• ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΕΧΕΙ ΠΡΟΚΥΨΕΙ ΑΠΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (ΕΡΓΑΣΙΕΣ-ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ-ΣΧΕΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΤΗΣ Δ/ΝΣΗΣ Π.Ε. Γ΄ ΑΘΗΝΑΣ

Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2012

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ .... ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Προγράμματα ανοικτών Περιβαλλοντικών
τάξεων «ΚΑΛΛΙΣΤΩ»
Αγροτικές περιοχές
Βιολογικές καλλιέργειες
Παραδοσιακά επαγγέλματα
και παραδοσιακές τέχνες
«ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΟΙΚΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ
«ΚΑΛΛΙΣΤΩ»»
ΜΕ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ 75% ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΤ
ΚΑΙ 25% ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
1
ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
…ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Συγγραφέας
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
1. Ιστορική αναδρομή……………………………………………………………………….3
2. Βιολογική καλλιέργεια…………………………………………………………………..4
2α. Βιολογική γεωργία…………………………………………………………….5
i. Στόχοι Βιολογικής Γεωργίας……………………………………….5
ii. Νομοθετικό πλαίσιο…………………………………………………….6
2β. Βιολογική κτηνοτροφία……………………………………………………..6
3. Διαφορές μεταξύ συμβατικής και βιολογικής γεωργίας……………….7
4. Η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα……………………………………………….8
5. Βιολογικά τρόφιμα και προϊόντα…………………………………………………..9
6. Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί(Γ.Τ.Ο.)………………………………9
7. Βιολογική καλλιέργεια…μια ελπίδα για το περιβάλλον………………..10
Β. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ- ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Γενικές Οδηγίες για την διεξαγωγή των δραστηριοτήτων……………….12
Δραστηριότητα 1η : «Στο πολυκατάστημα»……………………………………………………….13
Φύλλο εργασίας 1……………………………………………………………………14
Φύλλο εργασίας 2…………………………………………………………………..15
Δραστηριότητα 2η : «Στη λαϊκή αγορά»………………………………………….17
Φύλλο εργασίας 1……………………………………………………………………19
Φύλλο εργασίας 2……………………………………………………………………20
Φύλλο εργασίας 3 ……………………………………………………………………22
Δραστηριότητα 3η : «Στα αγροκτήματα»…………………………………………23
Φύλλο εργασίας 1……………………………………………………………………24
Φύλλο εργασίας 2……………………………………………………………………26
Γ. ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
1. Τι είναι το γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι……………………………30
2. Τι είναι η γενετικά τροποποιημένη σόγια…………………………………….31
3. Οδηγίες χρήσεως για ενημερωμένους βιο-καταναλωτές…………….32
4. Οργανισμοί Ελέγχου και Πιστοποίησης Προϊόντων Βιολογικής
Γεωργίας……………………………………………………………………………………….36
5. Βιολογικά φάρμακα φυτοπροστασίας………………………………………….36
6. Βιοποικιλότητα και…σπόροι………………………………………………………….37
7. Οδηγός μήνα-μήνα με φρούτα και λαχανικά για σωστή – υγιεινή
διατροφή………………………………………………………………………………………37
Δ. ΛΕΞΙΚΟ ΟΡΩΝ……………………………………………………………………………39
Ε. ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………….45
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
3
ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Από την αρχαιότητα ο άνθρωπος προκειμένου να καλύψει τις
διατροφικές του ανάγκες ακολουθούσε γεωργικές πρακτικές που δεν
διαφέρουν σε τίποτα από τις πρακτικές που εφαρμόζονται σήμερα
στο βιολογικό τρόπο παραγωγής.
Τα τεχνολογικά επιτεύγματα και η πρόοδος του 19ου κι κυρίως
του 20ου αιώνα, οδήγησαν στην ξέφρενη ανάπτυξη του γεωργικού
τομέα ο οποίος είχε στόχο τη μεγιστοποίηση της παραγωγής και του
κέρδους. Αποτέλεσμα αυτής της πορείας ήταν η διαμόρφωση ενός
συστήματος γεωργικών πρακτικών που επικράτησε παγκόσμια και
ονομάζεται συμβατική γεωργία. Μέσα από διαδοχικές διασταυρώσεις
οργανισμών του ίδιου ή συγγενών ειδών, ο άνθρωπος στο πέρασμα
των αιώνων, προσπάθησε να κάνει τα προϊόντα του πιο ελκυστικά
στην αγορά. Ο ερχομός της «πράσινης επανάστασης» προκάλεσε
μέσα σε λίγες δεκαετίες, την εκτεταμένη καλλιέργεια ποικιλιών, οι
οποίες ικανοποιούσαν τα χαρακτηριστικά που θα έκαναν επιθυμητά
τα προϊόντα. Ταυτόχρονα όμως προκάλεσε τον παραγκωνισμό και τη
μείωση των χρησιμοποιουμένων ντόπιων ποικιλιών με αποτέλεσμα τη
μείωση της ανθεκτικότητάς τους σε ασθένειες, περιβαλλοντικές
πιέσεις κ.λ.π.
Η λύση που προτάθηκε για εφαρμογή, από αυτούς που
ευαγγελίζονταν την «πράσινη επανάσταση», ήταν η εντατική
γεωργία και η αύξηση της παραγωγής με εκτεταμένη χρήση χημικών
λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων . Όμως οι παθογόνοι οργανισμοί
προσαρμόζονται και αναπτύσσουν την ανθεκτικότητά τους οπότε
εισερχόμαστε σε μια ανεξέλεγκτη κούρσα χρήσης μεγαλύτερης
ποσότητας και πιο «αποτελεσματικών» φυτοφαρμάκων. Τα
παράπλευρα προβλήματα και τα αδιέξοδα πολλά: μεγάλη ενεργειακή
σπατάλη, διάβρωση και ρύπανση εδαφών, υποβάθμιση χλωρίδας και
πανίδας, ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων νερών, αποψίλωση
και καύση δασικών εκτάσεων για εντατική γεωργική χρήση,
παρουσία υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στα προϊόντα, διατροφικά
σκάνδαλα. Επίσης: εκπομπές αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο
του θερμοκηπίου, απώλεια καλλιεργήσιμης γης και υποβάθμιση της
παραγωγικότητάς της, μείωση της βιοποικιλότητας με ανεξέλεγκτους
ρυθμούς που προκαλεί μη αντιστρεπτά αποτελέσματα ενώ γνωστές
αλλά και άγνωστες μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες είναι οι
συνέπειες και επιπτώσεις στους οργανισμούς και στην υγεία, από τη
χρήση φυτοφαρμάκων και τη διασπορά τους στο περιβάλλον και την
τροφική αλυσίδα.
Η επόμενη λύση που προτείνεται στο αδιέξοδο απέναντι στα
πολλαπλά περιβαλλοντικά προβλήματα αλλά και στην καταπολέμηση
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
4
της πείνας, είναι η προώθηση και υιοθέτηση της Γενετικής
Μηχανικής με τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (Γ.Τ.Ο.)
ή μεταλλαγμένα προϊόντα που θα μειώσουν τη χρήση
φυτοφαρμάκων, όπως υποστηρίζουν(κάτι που στην πράξη δεν
αποδείχτηκε τελικά). Και όχι μόνον αυτό! Η αναπόφευκτη
διασταύρωση των γενετικά μεταλλαγμένων φυτών με τη φυσική
βλάστηση και την ανεξέλεγκτη διαρροή γονιδίων στο φυσικό
περιβάλλον, εμπεριέχει τη βεβαιότητα για την αρνητική επίδραση στο
περιβάλλον και την επιστημονική αβεβαιότητα για ενδεχόμενη άμεση
βλάβη στην ανθρώπινη υγεία ενώ εγκυμονούν ταυτόχρονα και
κοινωνικο-οικονομικούς κινδύνους. Γιατί μέσα από τα αποκλειστικά
πνευματικά δικαιώματα της «πατέντας» των σπόρων για τα νέα
προϊόντα από τις λίγες πολυεθνικές, η παγκόσμια παραγωγή
πληθώρας αγροτικών προϊόντων θα περάσει στα χέρια αυτών. Ένα
αποτέλεσμα που βλάπτει τους αγρότες, τους καταναλωτές και τις
εθνικές οικονομίες.
Όμως απέναντι στα προβλήματα που δημιουργεί η συμβατική
καλλιέργεια από τη μια και οι Γενετικά Τροποποιημένοι οργανισμοί
(Γ.Τ.Ο.) από την άλλη, οι κοινωνίες και οι επιστήμονες έχουν στα
χέρια τους ένα μεγάλο όπλο να αντιπαραθέσουν στην κατεύθυνση
αναχαίτισης της καταστροφής του περιβάλλοντος. Ενός
περιβαλλοντικά βιώσιμου μοντέλου που ακούει στο όνομα βιολογική
ή οικολογική καλλιέργεια.
