στην Ευρώπη αυξάνεται 4% περίπου το χρόνο. Με τι ισοδυναμεί ένας τόνος πλαστικού; Με 20.000 μπουκάλια των δύο λίτρων ή με 120.000 σακούλες για ψώνια. Γι’ αυτό έχει τόσο μεγάλη σημασία η μείωση της κατανάλωσης του πλαστικού που αναλογεί στο 7% περίπου των οικιακών απορριμμάτων. Στην Ελλάδα κάθε χρόνο παράγονται περίπου 60.000 τόνοι πλαστικής ύλης που αντιστοιχούν σε 1 δισεκατομμύριο σακούλες μιας χρήσεως για τα πολυκαταστήματα και τα σούπερ μάρκετ. Το κόστος υπολογίζεται σε 300.000.000 ευρώ περίπου και ισοδυναμεί με το 0,3% του ετήσιου τζίρου του κλάδου. Επίσης στη χώρα μας καταναλώνουμε ετησίως 400.000.000 πλαστικά μπουκάλια ΡΕΤ για αναψυκτικά και άλλα 400.000.000 για εμφιαλωμένο νερό. Το συνολικό τους βάρος υπολογίζεται σε 40.000 τόνους, ενώ κάθε χρόνο περίπου 30.000 τόνοι πλαστικό από σακούλες των σούπερ μάρκετ καταλήγουν στις χωματερές ή ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον. Για να φτιαχτούν αυτές οι πλαστικές σακούλες χρειάζονται 27.000 τόνοι πλαστικό. Έχει υπολογιστεί ότι περίπου 4% της ετήσιας παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για την παραγωγή πλαστικών, ενώ ένα επιπλέον 3 έως 4% χρησιμοποιείται για να παραχθεί η απαιτούμενη για την κατασκευή των πλαστικών ενέργεια. Η κατασκευή μιας πλαστικής σακούλας διαρκεί περίπου ένα δευτερόλεπτο, η χρήση της 15 λεπτά και ο χρόνος διάσπασής της από 10 έως 50 χρόνια, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται.Τόσο η παραγωγή όσο και η χρήση των πλαστικών έχει σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Για παράδειγμα σχεδόν 57% των σκουπιδιών στις παραλίες είναι διαφόρων ειδών πλαστικά. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι πάνω από 1.000.000 πουλιά βρίσκουν το θάνατο σε παγκόσμιο επίπεδο εξαιτίας των πλαστικών, ενώ 10.000 ψάρια πεθαίνουν στη Μεσόγειο εξαιτίας των πλαστικών και άλλων μικροαντικειμένων που καταλήγουν στη θάλασσα.Η ανακύκλωση πλαστικών μπουκαλιών είναι τεράστια πηγή εξοικονόμησης ενέργειας διότι η συνολική ενέργεια που απαιτείται για να ανακυκλωθεί ένα πλαστικό μπουκάλι είναι μηδαμινή αν συγκριθεί με την ενέργεια που καταναλώνεται για την κατασκευή του. Επίσης τα δηλητηριώδη αέρια που διοχετεύονται στο περιβάλλον κατά την ανακύκλωση πλαστικών μπουκαλιών είναι ελάχιστα συγκρινόμενα με αυτά που εκπέμπονται όταν κατασκευάζονται από πετρέλαιο. Η επαναχρησιμοποίηση του πλαστικού είναι προτιμότερη διότι εκπέμπονται λιγότερα χημικά στο περιβάλλον και χρησιμοποιούνται λιγότεροι πόροι.Στην Ευρώπη ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών έχει αναλάβει μια πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία με στόχο την ανακύκλωση των πλαστικών φιαλών οικιακής χρήσης. Στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι η ανακύκλωση 1,7 εκατομμυρίων τόνων πλαστικών φιαλών από PE, PVC και PET στην Ευρώπη.

