Οικολογική σημασία της παρυφής του δάσους: Οικοτόνος
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
—Αναγνώριση των φυτών και ποσοτική εκτίμηση της συμμετοχήςκάθε είδους σε διάφορους τύπους οικοτόνων.
—Παρουσίαση της ποσοστιαίας κάλυψης κάθε δασικού ορόφου με τημορφή διαγράμματος.
—Σύγκριση διαφόρων τύπων παρυφών δάσους ως προς την οικολογικήτους αξία.
σκοπός
—Αναγνώριση των φυτών της χλωρίδας των παρυφών (των οικοτόνων).
—Εκτίμηση της οικολογικής σημασίας της παρυφής του δάσους χάρησε τυπικά κριτήρια και
—Χρησιμοποίηση απλών στατιστικών μεθόδων για την περιγραφή καιμελέτη μιας φυτικής κοινότητας.
διαδικασία
Ο εκπαιδευτής βοηθάει τα παιδιά να επιλέξουν τύπους παρυφών (οικοτόνων), όσο το δυνατό διαφορετικούς, ως προς την ποικιλότητα κάθε είδους και την πολυπλοκότητα της κάθετης δομής (διάφοροι όροφοι). Κάθε ομάδα εργασίας (4-5 παιδιά) αναλαμβάνει να μελετήσει μια ζώνη: το μήκος της πρέπει να είναι 10 μέτρα, ενώ το πλάτος της θα κυμαίνεται ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε μιας. Τα παιδιά αναγνωρίζουν, αν είναι δυνατό, όλα τα είδη της μελετώμενης ζώνης (εάν η αναγνώριση του είδους ενός φυτού είναι δύσκολη, τα παιδιά μπορούν να αρκεστούν στην αναγνώριση του γένους).
Επίσης, τα παιδιά εκτιμούν ποσοτικά τη συμμετοχή των διαφόρων φυτών (ποσοστό φυτοκάλυψης) και συμπληρώνουν το συμπληρωματικό έντυπο 1. Με βάση τα στοιχεία αυτά, κατασκευάζουν το διάγραμμα ορόφωσης, λαμβάνοντας υπόψη την ποσοστιαία κάλυψη του ορόφου των βρύων και των ποών, των θάμνων και των δένδρων (δύο όροφοι: νεαρά και ανεπτυγμένα δένδρα).
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Οι επιφάνειες (ζώνες) των παρυφών που μελετούν τα παιδιά, πρέπει να επιλεγούν εκ των προτέρων. Σκόπιμο είναι να χρησιμοποιήσουν το συμπληρωματικό έντυπο 2, στο οποίο αναφέρονται χαρακτηριστικά είδη φυτών καθώς και ενδείξεις για το ρόλο τους ως χώρου τροφής και προστασίας της πανίδας. Τα ποσοτικά στοιχεία της συμμετοχής κάθε είδους στην κοινότητα της παρυφής του δάσους αναγράφονται στο συμπληρωματικό έντυπο 1.
αξιοποίηση
Οι παρυφές που μελετήθηκαν θα συγκρίνονται μεταξύ τους: ως προς την ποικιλότητα των ειδών, την κάθετη δομή τους, την οικολογική σημασία τους για τα ζώα (νεκταριφόρα φυτά, φυτά-καταφύγια, φυτά-πηγές τροφής για πουλιά και μεγάλα θηλαστικά). Η συζήτηση θα περιστραφεί στα εξής θέματα:
—Γιατί ο\ παρυφές με μικρή ποικιλία φυτών έχουν μικρή οικολογικήαξία;
—Πώς μπορεί να αποκατασταθεί ο πλούτος (ποικιλία) τέτοιων σχηματισμών;
—Πού αλλού απαντώνται σχηματισμοί με οργανωμένη κάθετη δομήμε υψηλή οικολογική αξία;
Τα θέματα αυτά μπορούν να αποτελέσουν επίσης αντικείμενο συζήτησης με τον Δασάρχη (βλ. δραστηριότητα: «Συνέντευξη με τον Δασάρχη») ή με αγρότες που τα κτήματά τους συνορεύουν με το δάσος.
προετοιμασια / οργανωση
Οι ζώνες μελέτης προ-επιλέγονται. Αναλύεται ο τρόπος συμπλήρωσης του συμπληρωματικού εντύπου και κατασκευής του διαγράμματος ορόσε φωτοτυπίες.
ΥΛΙΚΟ
Σχοινί ή ιμάντας 10 μέτρων. Ιμάντας για οριοθέτηση της ζώνης. Οδηγοί αναγνώρισης των φυτών. Συμπληρωματικά έντυπα.
Τα φυτά που απαντώνται στις παρυφές των δασών (ζώνες των οικοτόνων) αποτελούν σημαντικές πηγές τροφής και χώρους προστασίας πολλών κατηγοριών ζώων. Ο κατάλογος που ακολουθεί είναι ενδεικτικός και αναφέρεται κυρίως σε δασικούς σχηματισμούς.
Α. Μέλισσες
Τα φυτά που παρέχουν τροφή στην κατηγορία αυτή των εντόμων μπορούν να χωριστούν σε φυτά-πηγές νέκταρ και σε φυτά-πηγές γύρης, α. Νέκταρ: Ιτιά, Κράταιγος, Ράμνος, Φιλύρα, Σορβιά, Βάτος, Σφενδά-μια. β. Γύρη: Ιτιά, Σορβιά, Βάτοι, Σφενδάμια, Φτελιά.
Β. Πουλιά
α. Φυτά που προσφέρουν καταφύγιο:
Κράταιγος, Λονίκερα, χαμηλές συστάδες Ερυθρελάτης, Ράμνος,
Κληματίδες, Αγριόκεδροι, Θαμνοκυπάρισσα. β. Φυτά που προσφέρουν τροφή:
• Ξηροί καρποί: Φράξος, Σημύδα, Κλήθρα, Φουντουκιά, Καρυδιά,
Οξυά, Βελανιδιές (Πουρνάρι, Αργυά), Πεύκη.
• Δρύπες (σαρκώδεις καρποί): Κυνοροδή, Κουφοξυλιά, Ανδριανός(Σαμπούκοι), Κληματσίδα, Σορβιά, Μυρτολιά, Κρανιές, Ράμνοι, Ευώνυμος.
Γ. Θηλαστικά
(Ελάφια, λαγοί, άγρια κατσίκια κτλ.):
• Βόσκηση: Βελανιδιές, Φράξος, Γαύρος, Σφενδάμη, Γιδοϊτιά, Αγριό-λευκα κτλ.
• Οικοτόνος ονομάζεται η μεταβατική ζώνη που συνδέει δύο διαφορετικές βιοκοινότητες. Η ζώνη αυτή, που είναι αρκετά ετερογενής, είναιπλουσιότερη ως προς την ποικιλότητα των ειδών της χλωρίδας καιτης πανίδας από τις δυο βιοκοινότητες ξεχωριστά.
• * Πολυάριθμα φυτά της μακείας βλάστησης και των φρυγανικών συστημάτων αποτελούν σημαντικές πηγές γύρης και νέκταρ για τα έντομα।
Οικολογική σημασία του οικοτόνου
Συμπληρωματικό έντυπο 2ο μέρος
Διάγραμμα στρωμάτωσης: Εκτιμήστε το ποσοστό φυτοκάλυψης των ορόφων των Βρύων και των Ποών, των Θάμνων και των Δένδρων (μικρών Δ1 και μεγάλων Δ2).
Παράδειγμα
20
40
100%