Το 1923 ο Γερμανός οραματιστής Ρούντολφ Στάινερ έγραφε
το παρακάτω προφητικό κείμενο: «Τι θα μπορούσε να συμβεί αν αντί
για φυτική τροφή τα βόδια άρχιζαν να τρώνε κρέας; Το
σημαντικότερο είναι ότι οργανισμός τους θα γέμιζε ουρικό οξύ και
άλατα ουρικού οξέος, που επιδρούν στο νευρικό σύστημα και τον
εγκέφαλο. Θα επιδρούσαν στον εγκέφαλο και και το βόδι θα
τρελαινόταν»(Science et Nature, No 103, “A l΄origine de la bio”). Η
κρίση του 1929 και η οικονομική καταστροφή πολλών αγροτών στην
Αμερική βοήθησαν στην εξάπλωση της βιολογικής γεωργίας σε αυτή
την ήπειρο. Η πραγματική όμως διάδοση αρχίζει στις αρχές της
δεκαετίας του 60., ως οργανική γεωργία στην Αγγλία με τις δράσεις
οικολόγων πολιτικών και γιατρών. Ο Γάλλος Lemair προωθεί την
εκτεταμένη χρήση ορισμένων φυκιών ως βιολογικό λίπασμα. Η
πρώτη μεγάλη αναγνώριση της βιολογικής γεωργίας ήρθε το 1984 με
τη θέσπιση από την Ε.Ο.Κ.(Ε.Ε.) ευρωπαϊκών προδιαγραφών και
κοινού λογότυπου για τη βιολογική γεωργία ενώ το 1986
εκπονήθηκε πρόγραμμα προώθησής της.
2. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Η βιολογική καλλιέργεια (γεωργία- κτηνοτροφία), είναι ένα
ολοκληρωμένο (ολιστικό) σύστημα παραγωγής και διαχείρισης
αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, με ήπια μέσα και με κατά
το δυνατόν φυσικές διεργασίες, που προστατεύει το περιβάλλον σε
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
5
όλα τα στάδια διαχείρισης, προασπίζοντας ταυτόχρονα την υγεία των
καταναλωτών.
2α. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ
Ποια είναι αυτή η βιολογική γεωργία, που τα τελευταία χρόνια
εισβάλει στην καθημερινή μας ζωή με τα προϊόντα της στον τομέα
της διατροφή, αλλά και των απορρυπαντικών και των καλλυντικών
καθώς και πρόσφατα των ρούχων, των παιδικών παιχνιδιών, των
επίπλων και των δομικών υλικών κατασκευής κτιρίων;
Βιολογική λοιπόν γεωργία σε αντιδιαστολή με τη συμβατική, είναι η
μέθοδος γεωργίας στην οποία χρησιμοποιούνται μόνο ήπιες
πρακτικές λίπανσης, φυτοπροστασίας στη φυτική παραγωγή, όπως
και εκμετάλλευσης του ζωικού κεφαλαίου με ελεγχόμενες βιολογικές
εισροές στη ζωική παραγωγή, με αναπόσπαστο και καταλυτικό στόχο
την προάσπιση και το σεβασμό στο περιβάλλον και τον άνθρωπο. Οι
πρακτικές της βιολογικής καλλιέργειας είναι τέτοιες που
προστατεύουν, το έδαφος, την ατμόσφαιρα και τα αποθέματα νερού.
προφυλάσσοντας έτσι τη βιοποικιλότητα του οικοσυστήματος. Κύριο
χαρακτηριστικό της βιολογικής γεωργίας είναι η απουσία
συνθετικών χημικών λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων, ρυθμιστών
ανάπτυξης των φυτών, φυτοφαρμάκων, ορμονών, αντιβιοτικών και
άλλων εξίσου επικίνδυνων τοξικών, χημικών και πρόσθετων ουσιών
στις ζωοτροφές σε όλα τα στάδια της παραγωγής.
Οι βιοκαλλιεργητές με σεβασμό στη σοφία της φύσης, συνδυάζοντας
την ελληνική παράδοση και την εμπειρία με τη σύγχρονη γνώση και
τις κατακτήσεις της επιστήμης, εκμεταλλεύονται τους ισχυρούς
νόμους της φύσης για να αυξήσουν την απόδοση και την αντίσταση
στις ασθένειες. Προς τούτο, προσαρμόζουν τις ενέργειές τους στα
εδαφοκλιματολογικά δεδομένα του τόπου, χρησιμοποιούν μόνο
φυσικά οργανικά λιπάσματα (ζωική κοπριά, χλωρή λίπανση,
κομπόστες- εδαφοβελτιωτικά, λάσπη βιολογικού καθαρισμού,
χουμικά λιπάσματα, βακτηριακά λιπάσματα),ενισχύουν τη γονιμότητα
του εδάφους εναλλάσσοντας τα είδη που καλλιεργούν (αμειψισπορά)
και επιτρέπουν τη φυσική ωρίμανση των καρπών χωρίς να
εντατικοποιούν ή να επιταχύνουν την παραγωγή με τεχνητές
μεθόδους. Επιπλέον τα βιολογικά προϊόντα δεν περιέχουν
συντηρητικά, πρόσθετα και διάφορες άλλες χημικές ουσίες στη
σύνθεσή τους.
i. Στόχοι Βιολογικής Γεωργίας
Οι βασικοί στόχοι όπως αυτοί διατυπώνονται και καθορίζονται
από την IFOAM(Διεθνή Ομοσπονδία Κινημάτων Βιολογικής
Γεωργίας) και τη γενική συνέλευση το 1994 είναι οι ακόλουθοι:
 Να παράγει τροφή υψηλής θρεπτικής αξίας σε επαρκή
ποσότητα.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
6
 Να διατηρήσει και να αυξήσει μακροπρόθεσμα τη γονιμότητα
του εδάφους.
 Να εργαστεί όσο είναι δυνατόν, με υλικά και ουσίες που
μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν.
 Να περιορίσει όλες τις μορφές ρύπανσης που προέρχονται από
τη γεωργική πρακτική.
 Να διατηρήσει τη γενετική ποικιλομορφία των γεωργικών
οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των
φυτών και των άγριων ζώων.
 Να ενθαρρύνει και να αυξήσει τους βιολογικούς κύκλους στα
γεωργικά συστήματα.
 Να εργαστεί όσο είναι δυνατό, σε κλειστά συστήματα σε σχέση
με την οργανική ουσία και τα θρεπτικά στοιχεία.
Δίνεται επομένως έμφαση στην ανάπτυξη και προαγωγή
ολοκληρωμένων σχέσεων μεταξύ εδάφους, φυτών, ζώων, ανθρώπου
και βιόσφαιρας, έτσι ώστε τελικά να λαμβάνονται γεωργικά προϊόντα
και είδη διατροφής χωρίς χημικά υπολείμματα και ταυτόχρονα το
περιβάλλον να προστατεύεται και να αναβαθμίζεται.
ii. Νομοθετικό πλαίσιο
Νομοθετικά η βιολογική γεωργία ενοποιείται για τον
ευρωπαϊκό χώρο το 1991 και περιγράφεται από τον κανονισμό
2092/91(Βιολογικός τρόπος παραγωγής γεωργικών προϊόντων) της
Ε.Ε., καθώς και από τις μετέπειτα συμπληρώσεις του. Μέσα από αυτή
τη Νομοθεσία, μπαίνουν κανόνες στην παραγωγική διαδικασία των
βιολογικών προϊόντων, καθορίζονται διαδικασίες για τη μεταποίηση,
τυποποίηση και διακίνησή τους, περιγράφονται κυρώσεις για τους
παραβάτες και θεσμοθετείται σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης
όλων των βιολογικών προϊόντων από εγκεκριμένους αρμόδιους
εγχώριους και ξένους οργανισμούς πιστοποίησης.
2β. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
Στο πλαίσιο της βιολογικής δραστηριότητας, η εκτροφή των
ζώων αποτελεί την ολοκλήρωση ενός φυσικού κύκλου, με αφετηρία
τη βιολογική γεωργία και κατάληξη τη χρήση και κατανάλωση
βιολογικών προϊόντων, χωρίς στα ενδιάμεσα στάδια να αλλοιώνεται
η ισορροπία του περιβάλλοντος.
Η βιολογική κτηνοτροφία σέβεται την φυσική ζωή των ζώων και τις
ανάγκες τους. Κάθε ζώο ζει ακολουθώντας τους φυσικούς ρυθμούς
του, έχοντας στη διάθεσή του άνετους χώρους, δηλαδή εκτεταμένα
βοσκοτόπια και ευρύχωρα, καλά αεριζόμενα στέγαστρα. Έτσι δεν
επιβάλλεται καμία τροποποίηση στις ιδιαίτερες συνήθειές τους που να
επισπεύδει και να αυξάνει την παραγωγή εις βάρος τους.
Η διατροφή των ζώων είναι ποιοτική, καθώς αποτελείται
αποκλειστικά από βιολογικές φυτικές τροφές, όπως κριθάρι,
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
7
καλαμπόκι, σόγια και σανό. Η βιολογική εκτροφή στοχεύει στη
σωστή ανάπτυξή τους, με φυσικές μεθόδους και σύμφωνα με τους
βιορυθμούς των ζώων, προφυλάσσοντας αυτά τόσο από την
παθολογία, τις ενοχλήσεις και το άγχος, όσο και από την αφύσικη
επίσπευση της ανάπτυξης τους. Σε περιπτώσεις ασθενειών,
χορηγούνται μόνο ομοιοπαθητικά ή φυτοθεραπευτικά σκευάσματα
και πάντοτε έπειτα από συνεννόηση με ειδικευμένους κτηνίατρους.
Αυτή η φροντίδα και ο σεβασμός προς τα ζώα έχει ως
αποτέλεσμα την παραγωγή κρέατος με μοναδικά χαρακτηριστικά ως
προς τη γεύση, την υφή, τη συνοχή και την απουσία περιττού
λίπους.