Επιπτώσεις για το περιβάλλον

Τα πλαστικά είναι υψηλής τεχνολογίας και ποιότητας υλικά, με χαμηλή τιμή και πολύ πρακτικά για τη συσκευασία προϊόντων. Το βασικό πρόβλημα ξεκινάει από την εκτεταμένη χρήση τους σε προϊόντα μιας χρήσης και την πολύ αργή αποδόμησή τους. Από περιβαλλοντική άποψη είναι καταστροφικά διότι αποτελούν ένα από τα βασικά συστατικά ρύπανσης του φυσικού περιβάλλοντος. Τα περισσότερα πλαστικά παράγονται από πολυμερή (χημικές ενώσεις με μακριές και σύνθετες μοριακές αλυσίδες) που προέρχονται κυρίως από το πετρέλαιο, έναν μη ανανεώσιμο φυσικό πόρο για την εξόρυξη και επεξεργασία του οποίου απαιτείται ενέργεια και εντατικές τεχνικές που καταστρέφουν ευαίσθητα οικοσυστήματα. Το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε αναντικατάστατα αποθέματα πετρελαίου για την κατασκευή πλαστικών συνιστά μια άνιση ανταλλαγή διότι καταναλώνουμε πολύτιμες πρώτες ύλες για να κατασκευάσουμε αντικείμενα μηδαμινής αξίας που τα πετάμε σχεδόν αμέσως. Συσσωρεύουμε τεράστιες ποσότητες σκουπιδιών από προβληματικά κατάλοιπα μέσα σε ελάχιστο χρόνο. Για παράδειγμα χρησιμοποιούμε πλαστικές σακούλες για να μεταφέρουμε τρόφιμα ή λαχανικά που τις πετάμε στα σκουπίδια λίγο μετά τα ψώνια μας ξεχνώντας ότι θα μείνουν στον πλανήτη για πολλά χρόνια ή και για πάντα. Το σημαντικότερο πρόβλημα που δημιουργούν οι πλαστικές σακούλες είναι η αύξηση της ποσότητας των σκουπιδιών που δεν αποδομούνται γρήγορα. Επίσης, από την καύση τους απελευθερώνονται στο περιβάλλον τοξικές ουσίες, που εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα και βλάπτουν την ανθρώπινη υγεία, ενώ η ανάμειξή τους με άλλα σκουπίδια προκαλεί την επιβράδυνση της αποσύνθεσης. Για παράδειγμα, ένα μαρούλι ή ένα μπιφτέκι, που έχει ταφεί μέσα σε πλαστικά, για να διαλυθεί χρειάζεται 30 έως 70 χρόνια, ενώ αν ήταν μαζί με άλλα οργανικά στοιχεία δε θα χρειαζόταν περισσότερο από μερικές εβδομάδες. Στη θάλασσα η διάσπαση μιας πλαστικής σακούλας διαρκεί περισσότερο απ΄ ό,τι σε μία χωματερή και όταν οι πλαστικές σακούλες επικάθονται στον πυθμένα και καλύπτουν τη βλάστηση νεκρώνουν ολόκληρες περιοχές ενώ όταν καταναλώνονται από τα ζώα έχουν μοιραίες συνέπειες.Ένα άλλο παράδειγμα είναι τα πλαστικά δοχεία τροφίμων που χρησιμοποιούνται από τα καταστήματα έτοιμου φαγητού (φαστ φουντ). Η χρήση διαρκεί ελάχιστα, ενώ η επιβάρυνση του περιβάλλοντος είναι τεράστια.Εκτός από αυτό, τα χημικά που απελευθερώνονται από τα πλαστικά όταν μαγειρεύουμε ή αποθηκεύουμε τρόφιμα και ποτά είναι επικίνδυνα για την υγεία μας. Τόσο η κατασκευή πλαστικών, όσο και η καύση και ο ενταφιασμός τους μολύνουν τον αέρα, τη γη και το νερό και εκθέτουν τους ανθρώπους σε τοξικά και καρκινογόνα χημικά. Βέβαια δεν είναι όλα τα πλαστικά το ίδιο επιβαρυντικά για το περιβάλλον. Το PVC είναι αναμφίβολα το πιο επικίνδυνο. Πολλές από τις ενώσεις που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή του PVC είναι τοξικές. Τα μπουκάλια από PVC που καίγονται ανεξέλεγκτα στις χωματερές αποτελούν τη σημαντικότερη αιτία για την έκλυση στο περιβάλλον διοξίνης που είναι ένα πολύ επικίνδυνο αέριο για την ανθρώπινη υγεία.

Η ανακύκλωση του πλαστικού

Η ανακύκλωση παίζει σημαντικό ρόλο στην διαχείριση των πλαστικών αλλά δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το σύνολο των υλικών συσκευασίας διότι:
· Η συλλογή των πλαστικών αποβλήτων είναι σημαντικό πρόβλημα.