Έτσι και τα παράγωγα των ζώων, όπως είναι τα γαλακτοκομικά και
τα τυροκομικά προϊόντα, είναι αγνά, φυσικά προϊόντα απαλλαγμένα
από χημικά κατάλοιπα
3. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ
ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Αν επισκεφτούμε ένα βιολογικό αγρόκτημα αντίθετα από ένα
συμβατικό, θα διακρίνουμε: σήματα –ταμπέλες, παγίδες
προσέλκυσης εντόμων κρεμασμένες στα δέντρα για την
αντιμετώπιση των εχθρών, κομποστοποιημένα και ανακυκλώσιμα
λιπάσματα και «αγριόχορτα» (άγρια αυτοφυή φυτά). Στις βιολογικές
καλλιέργειες η βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους επιτυγχάνεται
με οργανικά λιπάσματα και η θρέψη των φυτών είναι έμμεση ενώ
στα συμβατικά είναι άμεση. Στη βιολογική γεωργία η προστασία των
φυτών γίνεται χρησιμοποιώντας βιολογική φυτοπροστασία ενώ στη
συμβατική χρησιμοποιώντας χημικά φάρμακα. Χωρίς λοιπόν τη
χρήση χημικών φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων, χωρίς
εξαντλητική εκμετάλλευση του εδάφους και με γνώμονα τη φυσική
ροή των πραγμάτων, η βιολογική γεωργία παρουσιάζει σημαντικά
πλεονεκτήματα έναντι της συμβατικής. Αυτές οι διαφορές μειώνουν
τις προσδοκίες παραγωγής, όμως εξασφαλίζουν προϊόντα ανώτερης
βιολογικής αξίας αφού είναι καθαρά από χημικά κατάλοιπα και
τοξίνες και ταυτόχρονα πλουσιότερα σε βιταμίνη C, μέταλλα
σιδήρου, χαλκού και ψευδαργύρου αλλά και μεταβολίτες που
προστατεύουν από τον καρκίνο και τις καρδιοπάθειες. Επιπρόσθετα
είναι γευστικά, ώριμα, αρωματικά και όχι υπερμεγέθη.
Βεβαίως, όλα αυτά ελέγχονται και πιστοποιούνται από τους
διαπιστευμένους οργανισμούς ελέγχου. Για αυτό στις συσκευασίες
τους αναγράφεται ο παραγωγός, η περιοχή προέλευσης, το σήμα του
φορέα πιστοποίησης και αντίστοιχος κωδικός που ανανεώνεται σε
κάθε καλλιεργητική περίοδο.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
8
4. Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στην Ελλάδα η βιολογική γεωργία ξεκίνησε δειλά και
αποσπασματικά με προσωπική ευθύνη του κάθε παραγωγού πριν την
ψήφιση του παραπάνω κανονισμού. Η πρώτη πιστοποίηση σε
ελληνικό προϊόν δίνεται το 1984 από Ολλανδικό οργανισμό
πιστοποίησης, στη σταφίδα από το Αίγιο, η οποία προοριζόταν για
εξαγωγή. Ουσιαστικά οι ελληνικές πιστοποιήσεις βιολογικών
προϊόντων ξεκίνησαν, με την ίδρυση του πρώτου οργανισμού
πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων, τη ΔΗΩ το 1992, που άρχισε
να ελέγχει τους βιοκαλλιεργητές και να πιστοποιεί από το 1993.
Σήμερα υπάρχουν 8 οργανισμοί πιστοποίησης στην Ελλάδα. Το 2002
ιδρύεται η Ομοσπονδία Ενώσεων Βιοκαλλιεργητών Ελλάδας, η οποία
αριθμεί σήμερα 29 Ενώσεις από όλη την Ελλάδα.
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης
και Τροφίμων, για το έτος 2005 οι κυριότερες βιολογικές
καλλιέργειες στην Ελλάδα και το αντίστοιχο ποσοστό τους επί του
συνόλου των βιοκαλλιεργειών ήταν:
ελιάς 38,2%
ψυχανθών 29%
σιτηρών, 13,5%
μηδικής 5,6%
αμπελώνες 3,8%
εσπεριδοειδών 1,9%
Οι καλλιεργούμενες βιολογικά εκτάσεις στο σύνολο των
καλλιεργούμενων ελληνικών εκτάσεων αντιστοιχούσαν στο 1,5% το
2004, στο 2,6% το 2005 ενώ το 2006 έφτασαν στο 4,5%.
Επίσης σύμφωνα με στατιστικές του ίδιου Υπουργείου το έτος
2004 οι εμπλεκόμενοι με τη βιολογική γεωργία-κτηνοτροφία ήταν
9.885, το 2005 έφτασαν τους 15.556, ενώ στις 31-12-2006
υπήρχαν 25466 βιοκαλλιεργητές, Το ποσοστό αυτό θεωρείται(για τα
δεδομένα της Ε.Ε.) ικανοποιητικό και αυξάνει με γρήγορους ρυθμούς
τα τελευταία χρόνια. Αυτό οφείλεται στην ευρωπαϊκή πολιτική
ενίσχυσης και προώθησης της βιολογικής γεωργίας και
κτηνοτροφίας , καθώς και στην οικονομική ενίσχυση πενταετούς
διάρκειας, που δίνεται για την παραγωγή των βιολογικών προϊόντων.
Για το 2006 η επιδότηση έφτασε τα 90 €/ στρέμμα στη φυτική
παραγωγή ενώ ενισχύθηκαν και οι βιολογικές εκτροφές αγελάδων,
αιγοπροβάτων και χοιρινών.
Χρειάζεται όμως να γίνουν πιο προσιτά στο βιοκαταναλωτή τα
βιολογικά προϊόντα. Και αυτό θα επιτευχθεί με τον εκσυγχρονισμό,
την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σε θέματα
υγιεινής και πλεονεκτημάτων των παραγόμενων προϊόντων, με την
αλλαγή καταναλωτικών προτύπων και συμπεριφορών, τον έλεγχο
της αγοράς σε σχέση με τη ζήτηση μέσα από αντίστοιχες μελέτες και
έρευνες, την εκπαίδευση και την τεχνική στήριξη των
βιοκαλλιεργητών σε διάφορα θεματικά πεδία με κυριότερο τη
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
9
φυτοπροστασία, τη διαφήμιση και προβολή των πλεονεκτημάτων
των βιολογικών προϊόντων, την εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή
πραγματικότητα στο θέμα των φυτοπροστατευτικών εφοδίων που
επιτρέπονται στη βιολογική γεωργία καθώς και με τη στήριξη
επιδότησης για την αύξηση της παραγωγής στις μονάδες αλλά και
στήριξη στη δαπάνη πιστοποίησης.
5. ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΠΡΟΪΟΝΤΑ
Είναι τα παραγόμενα με βιολογικό τρόπο πιστοποιημένα από
τους αρμόδιους φορείς προϊόντα. Τα βιολογικά τρόφιμα
απευθύνονται σε καταναλωτές που αναζητούν προϊόντα υγιεινής
ολοκληρωμένης και ισορροπημένης διατροφής. Άλλωστε τα
τελευταία χρόνια παρατηρείται μια στροφή του καταναλωτικού
κοινού προς τα βιολογικά προϊόντα που θεωρούνται πιο υγιεινά από
τα συμβατικά. Η τάση αυτή ενισχύεται με το χρόνο λόγω της
ευαισθητοποίησης των καταναλωτών σε θέματα περιβάλλοντος, αλλά
και υγείας. Τέτοια προιόντα μπορεί να είναι το κρασί, το λάδι,
εσπεριδοειδή, κηπευτικά, μποστανικά, σπαράγγια, φράουλες, μηδική,
όσπρια, σιτηρά, μέλι, σοκολάτες πρόπολης, κρόκος, καστανιές,
φουντουκιές, καρυδιές αρωματικά- φαρμακευτικά αλλά και
ζωοτροφές
Όμως Βιολογικά προϊόντα θεωρούνται και αυτά που
χρησιμοποιούνται στις βιολογικές καλλιέργειες όπως τα βιολογικά
λιπάσματα, οι σπόροι, τα φάρμακα φυτοπροστασίας κ.ά
Τα τρόφιμα που παράγονται με βιολογικές μεθόδους είναι ακριβότερα
από τα συμβατικά παραγόμενα τρόφιμα. Αυτό δεν είναι πάντα
κανόνας και εξαρτάται από το προϊόν, τις καιρικές συνθήκες κ.λ.π.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε αρκετές περιπτώσεις θα βρείτε σε
καταστήματα φρέσκα φρούτα και λαχανικά σε τιμές ίδιες ή και
χαμηλότερες από τα συμβατικά των πολυκαταστημάτων ή των
λαϊκών αγορών. Όμως όλο και περισσότεροι καταναλωτές φαίνονται
πρόθυμοι να πληρώσουν υψηλότερη τιμή σε ανταπόδοση εγγυήσεων
που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων και την ποιότητά τους.
Διατίθενται εκτός από τα ειδικευμένα καταστήματα και τις τοπικές
αγορές, και στα ράφια των μεγαλύτερων αλυσίδων καταστημάτων
αλλά και σε λαϊκές αγορές από τους ίδιους τους παραγωγούς. Πρέπει
όμως να ελέγχουμε τη σήμανση, την πιστοποίηση (ιδίως στις λαϊκές
αγορές για χύμα προϊόντα), και γενικά να ακολουθούμε κάποιες
οδηγίες χρήσιμες για την προστασία του καταναλωτή.
6. ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ
(Γ.Τ.Ο.)
Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί δημιουργούνται με την
απομόνωση των επιλεγμένων γονιδίων από έναν οργανισμό ή από
ένα ιό και η εισαγωγή αυτών των γονιδίων με (τεχνητό τρόπο) σε
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
10
ίδιο ή εντελώς διαφορετικό οργανισμό με σκοπό να δημιουργηθούν
ήδη με νέες ιδιότητες. Η γενετική τροποποίηση των οργανισμών είναι
μια διαδικασία που δεν σχετίζεται με την συμβατική γενετική
βελτίωση των ειδών (υβρίδια), όπως συμβαίνει επιλεγμένη
διασταύρωση οργανισμών του ίδιου ή συγγενικών ειδών. ΄Ετσι
διασπώνται οι φραγμοί της φύσης. Άλλες εφαρμογές της γενετικής
μηχανικής μπορούν να χαρακτηριστούν ως ευεργετικές για τον
άνθρωπο – και είναι εκείνες που δεν διαταράσσουν την σχέση του με
την φύση και δεν προσβάλλουν την ισορροπία των οικοσυστημάτων
– και εκείνες που εγκυμονούν τους μεγαλύτερους κινδύνους για την
βιωσιμότητα του πλανήτη και της ίδιας της ζωής. Στην πρώτη
κατηγορία ανήκουν οι εφαρμογές που χρησιμοποιούν τους Γ.Τ.Ο.
στα εργαστήρια για την παρασκευή χρήσιμων φαρμακευτικών
ουσιών όπως εμβόλια. Η κατηγορία αυτή στο βαθμό που
λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα για την μη απρόβλεπτη διασπορά
τους στο περιβάλλον, θα λέγαμε ότι μπορεί να γίνει αποδεκτή με
όρους σκοπιμότητας, χρησιμότητας και ασφάλειας. Πάντως σε καμία
περίπτωση δεν αφορά προϊόντα που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με
την διατροφή του ανθρώπου και των ζώων.
Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τους Γ.Τ.Ο. που σκόπιμα
απελευθερώνονται στο περιβάλλον σε τεράστιες εκτάσεις (σόγια,
καλαμπόκι, ψάρια, ζώα κλπ.) και οι οποίοι χωρίς να εισφέρουν
ουσιαστικά στην επίλυση των προβλημάτων της ανθρωπότητας,
μπορούν να υπονομεύσουν την περιβαλλοντική ισορροπία και
συνοχή και να κινηθούν σε μια κατεύθυνση εχθρικών αλλαγών
απέναντι στη φύση και την ανθρωπότητα. Θα πρέπει να γίνει
κατανοητό ότι με το υπάρχον επίπεδο γνώσης της επιστήμης δεν
μπορεί να υπάρξει διαδικασία οικολογικής πρόβλεψης των
επιπτώσεων των Γ.Τ.Ο. στο περιβάλλον.
Οι πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία από τρόφιμα που
προέρχονται από Γ.Τ.Ο. είναι: α) η εισαγωγή στη τροφική αλυσίδα
νέων αλλεργιογόνων παραγόντων, β) η αύξηση της αντίστασης των
μικροβίων στα αντιβιοτικά με την επακόλουθη μείωση της
αποτελεσματικότητας των φαρμάκων αυτών και γ) η παραγωγή νέων
τοξινών από γενετικά τροποποιημένα φυτά που εκκρίνουν τοξικές
ουσίες σε ζιζάνια και έντομα και οι οποίες μπορεί να είναι επικίνδυνες
για τον άνθρωπο.
7. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ…ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Θα λέγαμε ότι η βιολογική καλλιέργεια, η «άλλη γεωργία» και η
ενασχόληση με αυτήν, δεν είναι απλά μια νέα οικονομική
δραστηριότητα αλλά μια φιλοσοφία ζωής. Μια ελπίδα για το
περιβάλλον και την οικολογική ισορροπία. Συνδέεται με την έννοια
της αειφορικής παραγωγής και κατανάλωσης και απευθύνεται σε
αυτούς που έχουν την ευαισθησία απέναντι στα σύγχρονα
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
11
περιβαλλοντικά προβλήματα, κατανοούν τις ανάγκες της φύσης και
του ανθρώπου για βελτίωση της ποιότητας ζωής του και εντέλει
εκμεταλλεύονται τη φύση για να παράγουν χωρίς όμως να την
εξαντλούν…. σκεπτόμενοι το μέλλον του πλανήτη …..τις επόμενες
γενιές
"Τα παράσιτα είναι οι καθηγητές της φύσης" έλεγε ο Albert Howard, ένας από τους
θεμελιωτές της βιολογικής γεωργίας, εννοώντας ότι κάθε προσβολή ή ασθένεια
δεν έρχεται παρά να μάς επισημάνει κάποιο λάθος στον τρόπο καλλιέργειας
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
12
Β. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ- ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Γενικές Οδηγίες για την διεξαγωγή των δραστηριοτήτων
Για τις δραστηριότητες που θα επιλεγούν να οργανωθούν κατά
την επίσκεψη, οι εκπαιδευτικοί προετοιμάζουν γνωστικά τους
μαθητές, επιλέγοντας τον τρόπο και την ύλη από το εκπαιδευτικό
υλικό που αναφέρεται στις βιολογικές καλλιέργειες (θεωρητικό
μέρος, υποστηρικτικό υλικό, λεξικό όρων, πηγές πληροφόρησης) .
Κάθε μια δραστηριότητα είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε
να εμπλέκονται όλοι οι μαθητές της ομάδας είτε με την καθοδήγηση
του εκπαιδευτικού είτε χωρίς αυτή. Η φύση των δραστηριοτήτων
είναι τέτοια που δίνει στον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να
αυτενεργήσει, να επεκτείνει και να αναπτύξει αυτές αλλά και να τις
προσαρμόζει στο επίπεδο των μαθητών, στις ιδιαιτερότητες του
χώρου και στον διαθέσιμο χρόνο.
Οι δραστηριότητες έχουν την παρακάτω δομή:
α) αντικείμενο
β) χώρος
γ) διάρκεια (ενδεικτική)
δ) μέθοδος/μέσα και εργαλεία
ε) υλικά
στ) περιγραφή
ζ) οδηγίες πριν και κατά την διάρκεια της δραστηριότητας
η) φύλλο εργασίας
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
13
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1η
ΕΝΟΤΗΤΑ: Βιολογικές καλλιέργειες
ΤΙΤΛΟΣ: «Στο πολυκατάστημα»
Αντικείμενο : Καταγραφή – έλεγχος βιολογικών προϊόντων και
συνέντευξη με τον υπεύθυνο/ους επιχείρησης σχετικά με αυτά.
Χώρος : Πολυκατάστημα συμβατικών και βιολογικών προϊόντων
Διάρκεια : 2 ώρες
Μέθοδος/μέσα και εργαλεία : Εκπαιδευτική επίσκεψη, έρευνα,
συνέντευξη, ερωτηματολόγιο, συζήτηση.
Υλικά : φύλλα εργασίας (πίνακας καταγραφής και ερωτηματολόγιο
συνέντευξης), στυλό, φωτογραφική μηχανή, βίντεο, δημοσιογραφικό
μαγνητόφωνο.
Περιγραφή: Οι μαθητές χωρισμένοι σε τέσσερις ομάδες των 4 έως
5 ατόμων επισκέπτονται το χώρο πώλησης βιολογικών προϊόντων
ενός πολυκαταστήματος και α] κάθε μαθητής καταγράφει ένα είδος
βιολογικού προϊόντος (τρόφιμου ή άλλου) ελέγχοντας την ετικέτα
πιστοποίησης και συμπληρώνοντας τα στοιχεία του πίνακα του
φύλλου εργασίας 1. Κατόπιν επισκέπτονται τα τμήματα συμβατικών
προϊόντων και καταγράφουν τις αντίστοιχες τιμές συμπληρώνοντας
τη στήλη του πίνακα. Στο σχολείο συζητούν τα συμπεράσματά τους,
τυχόν παρατηρήσεις και κάνουν τις συγκρίσεις στις τιμές
προσπαθώντας να εξηγήσουν τις διαφορές. β] Οι υπόλοιποι μαθητές,
αφού αναλάβουν διάφορους «ρόλους» (ερωτώντες δημοσιογράφους,
οπερατέρ, παρατηρητές, φωτογράφοι, καταγραφής…….),
επισκέπτονται τον υπεύθυνο ή τους υπεύθυνους του
πολυκαταστήματος και παίρνουν συνέντευξη με την βοήθεια του
ερωτηματολογίου του φύλλου εργασίας 2 ή του τροποποιημένου
κατά την προετοιμασία αυτού. Υπάρχει βέβαια η δυνατότητα να
τεθούν ερωτήματα που θα προκύψουν και κατά την διάρκεια της
συνέντευξης. Στο σχολείο ή άλλη χρονική στιγμή που θα επιλέξει η
ομάδα προτείνεται η επεξεργασία των απαντήσεων του
ερωτηματολογίου που θα οδηγήσει σε συμπεράσματα, θέσεις και
απόψεις των ερωτώντων μαθητών που θα ανακοινωθούν στην τελική
εκδήλωση παρουσίασης του προγράμματος.
Οδηγίες πριν και κατά την διάρκεια της δραστηριότητας:
Μελετήστε τις οδηγίες χρήσεως για ενημερωμένους καταναλωτές
καθώς και τα στοιχεία (ονόματα, κωδικοί) των οργανισμών ελέγχου
και πιστοποίησης. Προετοιμάστε στο ερωτηματολόγιο της
συνέντευξης προσθέτοντας ή τροποποιώντας κάποιες ερωτήσεις
ανάλογα με τις συνθήκες και την περίπτωση.
Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας οι μαθητές έχουν την
δυνατότητα να φωτογραφίζουν να βιντεοσκοπούν ή να
μαγνητοφωνούν. Το υλικό αυτό θα είναι χρήσιμο για την τελική
εκδήλωση παρουσίασης του προγράμματος.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
14
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
α/α Είδος
Προϊόντος
Χώρα
Προέλευσης
Συσκευασία
(ναι/όχι)
Προϊόν
Βιολογ.
Γεωργίας
(ναι/όχι)
Προϊον
βιολογ.
Γεωργίας
σε
μεταβατικό
στάδιο
(ναι/όχι)
Για
εισαγόμενα
«ΒΙΟ»,
«ΕCO»,
«ΑΒ»
(ναι/όχι)
Οργανισμός
Πιστοποίησης
Κωδικός
οργανισμού
Τιμή
βιολογικού
προϊόντος
Τιμή
αντίστοιχου
συμβατικού
Διαφορά
τιμής
%
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….......
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
15
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο
1) Στοιχεία ερωτώμενου (ονομ/νυμο, θέση στην επιχείρηση,
ειδικότητα κλπ.)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
2) Από πότε δημιουργήθηκε το τμήμα βιολογικών προϊόντων στο
κατάστημά σας και τι είδη υπάρχουν στα αντίστοιχα ράφια;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
3) Τι είδη βιολογικών προϊόντων κυρίως προτιμούν οι καταναλωτές;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
4) Παρατηρείται αυξητική ή μειωτική τάση στην ζήτηση των
βιολογικών προϊόντων τα τελευταία χρόνια; (ζητούνται αν
υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για την κίνηση των προϊόντων αυτών
και την ποσοστιαία ζήτησή τους επί του συνόλου βιολογικών και
συμβατικών)
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
16
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5) Από πού προμηθεύεστε τα βιολογικά προϊόντα; (παραγωγή,
εταιρείες, εισαγωγές κλπ.)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
6) Από ποιους παράγοντες κατά τη γνώμη σας διαμορφώνονται οι
τελικές τιμές των βιολογικών προϊόντων και τι εξέλιξη προβλέπετε
σχετικά με την πορεία των τιμών;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
7) Τι προβλήματα αν υπάρχουν έχετε στη συνεργασία σας με τους
παραγωγούς ή τις εταιρείες που σας προωθούν και προμηθεύουν τα
βιολογικά προϊόντα;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
8) Άλλες ερωτήσεις
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
17
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2η
ΕΝΟΤΗΤΑ: Βιολογικές καλλιέργειες
ΤΙΤΛΟΣ: «Στη λαϊκή αγορά»
Αντικείμενο : Επίσκεψη σε λαϊκή αγορά ενός τόπου με σκοπό την
έρευνα σχετικά με τις γνώσεις και γνώμες των ερωτωμένων
(καταναλωτών, παραγωγών και μικροπωλητών) σε θέματα που
αφορούν τη βιολογική γεωργία.
Χώρος : Η λαική αγορά μια πόλης, κωμόπολης ή χωριού
Διάρκεια : 3 ώρες
Μέθοδος/μέσα και εργαλεία : Εκπαιδευτική επίσκεψη,
δημοσκοπική έρευνα, συνέντευξη, ερωτηματολόγιο με ανοιχτές ή
κλειστές ερωτήσεις, συζήτηση.
Υλικά : φύλλα εργασίας (ερωτηματολόγια), στυλό, φωτογραφική
μηχανή, βίντεο, δημοσιογραφικό μαγνητόφωνο, Η/Υ (για
παρουσίαση).
Περιγραφή: Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες των 2 έως 3 ατόμων
επισκέπτονται μια λαϊκή αγορά συμβατικών και βιολογικών
προϊόντων. Από τις παραπαίω ομάδες το 1/3 απευθύνουν
ερωτηματολόγιο στους καταναλωτές, το 1/3 στους παραγωγούς και
οι υπόλοιποι στους μικροπωλητές. Αφού παρέλθει ο ορισμένος
χρόνος που διατίθεται για τη δραστηριότητα και συμπληρωθεί ένας
ικανοποιητικός αριθμός ερωτηματολογίων(που εξαρτάται από
διαφόρους παράγοντες και συνθήκες), οι μαθητές συγκεντρώνουν τα
ερωτηματολόγια για περαιτέρω επεξεργασία στατιστική επεξεργασία,
συζήτηση σε ομάδες και εξαγωγή συμπερασμάτων. Μετά την
εισαγωγή των δεδομένων στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και τη
δημιουργία ιστογραμμάτων ή άλλων τύπων γραφικών παραστάσεων
που οι ίδιοι οι μαθητές επιλέγουν, τα συμπεράσματα παρουσιάζονται
στη σχολική ή τοπική κοινότητα με στόχο την ευαισθητοποίηση του
κοινού.
Επέκταση: Η ίδια δραστηριότητα θα μπορούσε να επαναληφθεί στον
ίδιο χώρο αλλά διαφορετική ημέρα(αν υπάρχει δυνατόητα) ή στη
λαϊκή της γειτονιάς του σχολείου για εξαγωγή συγκριτικών
αποτελεσμάτων
Οδηγίες πριν και κατά την διάρκεια της δραστηριότητας: Πριν
την επίσκεψη μελετήστε και προετοιμάστε ανά ομάδες τα
ερωτηματολόγια, προσθέτοντας ή τροποποιώντας κάποιες ερωτήσεις
ανάλογα με τις δικές σας προσδοκίες.
Επίσης χρήσιμος για την ερώτηση 10 του φύλλου εργασίας 1, είναι ο
«οδηγός μήνα-μήνα με φρούτα και λαχανικά για σωστή – υγιεινή
διατροφή» που περιέχεται στο υποστηρικτικό υλικό.
Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας οι μαθητές έχουν την
δυνατότητα να φωτογραφίζουν να βιντεοσκοπούν ή να
μαγνητοφωνούν συζητήσεις και άλλες πληροφορίες που μπορούν να
προκύψουν κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων-απαντήσεων. Το υλικό
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
18
αυτό θα είναι χρήσιμο για την τελική εκδήλωση παρουσίασης του
προγράμματος.
Προσοχή στην επεξεργασία των δεδομένων: α) Όσοι απαντούν ΝΑΙ
στο ερώτημα «αν γνωρίζετε τι είναι βιολογική γεωργία», από τις
επόμενες αντιφατικές απαντήσεις των ερωτημάτων μπορείτε να
ελέγξετε αν η απάντηση στην ερώτηση ήταν «αληθινή» β) στην
ερώτηση που αφορά την «επίδραση της βιολογικής γεωργίας στο
περιβάλλον ή στην υγεία», η σωστή απάντηση που πρέπει να
περιμένουμε είναι «στο περιβάλλον» γιατί ο άνθρωπος είναι μέρος
του περιβάλλοντος και η υγεία του εξαρτάται πρώτα από αυτό.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
19
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο
(Για καταναλωτές)
ΦΥΛΟ: ΑΝΔΡΑΣ ………. ΓΥΝΑΙΚΑ…….
ΗΛΙΚΙΑ: έως 30……… 30-50……… άνω των 50…………
1) Γνωρίζετε τι είναι η βιολογική γεωργία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
2) (Για όσους απαντούν ΝΑΙ στην ερώτηση (1)
Η βιολογική γεωργία έχει μεγάλη επίδραση
Στο περιβάλλον………. Στην υγεία…… σε τίποτα από τα δύο………….
3) Αγοράζετε βιολογικά προϊόντα;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
4) Αν ΝΑΙ πως τα αναγνωρίζετε και τα ελέγχετε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5) Αν ΝΑΙ για ποιους λόγους τα προτιμάτε; Για
τη διατροφική αξία…….τη γεύση……….χάρη του περιβάλλοντος…..
άλλο………
6) Αν ΝΑΙ για ποιους τα αγοράζετε;
Για τα παιδιά σας………για σας μόνο…….για όλη την οικογένεια…………
Άλλο…………
7) Αν ΟΧΙ τι σας εμποδίζει να το κάνετε;……………………………………………
8)Πιστεύετε ότι η Πολιτεία πρέπει να ενισχύει τη βιολογική γεωργία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
9) Υπάρχει στην περιοχή σας κατάστημα πώλησης βιολογικών
προϊόντων που γνωρίζετε;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
10) Τι εννοούμε λέγοντας τη ρήση: «κάθε πράμα στο καιρό του κι ο
κολιός τον Αύγουστο;» ……………………………………………………………………….
11) Άλλες ερωτήσεις:…………………………………………………………………….......
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
20
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο
(Για παραγωγούς)
ΦΥΛΟ: ΑΝΔΡΑΣ ………. ΓΥΝΑΙΚΑ…….
ΗΛΙΚΙΑ: έως 30……… 30-50……… άνω των 50…………
1) Γνωρίζετε τις επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στην υγεία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
2)Λαμβάνετε μέτρα προφύλαξης κατά τον ψεκασμό;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
Αν ΝΑΙ, ποια είναι αυτά;
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
3) Είστε παραγωγός βιολογικών προϊόντων;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
4) Αν είστε παραγωγός συμβατικών προϊόντων, είστε διατεθειμένος
να αλλάξετε τρόπο καλλιέργειας;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
Αν ΝΑΙ για ποιους λόγους;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Αν ΟΧΙ τι σας αποτρέπει και υπό ποιες προϋποθέσεις θα το κάνατε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5) Γνωρίζετε τι είναι η βιολογική γεωργία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
6) Αν ΝΑΙ, πιστεύετε ότι είναι φιλική στο περιβάλλον
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
7) (Για όσους απαντούν ΝΑΙ στην ερώτηση (5)
Η βιολογική γεωργία έχει μεγάλη επίδραση
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
21
Στο περιβάλλον………. Στην υγεία…… σε τίποτα από τα δύο………….