· Κατά την ανακύκλωση τουλάχιστον 15% των πλαστικών παραμένει ως απόβλητο εξαιτίας των ουσιών που περιέχουν τα πλαστικά
· Με την ανακύκλωση δεν λύνουμε το πρόβλημα της ρύπανσης απλά το επιβραδύνουμε.
· Δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί ανακύκλωση εάν δεν προηγηθεί διαχωρισμός των διαφορετικών ειδών πλαστικού. Τα ΡΕΤ, ΡΡ, PVC, ΡΕ δεν μπορούν να αναμειχθούν ώστε να παραχθεί δευτερογενής ύλη ενώ το PVC δεν πρέπει να ανακυκλωθεί.
Μετά το διαχωρισμό τους τα πλαστικά μπορούν να αξιοποιηθούν:
· για την κατασκευή προϊόντων με παραπλήσιες ιδιότητες με τα παρθένα υλικά και προϊόντων με ιδιότητες κατώτερες των παρθένων υλικών
· ως καύσιμα για την παραγωγή θερμότητας
· για την παραγωγή οργανικών ενώσεων, με πυρόλυση και χημική ανακύκλωση
· ως εδαφοβελτιωτικά σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις
Όλες οι παραπάνω μέθοδοι δημιουργούν περιβαλλοντικά προβλήματα και έχουν υψηλό κόστος. Μείωση του κόστους επιτυγχάνεται με την συμμετοχή των καταναλωτών σε εκτεταμένα προγράμματα συλλογής και διαχωρισμού των πλαστικών.Από όλα τα πλαστικά το φιλικότερο στο περιβάλλον είναι το ΡΕΤ λόγω της καθαρότητας του υλικού του και της μεγαλύτερης ευκολίας ανακύκλωσης. Σήμερα υπάρχει η τεχνολογία παραγωγής ΡΕΤ πολλαπλών χρήσεων για μπουκάλια. Οι συσκευασίες μπορούν μετά την πρώτη τους χρήση να γίνουν ξανά μπουκάλια, αφού η καθαρότητα του υλικού εγγυάται ένα προϊόν που θα έχει την ίδια χρήση. Τα πλεονεκτήματα από την ανακύκλωση πλαστικού είναι πολλά:
· Εξοικονομούνται μη ανανεώσιμα ορυκτά καύσιμα και ενέργεια
· Μειώνεται η ποσότητα των στερεών κατάλοιπων που καταλήγουν στις χωματερές και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2), οξειδίου του αζώτου (NO) και διοξειδίου του θείου (SO2).
Όταν κατασκευάζουμε πλαστικές σακούλες από ανακυκλωμένο πλαστικό έχουμε τα εξής περιβαλλοντικά οφέλη:
· Μειώνουμε την κατανάλωση ενέργειας κατά δύο τρίτα
· Μειώνουμε την έκλυση τοξικών και επικίνδυνων αερίων
· Μειώνουμε τη χρήση του νερού σχεδόν κατά 90%
· Μειώνουμε την έκλυση διοξειδίου του άνθρακα κατά δυόμισι φορές
Για κάθε τόνο ανακυκλωμένου πολυαιθυλενίου εξοικονομούνται 1.8 τόνοι πετρελαίου, ενώ η ανακύκλωση ενός και μόνο πλαστικού μπουκαλιού εξοικονομεί ενέργεια για να ανάψει μια λάμπα των 60 βατ για 6 ώρες !!!Η επιστήμη έχει σήμερα δώσει λύση στο πρόβλημα της ρύπανσης που προκαλούν τα πλαστικά. Πρόκειται για τα φωτο-βιοαποικοδομήσιμα πλαστικά που έχουν τα εξής πλεονεκτήματα:
· Αποικοδομούνται σε οποιοδήποτε εξωτερικό ή εσωτερικό χώρο
· Μπορούν να προγραμματιστούν για τη διάρκεια ζωής τους
· Είναι πιο ανθεκτικά, πιο εύχρηστα και φθηνότερα.
· Είναι λεπτότερα και απαιτείται λιγότερη πρώτη ύλη για την παραγωγή τους.