8) Χρησιμοποιείτε φυτοφάρμακα ή χημικά λιπάσματα;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
9) Αν ΟΧΙ τι είδους λίπασμα χρησιμοποιείτε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
10) Η βιολογική γεωργία έχει νοστιμότερα προϊόντα από τα
συμβατικά;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
11) Γνωρίζετε αν ενισχύεται οικονομικά από το κράτος ή την
Ευρωπαϊκή ένωση μέσω προγραμμάτων;
12) Άλλες ερωτήσεις
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
22
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο
(Για μικροπωλητές)
ΦΥΛΟ: ΑΝΔΡΑΣ ………. ΓΥΝΑΙΚΑ…….
ΗΛΙΚΙΑ: έως 30……… 30-50……… άνω των 50…………
1) Γνωρίζετε τι είναι η βιολογική γεωργία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
2) Αν ΝΑΙ, πιστεύετε ότι είναι φιλική στο περιβάλλον
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
3) (Για όσους απαντούν ΝΑΙ στην ερώτηση (1)
Η βιολογική γεωργία έχει μεγάλη επίδραση
Στο περιβάλλον………. Στην υγεία…… σε τίποτα από τα δύο………….
4) Χρησιμοποιεί φυτοφάρμακα και λιπάσματα;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
5) Έχει νοστιμότερα και ανθεκτικότερα προϊόντα από τη συμβατική
γεωργία;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
6) Καταναλώνει μεγαλύτερα ποσά ενέργειας (σε σχέση με τις
εισροές) από τη συμβατική;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
7) Είστε μικροπωλητές
Συμβατικών προϊόντων……… Βιολογικών προϊόντων……………………….
8) Αν ιστε μικροπωλητή συμβατικών προϊόντων, είστε διατεθειμένος
το μέλλον να αγοράζετε και να πουλάτε προϊόντα βιολογικής
γεωργίας;
ΝΑΙ……. ΟΧΙ………
9) Αν ΟΧΙ, κάτω από ποιες προϋποθέσεις θα το κάνατε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
10) Άλλες ερωτήσεις:
………………………………………………………………………………………………………………
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
23
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 3η
ΕΝΟΤΗΤΑ: Βιολογικές καλλιέργειες
ΤΙΤΛΟΣ: «Στα αγροκτήματα»
Αντικείμενο : Επίσκεψη, παρατήρηση, εικαστική αποτύπωση και
καταγραφή διαφορών ενός αγροκτήματος βιολογικής καλλιέργειας
και ενός συμβατικής. Συνέντευξη με βιοκαλλιεργητή και δοκιμασία
βιολογικών γεύσεων.
Χώρος : Βιολογικό αγρόκτημα, συμβατικό αγρόκτημα.
Διάρκεια : 4 ώρες
Μέθοδος/μέσα και εργαλεία : Εκπαιδευτική επίσκεψη, μελέτη
πεδίου, συνέντευξη με τη βοήθεια ερωτηματολογίου, συζήτηση,
φωτογράφηση.
Υλικά : φύλλα εργασίας, μαρκαδόροι, ερωτηματολόγιο συνέντευξης,
στυλό, μολύβι, φωτογραφική μηχανή, βίντεο, δημοσιογραφικό
μαγνητόφωνο.
Περιγραφή: Οι μαθητές χωρισμένοι σε τέσσερις ομάδες των 4 έως
5 ατόμων επισκέπτονται μια βιολογική και μια συμβατική καλλιέργεια
αποτυπώνουν εικαστικά και σε γενικές γραμμές το τοπίο της κάθε
καλλιέργειας και κατόπιν καταγράφουν σε πίνακα του φύλλου
εργασίας 1, τα χαρακτηριστικά τους στοιχεία που εντοπίζουν.
Μελετώντας τον πίνακα καταγραφής συζητούν και βρίσκουν τις
διαφοροποιήσεις των δύο καλλιεργειών. Επίσης, παίρνουν
συνέντευξη από τον βιοκαλλιεργητή με τη βοήθεια ερωτηματολογίου
ανοιχτών ερωτήσεων του φύλλου εργασίας 2. Υπάρχει βέβαια η
δυνατότητα να τεθούν ερωτήματα που θα προκύψουν και κατά την
διάρκεια της συνέντευξης. Στη συνέχεια δοκιμάζουν βιολογικές
γεύσεις από την «κουζίνα» του αγροκτήματος. Στο σχολείο ή άλλη
χρονική στιγμή που θα επιλέξει η ομάδα προτείνεται η επεξεργασία
των απαντήσεων του ερωτηματολογίου που θα οδηγήσει σε
συμπεράσματα, θέσεις και απόψεις των ερωτώντων μαθητών που θα
ανακοινωθούν στην τελική εκδήλωση παρουσίασης του
προγράμματος.
Οδηγίες πριν και κατά την διάρκεια της δραστηριότητας:
Προετοιμάστε το ερωτηματολόγιο της συνέντευξης προσθέτοντας ή
τροποποιώντας κάποιες ερωτήσεις ανάλογα με τις συνθήκες και την
περίπτωση.
Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας οι μαθητές έχουν την
δυνατότητα να φωτογραφίζουν να βιντεοσκοπούν ή να
μαγνητοφωνούν. Το υλικό αυτό θα είναι χρήσιμο για την τελική
εκδήλωση παρουσίασης του προγράμματος.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
24
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΑ ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
Παρατηρώ τα αγροκτήματα…και αποτυπώνω εικαστικά…..
Βιολογική καλλιέργεια
Συμβατική καλλιέργεια
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
25
Καταγράφω στον παρακάτω πίνακα τα χαρακτηρίστηκα στοιχεία που
εντόπισα από την παρατήρηση.
Α/Α Βιολογική καλλιέργεια Συμβατική καλλιέργεια
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Μελετώ τον παραπάνω πίνακα καταγραφής, εντοπίζω και συζητώ τις
διαφορές
1…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
2…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
3…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
4…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
5…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
6…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
7…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
8…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
9…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..…
10………………………………………………………………………………………………………….
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
26
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2
Σχολείο :
Τάξη:
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ε Ρ Ω Τ Η Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Ο
(Ενδεικτικό για συζήτηση με βιοκαλλιεργητή)
Μπορείτε να επιλέξετε κάποιες που βρίσκετε πιο ενδιαφέρουσες για εσάς
1) Στοιχεία ερωτώμενου (ονομ/νυμο, σπουδές, οικογενειακή
κατάσταση, θέση στην επιχείρηση, ειδικότητα κλπ.)
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
2) Πόσα χρόνια ασχολείστε με τη βιολογική γεωργία και ποιο ήταν
το κίνητρό σας;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
3) Τι έκταση έχει το αγρόκτημά σας; Η βιολογική γεωργία ευνοεί
μικρούς ή μεγάλους κλήρους;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
4) Τι είδη φυτών καλλιεργείτε τώρα; Αλλάζετε το είδος της
καλλιέργειας σε σχέση με το χρόνο; Αν ναι, κάθε πότε και με τι είδος
φυτών;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5) τι είδους λιπάσματα χρησιμοποιείτε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
6) Διαθέτετε κάποια ζώα στο αγρόκτημά σας και ποια η σημασία και
η σχέση αυτών με τη βιολογική καλλιέργειά σας;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
27
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
7) Με ποιους τρόπους και μέσα καταπολεμάτε τους «εχθρούς» των
φυτών σας(φυτοπροστασία) και πώς απαλλάσσετε το έδαφος από τα
«αγριόχορτα»;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
8) Πώς μπορεί να γίνει κάποιος βιοκαλλιεργητής; Ποιες οι
προϋποθέσεις και τα αναγκαία πρώτα βήματα;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
9) Ποια η σχέση κατανάλωσης ενέργειας-βιοκαλλιέργειας. Έχουμε
εξοικονόμηση ενέργειας σε σχέση με τις συμβατικές καλλιέργειες; Αν
ναι, πώς το εξηγείτε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
10) Ποια τα πλεονεκτήματα της βιολογικής γεωργίας σε σχέση με
τον άνθρωπο και το περιβάλλον;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
11) Τι δυσκολίες και προβλήματα αντιμετωπίζει σήμερα ένας
βιοκαλλιεργητής τόσο στην καθημερινή πράξη όσο και στην
ανάπτυξη της επιχείρησής του; Υπάρχει ενδιαφέρον και υποστήριξη
από την πολιτεία;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
12) Υπάρχουν κίνητρα για τους νέους που θέλουν να ασχοληθούν με
το αντικείμενο της βιοκαλλιέργειας;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
13) Αντιμετωπίζει προβλήματα η περιοχή σας που σχετίζονται με το
περιβάλλον και την υποβάθμισή του, εξαιτίας της εντατικής
συμβατικής καλλιέργειας;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
28
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
14) Πιστεύετε ότι η βιοκαλλιέργεια είναι μια λύση για την οικολογική
διατήρηση και ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
15) Έχετε ενημέρωση-επιμόρφωση για τα νέα δεδομένα και τις
σύγχρονες αντιλήψεις τις επιστήμης και της τεχνολογίας σχετικά με
τις βιολογικές καλλιέργειες;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
16) Τα προϊόντα σας συσκευάζονται; Αν ναι, πού τα διαθέτετε. Σε
λαϊκές αγορές, πολυκαταστήματα, καταστήματα βιολογικών
προϊόντων, χώρες εξωτερικού και ποιες;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
17) Ποια πιστεύετε ότι είναι τα πλεονεκτήματα ενός βιολογικού
προϊόντος έναντι ενός συμβατικού; Υπάρχουν μειονεκτήματα;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
18) Τι εργαλεία και μηχανήματα χρησιμοποιείτε;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
19) Γνωρίζετε τους Γ.Τ.Ο.(Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς);
Αν ναι, ποια η γνώμη σας γι’ αυτούς; Πιστεύετε ότι κινδυνεύουν οι
καλλιέργειές σας(αλλά και οι συμβατικές) και γενικότερα η αγροτική
οικονομία, η υγεία, το περιβάλλον από την καλλιέργεια Γ.Τ.Ο.;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
20) Γνωρίζετε κατι για την πνευματική ιδιοκτησίακαι «πατέντα» των
σπόρων των εταιριών που παράγουν μεταλλαγμένα;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
29
21) Έχετε συνεργασία με γεωπόνους και σε τι επίπεδο;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
22) Πιστεύετε ότι οι βιολογικές καλλιέργειες συμβάλλουν στη
διατήρηση της βιοποικιλότητας και του οικοσυστήματος της περιοχής
και πώς(αναφέρετε ένα παράδειγμα);
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
23) Μπορεί κάποιος σε ένα μικρό κήπο στο σπίτι του να καλλιεργήσει
βιολογικά;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
24) Για ποιο λόγο υπάρχουν διαφορές στις τιμές των βιολογικών
προϊόντων σε σχέση με τα συμβατικά;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
25) Πώς γίνεται η πιστοποίηση ενός βιολογικού προϊόντος και ποιες
οι προϋποθέσεις γι’ αυτήν;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
26) Διαθέτετε σπόρους ή τους αγοράζετε; Αν διαθέτετε είναι ντόπιες
οι ποικιλίες;
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
27) Άλλες ερωτήσεις
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
30
Γ. ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
1. Τι είναι το γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι
Το βακτήριο Bacillus thurigiensis παράγει εντομοκτόνο ουσία. Το
αντίστοιχο γονίδιο αφαιρέθηκε από το βακτήριο και μεταφέρθηκε στο
φυτό του καλαμποκιού ώστε και αυτό να παράγει το δικό του
εντομοκτόνο για την καταπολέμηση του πράσινου σκουληκιού.
Παρατηρήσεις:
Α) Το βακτήριο αυτό αποτελεί σημαντικό όπλο φυτοπροστασίας για
καλλιεργητές που ασχολούνται με την βιολογική καταπολέμηση
επειδή έχει πολύ μικρή τοξικότητα στο περιβάλλον, τον άνθρωπο και
τους άλλους οργανισμούς. Η μεταφορά όμως του γονιδίου ΒΤ σε
εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργειών, καλαμπόκι, βαμβάκι,
ελαιοκράμβη, ρύζι, μηλιά, σταφύλι, καπνός κ.α, τα οποία θα
«εκκρίνουν» συνεχώς αυτό το εντομοκτόνο, θα έχει ως αποτέλεσμα
να αποκτήσουν τα βλαβερά έντομα ανθεκτικότητα και να στερηθούν
οι βιοκαλλιεργητές ένα σημαντικό όπλο από τα λίγα που διαθέτουν.i
Β) Τα Γ.Τ. φυτά που παράγουν τοξίνες ΒΤ, τις παράγουν καθ΄ όλη
τη διάρκεια της ζωής τους και από όλα τα μέρη του φυτού, σε
αντίθεση με αυτά που ισχυρίζονται οι κατασκευαστές. Η τοξίνη
απελευθερώνεται στο έδαφος, από τις ρίζες, από τη γύρη που πέφτει
και από τα υπόλοιπα μέρη του φυτού που μένουν μετά τη
συγκομιδή, Η συγκέντρωση στο έδαφος μπορεί να αποβεί
καταστρεπτική για τους οργανισμούς που δεν είναι στόχοι, όπως οι
μικροοργανισμοί, τα ωφέλιμα εντομα κ.αii
Γ) Εργαστηριακά πειράματα έχουν δείξει ότι η γύρη του Γ.Τ
καλαμποκιού μπορεί να αποβεί θανατηφόρος στην πεταλούδα τύπου
Monarch.iii
……………………………………………………………………………………..
i Tabashnik, ΒΕ. (1994) “Evolution of resistance to Bacillus
thurigiensis”. Annu. Rev. Entomol. 39, 47-49
ii. Deepak, S. et. Al.(1999) “Transgenic plants: Insectical toxin in
root exuates from Bt corn” Nature 402,480.
iii. Losey, S et. Al.(1999) “Transgenic pollen herms monarch
larvae”. Nature 399,314
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
31
2. Τι είναι η γενετικά τροποποιημένη σόγια
Μεταλλαγμένη σόγια Βραζιλίας. Κανένας δεν ξέρει ακόμη ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις
της στην υγεία και ειδικότερα στην... αλλεργία
Στο DΝΑ του φυτού ενσωματώνεται γονίδιο από ένα μικρόβιο, έτσι
ώστε να μην προσβάλλεται από το ζιζανιοκτόνο glyphosate (πρό-
κειται για το Round up της Μονσάντο). Οι παραγωγοί μπορούν να
ψεκάζουν εξολοθρεύοντας μόνον τα ζιζάνια και αφήνοντας άθικτα τα
φυτά της τροποποιημένης σόγιας που πουλιέται από την ίδια εταιρία.
Ως αποτέλεσμα έχουν λιγότερα καλλιεργητικά έξοδα και μείωση του
κόστους.
Παρατηρήσεις:
Α) Οι παραγωγοί ψεκάζουν περισσότερο επιβαρύνοντας το πε-
ριβάλλον, όπως αποδεικνύει συγκεντρωτική μελέτη 8.200
πανεπιστημιακών ερευνών. i
Β) Ο καθολικός ψεκασμός θα έχει καταστρεπτικές συνέπειες στα
υπόλοιπα φυτά του αγρού, στα έντομα, στα πουλιά και στα ζώα, των
οποίων η διατροφή εξαρτάται από αυτά τα φυτά.
Γ) Η μεταφορά γονιδίων από τα Γ.Τ. φυτά σε συγγενικά είδη μπορεί
να μετατρέψει κάποια ζιζάνια σε «υπερζιζάνια», με τρομακτικές
δυσκολίες καταπολέμησής τους. Μελέτες έχουν δείξει ότι τυχαίες με-
ταφορές γενετικού υλικού έχουν συμβεί ανάμεσα σε δημητριακά και
άγρια συγγενικά τους είδη.
……………………………………………………………………………
i. Benbrock, C.(1999) “Evidence of the Magnitude of the Round up
Ready Soybean Yield Drag from University based Varietal Trials in
1998” Ag Biotech Info Net Technical Paper no 1, July 13
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
32
3. Οδηγίες χρήσεως για ενημερωμένους βιο-καταναλωτές
Προσοχή στη σήμανση
• Στο προϊόν προσέχετε η σήμανσή του να αναγράφει: την
επωνυμία της επιχείρησης που το παράγει, συσκευάζει ή
εμπορεύεται και τον κωδικό πιστοποίησης. Επίσης, την
ένδειξη «προϊόν βιολογικής γεωργίας» ή «προϊόν βιολογικής
γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο»,ή «βιολογικό σε μετατροπή» και το
όνομα ή και τον κωδικό του φορέα πιστοποίησης.
• Όταν τα βιολογικά προϊόντα πωλούνται δίπλα σε μη βιολογικά
τότε πρέπει να είναι συσκευασμένα για να αποφεύγεται η πιθανή
επαφή και ανάμειξη με τα συμβατικά προϊόντα και θα πρέπει να
φέρουν την ένδειξη «Προϊόν βιολογικής γεωργίας» ή «Προϊόν
βιολογικής γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο».
Πηγή: GREEN FARM http://www.greenfarm.gr/gr/one.html
Στις λαϊκές
• Στις βιολογικές λαϊκές αγορές, όπου τα προϊόντα δεν
αναμειγνύονται με προϊόντα συμβατικής καλλιέργειας,
μπορούν να διατίθενται χύμα. Προσέξτε όμως, γιατί ο
παραγωγός πρέπει να διαθέτει πιστοποιητικό από έναν
Οργανισμό Πιστοποίησης και δελτίο αποστολής για τα προϊόντα που
έχει στον πάγκο.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
33
• Στις συμβατικές λαϊκές αγορές, ο αγρότης, αλλά και ο έμπορος,
για να μπορεί να πουλάει βιολογικά προϊόντα, θα πρέπει να είναι
συσκευασμένα.
• Προσέξτε κάτι… πονηρό. Πρώτον, βεβαιωθείτε ότι το
πιστοποιητικό του φορέα πιστοποίησης που έχουν τα προϊόντα που
πωλούνται «χύμα» είναι εν ισχύ (η ημερομηνία του δηλαδή να ισχύει
γι' αυτή την περίοδο). Δεύτερον, πρέπει να αναγράφει όλα τα
προϊόντα που πουλάει ο συγκεκριμένος παραγωγός. Με άλλα λόγια,
μην αγοράσετε μήλα βλέποντας ένα πιστοποιητικό για αχλάδια.