· Μπορούν να ανακυκλωθούν και να λιπασματοποιηθούν
· Απαιτείται λιγότερη ενέργεια για να παραχθούν και να μεταφερθούν.
· Είναι ασφαλή για απευθείας επαφή με τρόφιμα και ιδανικά υλικά συσκευασίας κατεψυγμένων τροφίμων
Σήματα, εταιρείες και προγράμματα ανακύκλωσης

Το λογότυπο της ανακύκλωσης που χρησιμοποιούμε σήμερα σχεδιάστηκε το 1970, από τον G. Dean Anderson (έναν φοιτητή αρχιτεκτονικής) για τον διαγωνισμό που διοργάνωσε μια αμερικάνικη εταιρεία για την Ημέρα της Γης. Οικολογικά Σήματα Είναι ετικέτες που δείχνουν στους καταναλωτές ότι τα προϊόντα που τις έχουν είναι φιλικά προς το περιβάλλον σε σχέση με άλλα ανταγωνιστικά προϊόντα. Στόχος τους είναι η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών για να αγοράζουν προϊόντα που σέβονται το περιβάλλον και η πίεση προς τους παραγωγούς για την υιοθέτηση μεθόδων καθαρής παραγωγής.Η σήμανση των οικολογικών προϊόντων στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας είναι εθελοντική. Δεν υπάρχει νομοθεσία που να επιβάλλει την οικολογική σήμανση. Το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα Το «Λουλούδι» είναι πανευρωπαϊκό σύμβολο για οικολογικά προϊόντα. Τα κριτήρια για την απονομή του αφορούν την κατανάλωση ενέργειας, τη ρύπανση και τη δημιουργία αποβλήτων. Το σήμα απονέμεται μόνο στους περισσότερο φιλικούς προς το περιβάλλον κατασκευαστές και σήμερα καλύπτει 25 τύπους προϊόντων και υπηρεσιών (εκτός από τρόφιμα, ποτά και φαρμακευτικά είδη). Ο Μπλε Άγγελος Δημιουργήθηκε το 1978 στη Γερμανία και είναι το πρώτο οικολογικό σήμα που παρουσιάστηκε στην αγορά. Ο Κύκνος της Νορβηγίας Δημιουργήθηκε το 1989 από την κυβέρνηση της Νορβηγίας και η τυπική του διάρκεια είναι τρία χρόνια.Εταιρείες και Προγράμματα ΑνακύκλωσηςΣυλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης που έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων:
· Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσσωρευτών Α.Ε. για τη διαχείριση χρησιμοποιημένων συσσωρευτών μολύβδου και καδμίου.
· Εναλλακτική Διαχείριση Οχημάτων Ελλάδος για τη διαχείριση οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους.
· Ανακύκλωση Συσκευασιών Α.Ε. για την οργάνωση και λειτουργία Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού
· Ecoelastika για την δημιουργία συλλογικού συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης μεταχειρισμένων ελαστικών.
· Ανακύκλωση Φορητών Ηλεκτρικών Συσκευών (Α.Φ.Η.Σ. Α.Ε. ) για την οργάνωση συλλογικού συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης φορητών ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών.
· Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης και Ανακύκλωσης για την οργάνωση συστήματος διαχείρισης, συλλογής, μεταφοράς, επαναχρησιμοποίησης και αξιοποίησης των αποβλήτων συσκευασιών.
· Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης συσκευασιών λιπαντικών για τη διαχείριση συσκευασιών που περιέχουν λιπαντικά έλαια.
· Εθνικό Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων για την οργάνωση και λειτουργία πανελλήνιου δικτύου συλλογής, προσωρινής αποθήκευσης και μεταφοράς προς ανακύκλωση των αποβλήτων λιπαντικών ελαίων.
· Ατομικό σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών της Ιδιωτικής Ετικέτας και Εισαγωγής Προϊόντων «ΑΒ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ» για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών ιδιωτικής ετικέτας της εταιρείας.
Οικολογική σήμανση
· Γαλάζιος Άγγελος (Γερμανία) www.blauer-engel.de
· Ενεργειακός Αστέρας www.eu-energystar.org/el/index.html
· Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα http://europa.eu.int/comm/environment/ecolabel
· Κύκνος (Σκανδιναβία) www.svanen.nu/Eng/default.asp
· Green Seal (ΗΠΑ) www.greenseal.org