Στα καταστήματα
• Τα καταστήματα βιολογικών προϊόντων μπορούν επίσης
να πωλούν προϊόντα χύμα. Χρειάζεται όμως πιστοποιητικό
από έναν αναγνωρισμένο φορέα και δελτίο αποστολής για
τα προϊόντα που διαθέτει. Τα συγκεκριμένα καταστήματα
ελέγχονται κατά καιρούς για την εισροή (αγορά) και εκροή (πώληση)
κάθε προϊόντας αλλά και την πιστοποίησή του.
Παρ' όλα αυτά, όταν μιλάμε για χύμα προϊόν πρέπει να είμαστε πολύ
προσεκτικοί. Για να έχει το κατάστημα το δικαίωμα να πουλήσει χύμα
προϊόν, θα πρέπει αυτή η δραστηριότητά του να ελέγχεται και να
πιστοποιείται από κάποιον από τους πιστοποιητικούς οργανισμούς.
Βεβαιωθείτε ότι αυτό συμβαίνει. Χρειάζεται προσοχή στην επιλογή
του καταστήματος, για να μην πέσετε θύμα κάποιων επιτήδειων που
πουλάνε 90 συμβατικά προϊόντα και 10 βιολογικά. Δυστυχώς η άδεια
που δίνεται δεν είναι άδεια καταστήματος βιολογικών προϊόντων
αλλά άδεια… παντοπωλείου, κι έτσι δεν διαθέτουν κάποιο ειδικό
σήμα που να ενημερώνει τους πελάτες.
Κτηνοτροφικά προϊόντα
• Στα καταστήματα βιολογικών προϊόντων το κρέας πρέπει
να πωλείται μόνο συσκευασμένο και κατεψυγμένο. Εκεί
γίνεται ταχεία κατάψυξη κι έτσι δεν χάνει κανένα από τα
συστατικά του. Η άδεια που έχουν τα καταστήματα
βιολογικών τροφίμων δεν επιτρέπει πώληση νωπή και χύμα, οπότε
μην εμπιστευθείτε κάτι τέτοιο.
• Στα κτηνοτροφικά βιολογικά προϊόντα (αυγά, κρέας κ.λπ.) είναι
υποχρεωτική η συσκευασία με πιστοποιήσεις από έναν από τους
Πιστοποιητικούς Οργανισμούς. Εδώ δεν υπάρχει αναγραφή «Προϊόν
βιολογικής γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο», παρά μόνο η αναγραφή
«Προϊόν Βιολογικής γεωργίας», επειδή στην βιολογική κτηνοτροφία
δεν υπάρχουν μεταβατικά προϊόντα.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
34
Μεταποίηση
• Τα προϊόντα που έχουν δεχθεί μεταποίηση (μαρμελάδα,
γλυκό του κουταλιού κ.λπ.) πρέπει να πωλούνται
συσκευασμένα. Και εκεί θα πρέπει όμως να αναζητήσετε τις
ενδείξεις που θα αναγράφουν «Προϊόν βιολογικής
γεωργίας» ή «Προϊόν βιολογικής γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο»,
καθώς και την πιστοποίηση από έναν οργανισμό.
• Αν είναι «Προϊόν βιολογικής γεωργίας σε μεταβατικό στάδιο» θα
πρέπει να βεβαιωθείτε ότι το μεταποιημένο προϊόν αποτελείται από
ένα και μόνο συστατικό, μόνο υπό αυτήν την προϋπόθεση επιτρέπει
η ισχύουσα Νομοθεσία την αναγραφή «σε μεταβατικό στάδιο». Αυτό
όμως, δυστυχώς, δεν είναι τόσο εύκολο αφού, συνήθως, τα
μεταποιημένα προϊόντα αναμειγνύονται και με άλλα συστατικά
(ζάχαρη, αλεύρι κ.λπ.).
• Σύμφωνα με το νόμο, τα μεταποιημένα προϊόντα αναγράφουν
ενδείξεις περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής τους στον
κατάλογο των συστατικών. Η ένδειξη «Χ% των συστατικών
γεωργικής προέλευσης είναι βιολογικής παραγωγής» πρέπει να είναι
σε συνδυασμό με την ονομασία πώλησης.
Προϊόντα από άλλες χώρες
• Μην μπερδεύεστε με τις ονομασίες. Τα βιολογικά
προϊόντα έχουν διαφορετικές ονομασίες σε διάφορες χώρες.
Στην Ελλάδα τα ονομάζουμε «βιολογικά», σε πολλές
ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία για παράδειγμα) τα αποκαλούν
«οικολογικά» και στην Αγγλία τα λένε «οργανικά». Και οι τρεις
ονομασίες σημαίνουν το ίδιο. Κάποιοι μάλιστα χρησιμοποιούν και τις
συντμήσεις τους (eco, bio, οικο κ.λπ.).
• Τα προϊόντα που έρχονται από χώρες του εξωτερικού, αν είναι
συσκευασμένα, έχουν στη συσκευασία την πιστοποίηση ενός από
τους οργανισμούς της χώρας τους. Εδώ είναι και το μεγάλο
πρόβλημα, καθώς υπολογίζεται ότι μόνο στην Ευρώπη υπάρχουν
περίπου 180 φορείς που πιστοποιούν. Κανείς δεν μπορεί να τους
θυμάται όλους, ώστε να είναι σίγουρος γι' αυτό που αγοράζει. Οι
λύσεις; Διάφορες: Μπορείτε να επικοινωνήσετε με κάποιον από τους
ελληνικούς φορείς πιστοποίησης, αυτοί γνωρίζουν και για τους
ξένους. Πέρα από αυτό, σε κάποιες χώρες του εξωτερικού,
παράλληλα με το πιστοποιητικό, υπάρχει και εθνικό σήμα (π.χ. στη
Γαλλία τα βιολογικά προϊόντα έχουν και το σήμα ΑΒ, στη Γερμανία
bio κ.λπ.). Υπάρχει βέβαια και το κοινοτικό σήμα, το οποίο όμως για
την ώρα είναι προαιρετικό, αν και αρκετές χώρες το χρησιμοποιούν
ήδη. Θα είναι υποχρεωτικό από την αρχή του 2009.
• Αν ένα βιολογικό προϊόν εισάγεται χύμα και συσκευάζεται στη
χώρα μας τότε έχει το σήμα ελληνικού πιστοποιητικού οργανισμού.
Βλάχος Κ. Ιωάννης
Υπεύθυνος Π.Ε. Δ/νσης Β/θμιας Εκπ/σης Ν. Αχαΐας
35
• Τα βιολογικά προϊόντα από άλλες χώρες εκτός Ε.Ε., που
εισάγονται από διάφορες χώρες της Κοινότητας παίρνουν το
λογότυπο της χώρας στην οποία συσκευάζονται. Επειδή πολλά
περνούν μέσω Ολλανδίας, θα δείτε σε αυτά το ολλανδικό σήμα
πιστοποίησης.
• Οι συσκευασίες των προϊόντων που έρχονται από το εξωτερικό
έχουν ετικέτες μεταφρασμένες (αφού αυτό υπαγορεύει ο νόμος έτσι
κι αλλιώς για όλα τα προϊόντα). Οι ετικέτες, όμως, δεν ελέγχονται
από ελληνικούς φορείς πιστοποίησης κι έτσι θα αρκεστείτε στο σήμα
του ξένου οργανισμού.
Άλλο βιολογικό, άλλο φυσικό
• Προσοχή στα δήθεν βιολογικά! Βιολογικά προϊόντα είναι
μόνο τα πιστοποιημένα, από τους αναγνωρισμένους φορείς
πιστοποίησης. Λέξεις όπως «αγνό» ή «φυσικό», που μπορεί
να αναγράφονται σε συσκευασίες διαφόρων προϊόντων, δεν
πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέονται με τα πραγματικά
βιολογικά.
• Ποια είναι η διαφορά «οργανικού»(βιολογικού) και «φυσικού»
προϊόντος; Η οργανική γεωργία είναι βασισμένη σε μια συστηματική
προσέγγιση και σε πρότυπα τα οποία και μπορούν να επαληθευτούν
και είναι διεθνώς αναγνωρισμένα. Οι φυσικές τροφές από την άλλη,
δεν έχουν νόμιμο προσδιορισμό ή αναγνώριση και δεν βασίζονται σε
κάποια συστηματική προσέγγιση. Αν και τα φυσικά προϊόντα μπορεί
γενικά να έχουν υποβληθεί σε ελάχιστη επεξεργασία, αυτό είναι κάτι
που ο νόμος δεν απαιτεί να αποδειχθεί, έτσι υπάρχει πάντα η
πιθανότητα για οποιαδήποτε… παρασπονδία.
• Σε συμβατικές λαϊκές μη συγχέετε τα βιολογικά με αυτά που
γράφουν «ορθής γεωργικής πρακτικής». Ορθή γεωργική πρακτική
σημαίνει ότι χρησιμοποίησαν τη σωστή ποσότητα λιπάσματος, τον
σωστό τρόπο γονιμοποίησης κι έβαλαν στη σωστή στιγμή τη σωστή
ποσότητα από φυτοφάρμακα. Ο,τι δηλαδή θα έπρεπε να κάνει ο κάθε
καλλιεργητής που θέλει να διαχειρίζεται καλά το χωράφι του. Αυτό
όμως δεν είναι βιολογική καλλιέργεια και δεν κάνει με κανένα τρόπο
το προϊόν βιολογικό.
• Ο νόμος απαγορεύει τη χρησιμοποίηση όρων, ενδείξεων,
σημάτων, ονομάτων και λογοτύπων που περιλαμβάνουν συντμήσεις
όπως «οικο», «βιο», ή και όρους όπως «οργανικό», «οικολογικό»
κ.λπ